Aqynnyŋ janyn aqyn tüsınedı. Būl tämsıl bop ketkelı qaşannnan. Qazaq arqaly aqyn men jeztaŋdai änşıge, barmaǧynan bal sorǧalaǧan küişıge bai halyq qoi eteneden. Al aqynnyŋ da aqyny bolady, onyŋ üstıne ol aqyn qyz bolsa. Mıne, sondai bır aiy oŋynan, jūldyzy solynan tuǧan aqyn qyzymyz Marfuǧa Bektemırova edı.
Halqymyz aqyn qyzdaryna kende emes qoi. Bır ǧana sonau HIH ǧasyrdaǧy Ūlbikenı, Sarany, berıdegı Şolpan İmanbaevany, Märiiam Hakımjanovany, Tūrsynhan Äbdırahmanovany, Marfuǧa Aithojinany aitsaq ta bolady. Al Fariza Oŋǧarsynovanyŋ orny tıptı bölek ekenı qalyŋ alaşqa aian. Fariza apai tūtas bır aqyndyq mekteptı qalyptastyrdy. Sol mekteptıŋ tülegı dese de bolady bızdıŋ söz etıp otyrǧan Marfuǧany. Özı sūlu Kökşe öŋırınen, mūnda da Aqan serı men Ükılı Ybyraidy qoiǧanda, bertındegı tūiǧyndy jyrly Tölegen Qajybai men aqberen aqyn Baianǧali Älımjan qandai! Mıne, osy ölkede tuyp-ösken Marfuǧaştyŋ aqyn bolmauy mümkın emes edı.
Marfuǧa–tabiǧi aqyn. Nätınde, şyn aqyn jyr jazbaidy, oǧan jyrlar kökten kelıp qūiylady. Mıne, osyndai şaiyr eken Marfuǧa.
Qara tün…
Qara attai typyrşidy,
Tūiaǧy jer tarpysa…
Būlt yrşidy.
Tūiaǧy tūlparymnyŋ
tidı me eken,
Aspanda Ai aqyryn yŋyrsidy.
Qandai ǧajap körınıs!
Marfuǧa – bır qolymen böbegın, bır qolymen älemdı terbetken aqyn. Älemdı jüirık sūŋǧyla qalamymen terbetken. İä, däl solai. Aqyn oilary mazasyz.
Ol tuǧan jerdıŋ de, tıldıŋ de taǧdyryna şyr-pyr bolady, osynau ūlan-ǧaiyr jerımızdı qasyqtai qany, tüimedei terı qalǧanşa saqtap qalǧan jauynger atalarymyzdy, sol üşın köz jasyn köl qylǧan alyp analarymyzdy jyrlaidy.
Aqyn qyz äkesız jetım qalyp, köbıne äjesı men atasynyŋ aialy qūşaǧynda ösedı. Bır jerde ol:
…Baq qūsy ainalyp kep saǧan
qonsa,
Şırkın-ai, qaiyrymdy
zaman bolsa.
Dostaryŋ syrt ainalyp
ketken kezde
Janyŋda aqyl aitar
anaŋ bolsa.
Ras qoi, şynynda da.
Marfuǧa poeziiaǧa jaŋa serpın, jaŋa tırkester äkelgen. Mäselen, «Menıŋ Atlantidam» nemese «Tobylǧy tün». Osy mūǧdarda «Qazyǧūrt» baspasynan şyǧarǧan kıtaby da «Tobylǧy tün» dep atalǧan. Mūndai sonylyq būryn-soŋdy bolmaǧan qazaq lirikasynda. Jäne de ol törttaǧan-rubai siklınde de özındık qoltaŋba, özındık oi aita alǧan:
Astan-kesten dünie…
esıl arman,
Bailyq, aqşa adamnyŋ
esın alǧan.
Aq köilektei aryŋdy,
ei adamzat,
Qandai nadan qoryqpai
şeşıp alǧan.
Aqyn ötken tarihymyzdaǧy zobalaŋ jyldardan da oi tüiedı:
Osy jaily äjem aitqan
tünderde
Jylaitynmyn, şamam
jetpei ündeuge.
Aştyq…
Soǧys…
Älemdık būl qasıret,
Sol qasıret bolmasynşy
būl jerde!
Aqyn jüregınıŋ kardiogrammasy dünienıŋ barlyq qaiǧy-qasyretı men quanyş-jūbanyşyn asqan sezımtaldyqpen surettei bıledı.
Jas qyran parlap ūşady, has qyran barlap ūşady. Marfuǧa poeziiada parlap ta, barlap ta ūşqan aqyn. Ol jastyq şaqty da, mahabbatty da kelıstıre, iın qandyra jyrlai bıldı.
Saǧynyşym – sary gül…
Tolar aimaq.
Jol şegedı adamdar soǧan
ailap.
Menşe teŋız kürsınse,
küŋırense,
Jastyq şaǧym…
Jüredı jaǧada oinap.
Kezınde tatar aqyny Mūsa Jäleldıŋ «Moabit däpterı» atty kıtaby ädebiet boiynşa Lenindık syilyqqa ūsynylǧanda komissiia müşesı retındegı ūly jazuşymyz Mūhtar Äuezov «aqyn türmenıŋ temır torynda, tar qapasynda jatyp mahabbat turaly öleŋder jazǧan, būl sūmdyq keremet emes pe» dep, komissiianyŋ qalǧan müşelerın ilandyryp, Mūsadai aqynǧa sol zamandaǧy eŋ joǧarǧy syilyq – Lenindık syilyqty äpergızgen. Al 90-şy jyldardan bastap elımız naryq qyspaǧynda bolyp, jūrt jūmyssyz, näpaqa taba almai jürgen kezde Marfuǧa da mahabbat jyrlaryn tögıldırgen ǧoi:
Tökse de aspan,
Aq jauynyn seldetıp,
Jan düniem
Şölge ainaldy sen ketıp.
Tūra berşı…
Joǧalmaityn bır beine…
Jüregımde
Altybaqan terbetıp.
Qandai perıştedei ıŋkärlık, taza sezımder men päktık!
Jalpy, äiel azamattaryna öleŋ men otbasyny qatar alyp jüru oŋai emes. Tūrmys tauqymetı, qyzmettegı keleŋsızdıkter äieldıŋ, onyŋ üstıne aqynnyŋ jüikesın jūqartatyny belgılı. Bır qolymen qalam ūstap, bır qolymen balany qūşaqtap Marfuǧa da östıp talai jauhar dünienı keltırdı-au!
Abzal aqyn, aqjarma küidı jüregınen möldırete bılgen Marfuǧa şaiyrdyŋ aqyndyq kredosy – azamattyq! Ol joǧary biık azamattyq pafospen tuǧan ölkenı, dostaryn, ainalasyn, jalpy qoǧamdy jyrlai, tıptı synai da bıldı. Ol tıptı būrynǧy bai men qazırgı baişykeşterdı salystyryp baǧa beredı, sipattaidy. Ol ūly tūlǧalarymyz Abai men Aqan serıge, Şämşı men Märiiam Hakımjanovaǧa arnau jyrlar jazyp, oqyrmanyn susyndatqan. Tıptı Şämşı aǧasymen kezdeskenın keremet surettegen:
Atyŋ da, öleŋıŋ de ǧajap eken,
Men qaşan soǧan bır än jazar
ekem.
Senıŋ appaq köŋılıŋ
däpterındei,
Qyl-qybyr, kırşıkterden
taza eken,
Men qaşan soǧan bır än jazar ekem? (Şämşı sözı).
Aqyn qaşanda tabiǧatpen egız. Özınıŋ Kökşesın, aq baltyrly qaiyŋdary sylaŋdaǧan, aqqulary aidynynda qylaŋdaǧan Burabaiyn qalai beineleidı deseŋızşı:
Oralyp jortuyl men
joryqtan ai,
Tūrady appaq nūrǧa tūnyp
maŋai.
Maŋdaiynda oimaqtai
jūldyzy bar
Tömende qalǧyp jatyr qart
Burabai.
Armandaǧan mäŋgı meken
etudı,
Burabaida tastar da bar
ne türlı.
Tüngı şaqta tolqyndardyŋ
ünınen
Üirendım men dombyrany
şertudı…
Marfuǧa – poeziialyq, aqyndyq dombyrasyn şeber şerte bılgen şyn şaiyr, şyn suretker. Ätteŋ, ǧūmyry qysqa boldy. Bız, özımız has talanttardy tırı kezınde syilai, qūrmettei bılmeimız ǧoi, sondai jaratylysymyz, sondai halyqpyz. Äitpese Marfuǧa maŋdaialdy aqyn qyz retınde talai marapat pen qūrmetke ie boluy kerek edı, tek äiteuır «QR Mädeniet qairatkerın» ielenıptı, soǧan da şükırşılık deimız. Onyŋ jary Esengeldı Süiınov te aqyn, qalamger, sol özderı bırge aşqan «Esıl» gazetın şyǧaryp keledı, özderınıŋ aiauly balapandaryn ösırıp baǧuda.
Qazaq balasy öleŋ-jyrdy süiedı, öleŋ-jyrdy süise Marfuǧa da kökırekterınde jüredı, ūmytylmaidy, men oǧan bek senem! Marfuǧa, sen bızdermen bırgesıŋ, aqqu qanatyŋ qaiyrylsa da, el-jūrtyŋ senıŋ jyrlaryŋmen susyndap, mäŋgılık olardy saqtai bıledı!
Marfuǧa qazırde o dünielık bolyp, jer besıkte terbetılse de, onyŋ jyrlary küllı älemdı terbete beredı!
Baqytjan TOBAIаQOV,
aqyn, Qazaqstan
Jazuşylar odaǧynyŋ müşesı, Mädeniet salasynyŋ üzdıgı,
Ä. Bökeihan
atyndaǧy syilyqtyŋ laureaty
