كەشە تاۋەلسىزدىك سارايىندا بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ رەزوليۋتسياسىمەن قابىلدانعان مادەنيەتتەردى جاقىنداستىرۋدىڭ حالىقارالىق ونجىلدىعىنىڭ اشىلۋىنا وراي حالىقارالىق فورۋم بولىپ ءوتتى.
ەستەرىڭىزدە بولسا, قازاقستاننىڭ باستاماسىن قۇپ العان بۇۇ باس اسسامبلەياسى وتكەن جىلدىڭ جەلتوقسانىندا مادەنيەتتەردىڭ جاقىنداسۋىنا تۇتاس ونجىلدىقتى ارنايتىنىن جاريالاعان. اتالمىش فورۋم – سونىڭ العاشقى شاراسى. وعان وتىزدان استام ەلدەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ باسشىلارى, يۋنەسكو-نىڭ بەيبىتشىلىك پەن مادەنيەتتەردىڭ ديالوگى ماسەلەلەرى بويىنشا جوعارى دەڭگەيلى توبىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن بەلگىلى تۇلعالار, ەتيكا مەن مادەنيەتارالىق قارىم-قاتىناس, ءبىلىم مەن مادەني مۇرا بويىنشا ساراپشىلار جينالدى.
مارتەبەلى مەيمانداردىڭ اراسىندا يۋنەسكو-نىڭ باس ديرەكتورى يرينا بوكوۆا, بۇۇ-نىڭ وركەنيەتتەر اليانسىنىڭ باس وكىلى ناسير ابدۋلازيز ءال-ناسسەر, 1986 جىلعى نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى, نيگەريالىق جازۋشى ۆولە شوينكا, لاتىن مادەنيەتى اكادەمياسىنىڭ باس حاتشىسى كانديدو مەندەس, ت.ب بار.
قازاقستان تاراپىنان فورۋم جۇمىسىنا پارلامەنت دەپۋتاتتارى, يۋنەسكو مەن يسەسكو ىستەرى بويىنشا ۇلتتىق كوميسسيانىڭ مۇشەلەرى, تانىمال عالىمدار, مادەنيەت جانە ونەر قايراتكەرلەرى, اتاپ ايتاتىن بولساق, تۇركسوي باس حاتشىسى دۇيسەن قاسەيىنوۆ, قازاقستاننىڭ يۋنەسكو-داعى تۇراقتى وكىلى ولجاس سۇلەيمەنوۆ, سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان ىدىرىسوۆ قاتىستى.
– جاھاندانۋ جاعدايى مەن ءتۇرلى مەملەكەتتەر مەن حالىقتاردىڭ اراسىنداعى كۇن وتكەن سايىن كۇردەلەنىپ بارا جاتقان قارىم-قاتىناستى ەسكەرسەك, 2012 جىلى جەلتوقساندا بۇۇ-نىڭ باس اسسامبلەياسى قابىلداعان «مادەنيەتتەردىڭ جاقىنداسۋىنىڭ ونجىلدىعىن جاريالاۋ تۋرالى» رەزوليۋتسياعا ءۇستىرتىن قاراۋعا بولمايدى. ءدال وسىنداي ۇرانمەن اتالىپ وتكەن 2010 جىل دا مادەنيەتارالىق ديالوگقا ايتارلىقتاي ۇلەس قوستى. الداعى دەكادا دا بارشامىزدى حالىقتار مەن دىندەر, مادەنيەتتەر مەن وركەنيەتتەر اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى نىعايتۋعا جۇمىلدىرادى دەپ ويلايمىن. ءارى ادامداردىڭ ساناسى مەن جۇرەگىندە بەيبىتسۇيگىشتىك سەزىمدى ۇيالاتۋدى ماقسات ەتكەن بۇۇ-نىڭ بەلسەندى ۇيىمى يۋنەسكو وعان قول جەتكىزەتىنىنە سەنىمىمىز كامىل, – دەدى جيىندى سالتاناتتى تۇردە اشقان استانا قالاسىنىڭ اكىمى, يۋنەسكو جانە يسەسكو ىستەرى جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ توراعاسى يمانعالي تاسماعامبەتوۆ.
العاشقى فورۋمنىڭ استانادا ءوتۋى جانە وعان حالىقارالىق, وڭىرلىك, ۇلتتىق دەڭگەيدەگى مادەنيەتتەردىڭ ءوزارا تۇسىنىستىگى, قازىرگى قوعامداعى مۋلتيكۋلتۋريزم ماسەلەلەرى, كونفەسسياارالىق كەلىسىمنىڭ ءرولى, XIX عاسىرداعى جاڭا گۋمانيزم مەن جاھاندىق ەتيكانى قالىپتاستىرۋ سىندى تاقىرىپتاردىڭ تاڭداپ الىنۋى دا تەگىن ەمەس.
يمانعالي نۇرعاليۇلىنىڭ ايتۋىنشا, ولاردىڭ قاي-قايسىسىنا دا قازاقستاننىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتى ساي ارەكەت قىلۋدا. اتاپ ايتساق, ەكى جىل سايىن وتكىزىلەتىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى ءدىن كوشباسشىلارىنىڭ سەزى, ەقىۇ سامميتى, الەمنىڭ باسقا ەلدەرىندە بالاماسى كەزدەسە بەرمەيتىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مودەلى وسىعان مىسال.
ونى كەزەكتى ءسوز العان يۋنەسكو ۇيىمىنىڭ باس ديرەكتورى يرينا بوكوۆا دا قۋاتتاي ءتۇستى.
– مادەنيەتتەردى جاقىنداستىرۋدىڭ ونجىلدىعىن جاريالاۋعا تۇرتكى بولۋ ارقىلى قازاقستان پرەزيدەنتى ءوزىنىڭ كورەگەندىگىن كورسەتتى. ءار ەلدىڭ وزىنە ءتان مادەنيەتى بار, ولار ءبىرىن-ءبىرى ءبوتەنسىمەس ءۇشىن پليۋراليزم ساياساتىن ۇستانعاندى قاجەت ەتەدى. سونىمەن قاتار, «جاھاندىق كوشى-قون, جاڭا گەوساياسات, وسى كۇنى ءار ەلدە كەزدەسەتىن مۋلتيكۋلتۋريزم جاعدايىندا ءوزىمىزدى قالاي دامىتامىز؟ مىسىر, سيريا سياقتى قاقتىعىس بوپ جاتقان جەرلەردە تاريحي ەسكەرتكىشتەردى قالاي ساقتايمىز, بەيبىتشىلىكتى, تاتۋلىقتى قالاي ورناتامىز؟» دەگەن ساۋالدارعا وسى مادەنيەتتەردى جاقىنداستىرۋ دەكاداسىندا جاۋاپ تابۋعا تىرىسۋىمىز كەرەك, – دەپ ءسوز ساپتادى يرينا بوكوۆا. ونىڭ ايتۋىنشا, قازاقستاننىڭ باستاماسىمەن بيىلدان باستالعان مادەنيەتتەردى جاقىنداستىرۋدىڭ ونجىلدىعى بويىنشا الداعى ۋاقىتتا ءىس-شارالار جوسپارى ايقىندالادى.
تاعى ءبىر تابيعي جاۋھارىمىز قامقورلىققا الىندى
بۇۇ جانىنان 1945 جىلى قۇرىلعان يۋنەسكو-نىڭ ميسسياسى قازاقستانعا تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن كەلدى. بۇگىندەرى ەلىمىزدە يۋنەسكو-نىڭ ءتۇرلى سالاداعى 30-دان استام كلۋبى بار. ەلىمىزدىڭ ءبىرقاتار تاريحي ەسكەرتكىشتەرى مەن تابيعي قورىقتارى, اتاپ ايتساق, قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسى, تامعالى پەتروگليفتەرى, سارىارقا دالاسى مەن كولدەرى يۋنەسكو-نىڭ الەمدىك مۇرا كوميتەتىنىڭ تىزىمىنە ەنگەن. فورۋم بارىسىندا قازاقستان جالپاق الەمنىڭ نازارىنا كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتايتىن تاعى ءبىر جاۋھارىن جاريا قىلدى. يۋنەسكو-نىڭ باس حاتشىسى يرينا بوكوۆا قورشاعان ورتانى قورعاۋ ءمينيسترى نۇرلان قاپپاروۆقا الاكول سۋ
الابىنا بيوسفەرالىق رەزەرۆات ءمارتەبەسىن بەرگەن سەرتيفيكاتتى سالتاناتتى تۇردە تابىستادى.
پىكىرتالاس پلەنارلىق سەسسيادا قىزدى
ءتۇس اۋا فورۋم جۇمىسى ارنايى تاقىرىپتاردى قاۋزاعان پلەنارلىق سەسسيالارداعى پىكىرتالاسپەن قىزا ءتۇستى. ماسەلەن, «بەيبىتشىلىك ورناتۋ مەن قالىپتى دامۋعا قول جەتكىزۋدەگى مادەنيەتتەردىڭ جاقىنداسۋى مەن ءوزارا ىنتىماقتاستىعىنىڭ ءرولى» اتتى سەسسيادا ءسوز سويلەگەن بۇۇ وركەنيەتتەر اليانسىنىڭ باس وكىلى ناسير ابدۋلازيز ءال-ناسسەر: «مادەنيەتىمىز بەن ءدىنىمىز قانشالىقتى ءبىر-بىرىنە ۇقساماسا دا, ءبىزدىڭ ارقايسىمىزدىڭ جۇرەك قالاۋىمىز ءبىر – ول دۇنيەنىڭ تىنىشتىعى» دەسە, بۇۇ-نىڭ ءبىلىم الۋ قۇقىعى جونىندەگى ارنايى بايانداماشىسى كيشور سينگح:
– بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ ءمادەنيەتتەردى جاقىنداستىرۋ جونىندەگى وسىنداي رەزوليۋتسيانى قابىلداپ, ونى جۇزەگە اسىرۋدى يۋنەسكو-عا جۇكتەگەنى وتە دۇرىس. ءبىر جاعىنان, بۇل بۇۇ-نىڭ مىڭجىلدىق دامۋ تۇجىرىمداماسىنا سايكەس كەلەدى. ءوز تاراپىمنان قوسارىم, مادەنيەت اراسىنداعى ديالوگتى دامىتقاندا ءبىلىم ماسەلەسىن دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. بولاشاق الەم ازاماتتارىنىڭ كوكىرەك كوزىنىڭ اشىقتىعى, مادەنيەتتىلىگى بىلىمگە تىكەلەي بايلانىستى, – دەپ وي تۇيىندەدى. اسىرەسە, نيگەريالىق جازۋشى ۆولە شوينكانىڭ سالىستىرماسى قىزىق بولدى. ونىڭ ايتۋىنشا, ءوز ەلىندە وسى كۇندەرى ءوتىپ جاتقان وشۋن-وباتالا فەستيۆالىنىڭ استانادا وتەتىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر سەزىمەن ۇقساستىعى بار.
ارينە, عاسىرلار بويعى ءبىر-بىرىمەن كەيدە كەلىسىپ, كەيدە كەرىسىپ كەلە جاتقان دىندەردىڭ, مادەنيەتتەردىڭ وكىلدەرىن ءبىر ۇستەلدىڭ باسىنا جيناپ, ءباتۋا ايتۋ وڭاي ەمەس. بىراق, ولار ءار كەزدەسكەن سايىن ءبىر-بىرىنەن وڭ ەنەرگەتيكا الادى, جۇزتانىستىق بار جەردە ءجۇز شايىسۋ دا سيرەي تۇسەدى.
وسىنداي ۇتىرلى دا ۇرىمتال پىكىرلەر ورتاعا سالىنعان فورۋم كەشقۇرىم ءتۇرلى حالىقتاردىڭ ونەرى مەن مادەنيەتىن پاش ەتكەن كونتسەرتتىك باعدارلامامەن جابىلدى. بۇگىن فورۋم قوناقتارى «قازمەدياورتالىعى» تەلەراديوكەشەنىن ارالايدى. جانە جاقىندا عانا «سپورت بويىنشا يۋنەسكو چەمپيونى» اتانعان دانقتى بوكسشىمىز سەرىك ساپيەۆكە «يۋنەسكو-نىڭ سپورت جونىندەگى ىزگىلىك ەلشىسى» اتاعىن بەرۋ سالتاناتتى راسىمىنە قاتىسادى.
ادىلبەك جاپاق,
امانعالي قالجانوۆ
