«Soǧys» degen netken suyq söz! Al «jeŋıs» – janǧa jaily, jürekke jyly, airyqşa asyl söz. «Beibıtşılık» degende köz aldymyzǧa mamyrajai tırşılık elesteidı.
Ūly Jeŋıstıŋ 70 jyldyǧy qarsaŋynda būl oilardy tegın aityp otyrǧan joqpyn. Bız beibıt künnıŋ qadırın tereŋ tüsınuge mındettımız. Ūly Otan soǧysynan aman oralǧan atalarymyzdyŋ sany jyl saiyn azaiyp barady. Olardyŋ jas ūrpaqqa aitar önegelı äŋgımelerı az emes. Öitkenı, otty jyldarda etıgımen qan keşken aǧa ūrpaq sūrapyl soǧysty öz bastarynan ötkızıp, nebır zūlmattardy közımen kördı. Ekınşı düniejüzılık soǧysta milliondaǧan adamdar köz jūmyp, köptegen qalalarǧa, eldı mekenderge qyruar ziian keldı.
Sol sūrapyl soǧysqa menıŋ atam Barlybai Täbeşov te qatysyp, faşisterge oisyrata soqqy beruge atsalysty. Qolyna qaru alyp, nemıs basqynşylary jaulap alǧan jerlerdı azat etuge belsene aralasty. Atamnyŋ äŋgımelerın estıp otyrsam, köz aldyma nebır qorqynyşty körınıster elesteidı. Qiraǧan qalalar, jylaǧan balalar, otbasynyŋ tıreuınen aiyrylǧan analar… Osyndaida qazaq ädebietınıŋ klassigı Mūhtar Äuezovtıŋ: «Altyn anam, Otanym, senen aiar janym joq, senen ırker küşım joq, dep er qanatyŋa mın-daǧy örge bas» degen sözdı eske alyp, Otan üşın otqa tüsken maidanger atalarymyzdy qūrmetpen auyzǧa aludyŋ retı bar. Öitkenı, ol kısıler jerımızdı jaudan azat etude erekşe erlık körsettı.
Ömır – küres
Adamǧa ömır bergen bır- aq ret,
Ömırde kelse şamaŋ jaqsylyq et.
Adam bop düniege kelgennen soŋ,
Ökınbei sol dünieden adam bop ket.
Ömır joly būralaŋ beles- beles,
Qūr tırşılık düniede ömır emes.
Kezektesıp, küngei men köleŋkesı,
Eş uaqytta mınekei boldym demes.
Taitalas sättı, sätsız ömır küres,
Adal eŋbek qaşanda bolmaidy eş.
Är kezeŋnıŋ özınıŋ mezgılı bar,
Sol kezeŋnen, bauyrym, qalmaiyq keş.
Ärqaşan bolattai bol bolǧan ıske,
Soŋyn küt, sabyr saqta, küiıp-pıspe.
Baiyptap, parasat pen aqylǧa kel,
Ädılet baǧynbaidy qara küşke.
Ökınbe erteŋ joqsyŋ, bügın barsyŋ,
Istegen ızgı ısterıŋ este qalsyn.
Ömırde ūlaǧatty ısterıŋnen,
Ülgı bop keiıngıge ızder qalsyn.
Menıŋ atam Belorussiia men Ukrainany, odan keiın Germaniiany azat etuge qatysty. Ol kezde Ukraina maidanynyŋ 35-mehbrigadasynyŋ minometşısı edı. Uaqyt öte kele Ukraina maidanynda marşal Konevtıŋ 7-diviziiasynda artilleriia däldeuşısı boldy. Sol şaiqasta Polşa, Chehoslovakiiany azat etuge bılek sybana kırısken bolatyn. Atam sol şaqtaǧy qandy qasapty aiaǧyna deiın bastan ötkerdı.
İä, sonau bır sūrapyl soǧys jyldarynda atalarymyz qanşa jerdı azat ettı deseŋşı. Eŋ bastysy, būl qasırettı şaq artta qaldy. Qazırgı taŋda beibıtşılık pen kelısım tūrǧanda, syrttan keler jau bolmas. Atamnyŋ öŋırı ordender men medaldarǧa toly. Sonyŋ bırneşeuıne ǧana toqtalaiyn: Ūly Otan soǧysy ordenı, «Germaniiany jeŋgenı üşın» medalı, «Äskeri qyzmetı üşın», «Ukrainany azat etkenı üşın», «Belorussiiany azat etkenı üşın», «Marşal Jukov», «Eŋbek ardagerı», «Jeŋıstıŋ 25 jyldyǧy», «Ūly Otan soǧys ardagerı» medaldary jäne köptegen mereitoilyq medalder.
Dana halqymyz azan şaqyryp, at qoimas būryn, sol esımnıŋ män-maǧynasyna ülken köŋıl bölgen ǧoi. Sondai ūlaǧatty esımderdıŋ bırı – Barlybai. «Barly» sözı – qazaqtyŋ auqatty, därejesı joǧary ūǧymyn bıldırse, «bai» sözı – bailyq, däulettı degen maǧynaǧa ie. Osyndai ūlaǧatty esımge laiyq jan – menıŋ atam. Qiyn-qystau kezderde, quanyş ornaǧan sätterde ärqaşan qasymnan tabylatyn er tūlǧa. Osyndai asyl ardager atama men maqtanyşpen qaraimyn.
Barlybai atam – qairatty, aqylşy, adamgerşılıgı mol jandardyŋ bırı. Tuǧan-tuystarymyz ony erekşe qadır tūtady. Qazır soǧysty kürsınıspen esıne tüsırgen saiyn közderıne jas üiırılıp, mūŋǧa batady. Atamnyŋ maǧan bergen tälım-tärbiesınıŋ arqasynda köp närsenı tüsınetın därejege jettım. Eldıŋ mūŋyn mūŋdap, joǧyn joqtaǧan atam öz şyǧarmalarynda eŋ özektı mäselelerdı köterdı. Quanyş kernegen şaqtarda, mūŋǧa malynǧan sätterde, qaşanda serıgı – öleŋ.
Jaqynda ǧana ata-äjemnıŋ üiıne bardym. Ardaqty jandarym, ezulerıne külkı üiırılıp qarsy aldy. Aq dastarqan basynda maǧan ystyq lebızı men meiırımge toly aq peiılın jaiyp saldy. Kezınde atam orta mektepte astronomiia, himiia-biologiia, fizika pänderınen därıs bergenın aitty.
Bügınde balalary men nemerelerınıŋ qyzyǧyn körıp otyrǧan atamdy segız qyrly, bır syrly desem, artyq bolmas. Atamnyŋ otty jyrlary bırneşe märte jeke jinaq bolyp jaryq kördı.
Aidana KÄDIRBEKOVA,
Jambyl Jabaev atyndaǧy
№ 4 mektep-gimnaziianyŋ
11 «B» -synyp oquşysy
