Belgılı jazuşy, dramaturg Aleksandr Vampilovtyŋ osydan jarty ǧasyr būryn jazylǧan «Tūŋǧyş ūl» pesasynyŋ jelısımen köptegen teatrlarda spektaklder sahnalandy. Körkem film tüsırılıp, tıptı, operaǧa deiın qoiyldy. Ötken aptada Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq muzykalyq drama teatrynda Qazaqstannyŋ halyq ärtısı, professor Talǧat Temenov atalmyş tuyndyny «Aq jauyn» atauymen jaŋaşa sipatta ūsyndy. Qoiuşy rejisserdıŋ şeşımı premeraǧa qonaq retınde arnaiy kelgen täjıribelı teatr synşysy, Reseidıŋ «Teatralnaia jizn» jurnalynyŋ bas redaktory Oleg Pivovarovty taŋ-tamaşa qaldyrdy.
Şyǧarmanyŋ negızgı jelısı saqtalǧanymen, rejisser bırqatar özgerıster engızgen. Keiıpkerlerdıŋ özın «qazaqylandyryp», spektakldı qazaq körermenıne neǧūrlym jaqyndatqan.
Fantaziiaǧa negızdelgen mūŋly komediia janryndaǧy qoiylym bır küldırse, bır jylatady. Auǧanstan soǧysynyŋ ardagerı, muzykant Säken Tauasarov (Qazaqstannyŋ halyq ärtısı Tılektes Meiramov) orta jasqa jaqyndap qalǧanda jarynan aiyrylyp, ūly Uälihan (Dastan Älımov) men qyzy Nazymdy (Aqjan Qūrmaşeva) jalǧyz özı ösırıp, jetıldıredı. Jasy ūlǧaiǧanda orkestrdegı jūmysynan bosap qalyp, otbasyn asyrau üşın köşede öner körsetuge mäjbür bolady. Söitıp bır künı keştetıp üiıne oralsa, kütpegen jaǧdaiǧa kezdesedı. Üiınde taǧy bır ūly, «tūla boiy tūŋǧyşy» kütıp otyr eken. Būl jaǧdai mūny qaityp oralmas jastyq şaǧyna jetelep, äskerde jolyqtyrǧan Ǧaliia esımdı aruǧa degen tättı sezımın oiatady.
Sodan jandüniesı ışkı arpalysqa tüsedı. Bırese quanady, bırese mūŋaiady. Söitse, būl Jeŋıs (Janat Ospanov) pen Ramazan (Äbılmansūr Serıkov) atty erıkken jas jıgıtterdıŋ oiyny bolyp şyǧady. Ekeuı serılık qūryp, tün ışınde basqa qalada qalyp qoiyp, jylynyp, tüneitın jer ızdeidı. Osylaişa Tauasarovtardyŋ şaŋyraǧyna tap bolady. Otaǧasy Säkennıŋ ömırınen bır üzık syrdy bılıp alǧan soŋ, Jeŋıstı onyŋ tūŋǧyş ūly dep tanystyryp, aldaidy. Ūly Uälihannan köŋılı qalǧan, qyzy Nazymdy alysqa ūzatqaly jatqan Säken būǧan qapysyz senedı. Bar ümıtın endı «tūŋǧyşy» Jeŋıske artady. Artynşa mūnyŋ bärı oiyn bolǧany anyqtalady.
Būl spektaklden
Temenov şyǧarmaşylyǧyna tän lirizmdı köruge bolady. Tuyndy atauy – «Aq jauyn». Osy tūrǧydan alǧanda, qoiylymdy körkemdegen tanymal küişı-kompozitor Seken Tūrysbektıŋ osy attas belgılı küiı şyǧarmanyŋ leitmotivı ıspettes. Bızdıŋşe, şyǧarma otbasy qūndylyqtaryn, ata-ananyŋ bala aldyndaǧy, balanyŋ ata-ana aldyndaǧy paryzyn nasihattaidy. Sondai-aq, kırşıksız taza sezım men aq niet arqyly qandai da piǧyly terıs adamdy tärbieleuge bolatynyn däleldeidı.
– Osy künge deiın klassikany qaita jazyp şyǧu mümkın emes, kez kelgen şeber, daryndy rejisserdıŋ būl qolynan kelmeidı dep oilauşy edım. Al Aleksandr Vampilov – klassik. Onyŋ «Tūŋǧyş ūl» pesasy osy künderı orystyŋ HIH-HH ǧasyrda şyqqan klassikasymen, Anton Chehov, Lev Tolstoi şyǧarmalarymen qatar tūr. Talǧat Temenovtıŋ qoiylymyn körıp, qateleskenımdı moiyndaimyn. Ol qaita jazyp şyqqan tuyndy naǧyz euraziialyq spektaklge ainaldy. Mūnda üş ūly mädeniet bırıktırılıp ketken. Ärine, būl qoiylymnan men Vampilovty körmedım, bıraq menıŋ közıme Şyŋǧys Aitmatov anyq şalyndy. Temenovtei Aitmatovty eşkım sezıne almaidy. Vampilovtyŋ pesalary boiynşa köp spektakl kördım. Bıraq būl qoiylym erekşe qatarda tūr. Naǧyz jaŋaşyl teatrlardyŋ spektaklderı osyndai bolady. Sızge endı Chehovtyŋ «Vania aǧaiyn» qoiudy ūsynamyn, – degen O.Pivovarov Tılektes Meiramov, Janat Ospanov pen Aqjan Qūrmaşevanyŋ keiıpkerlerdı sättı somdauyn erekşe atap öttı.
Būl spektakldı 29 jeltoqsan künı de Qalleki teatrynda tamaşalauǧa bolady.
Ūqsas jaŋalyqtar
Leave a Reply