Är adam düniege kelgen sätınen bastap tūmsa tabiǧatpen bailanysy bar ekenın bılmeuı de mümkın. Alaida ǧylym būl jaidy däleldep berdı. Mäselen, aǧaştardyŋ qasietı adamnyŋ şarşaǧanyn basady, adamǧa tynyştyq syilaidy. Psihologiialyq jaǧynan alǧanda, jannyŋ tynyştyǧy da äsem tabiǧatpen bailanysty ekenın ūmytpaŋyz.
Sız bılesız be? Boiyŋyzdaǧy qasietter sız ūnatatyn aǧaştar arqyly syr şertedı. Tıptı olarmen energiialyq bailanys boluy da ǧajap emes. Osy jerde sız öz mınezıŋızdı bılesız.
Emen. Būl aǧaşty ūnatatyn adamdardyŋ köbı – özıne senımdı, aitqan sözınde tūratyn jandar. Bıraq köp adamǧa sene bermeidı, qyzǧanşaqtyq qasietı de bar, öz degenın jasatpai qoimaidy, keide sodan japa şegetın jaǧdaiy köp kezdesedı. Şydamdylyǧyna taŋǧalasyz, olar özınıŋ negativtı köŋıl küiın jasyrǧyş, bır aşulansa qaituy qiyn.
Şyrşa. Būl aǧaşty ūnatatyn adamdar zerek, oilau qasietı de, qabyldauy da eşkımge ūqsamaidy. Ärdaiym köŋıldı jüruge tyrysady, aşulanşaqtau. Kek saqtaimyn dep jürıp, özıŋız japa şegetınıŋız de bar. Sız qaita olarǧa jyly jüzben qarasaŋyz, özderı-aq sızden keşırım sūraidy. Şarşaǧan uaqytyŋyzda osy aǧaştyŋ saiasyna kelıp demalsaŋyz, boiyŋyzdaǧy negativtı soǧan bere alasyz.
Qaiyŋ. «Qaiyŋnyŋ saiasy – jürektıŋ emı» demekşı, būl aǧaşty ūnatatyn adamdar öte uaiymşyl, özgege de, özıne de senımsız adamdar bolyp keledı. Keide «senem» dep aityp alyp, özı japa şegedı. Janyŋyzdaǧy adamdarǧa senımmen qaraŋyz, qorǧansyz adam ekenıŋızdı bıldırmeŋız, köp närsege jüikeŋızdı jūqartyp, aşulanbaŋyz. Sabyr saqtaŋyz, äitpese janyŋyzdaǧy adamdarǧa ziianyŋyz tiıp qaluy mümkın. Janyŋyz jiı jaralanatyn sätterıŋız de köp, tek qana jüregıŋızdı tyŋdaŋyz. Ol sızge aparar tüzu joldy aityp bere alady.
Qaraǧaş. Būl aǧaş özınıŋ tözımdılıgımen erekşe. Ūqsastyqtary sonşalyq, būl aǧaşty ūnatatyn adamdarda tözımdılık basym, ärdaiym köŋıldı jüruge tyrysady. Olardyŋ jan düniesı taza, tek qana aitatyn sözderı – adal as pen adal aqşa. Olar üşın sol öte maŋyzdy. Öz ısıne köŋılderı tolmasa özderın köp qinaidy, jan düniesı tynyştalǧanşa tynym tappaidy. Köp eŋbek etedı jäne ädılettı jandardy süiedı, mädeniettılıkten de qūralaqan emes. Jan düniesı auyrǧan kezde adamdarmen syr bölıskendı ūnatady. Keide «beker aitqan ekenmın» dep ökınetın sätterı de köp. Adamdarmen tez qarym-qatynasqa tüsedı, janyndaǧy adamdarǧa jylulyq syilai bıledı.
Qaraǧai. Jūpar aŋqyǧan iısımen adamnyŋ jan düniesın baurap alatyn erekşe qasietımen közge tüsedı. Būl aǧaşty ūnatatyn adamdar – joǧary talǧamdy talap etetın jandar. Olardyŋ bılımımen eşkım talasa almaidy. Este saqtau qabıletı öte jaqsy, zeiın qoiyp tyŋdai alady jäne köp adamnyŋ arasynda erekşelene alady. Özıne asa män beredı, densaulyǧyna, kiınu stilıne de joǧary jauapkerşılıkpen qaraidy. Ärqaşan tosynnan syilyq jasaudy ūnatady, sodan özınşe bır rahat sezımge bölenedı. Olarǧa şuly orta ūnamauy da mümkın, kei kezderı özıne köŋılı tolmaidy, bıraq barynşa köŋıldı jüruge tyrysady.
Baljan NŪRǦALİQYZY,
Astana qalalyq №3 köpbeiındı balalar auruhanasynyŋ psihology
