Qazırgı uaqytta neke tūraqsyzdyǧy ötkır mäselelerdıŋ bırı bolyp otyr. Mälımetterge süiensek, Almaty, Aqmola, Qostanai, Qaraǧandy, Pavlodar oblystarynda bır jylda nekege tūrǧan ärbır üşınşı otbasynyŋ şaŋyraǧy şaiqalady eken. Qazırgı jahandanu kezeŋınde barlyq memleket demografiia mäselesın kün tärtıbıne şyǧaryp otyrǧany belgılı. Al demografiianyŋ qalypty yrǧaǧyn qalyptastyru üşın otbasy qūndylyǧyna erekşe köŋıl bölınuı şart.
Otbasy qūndylyǧy – kez kelgen memlekettıŋ ūstanyp otyrǧan basty saiasaty. Pedagogtar da, dın ökılderı de, ata-ana da, balanyŋ üilesımdı damuy memleket ırgetasynyŋ berık boluyna qyzmet etetının aitady.
Elımızde demografiia mäselesın şeşu üşın memleket jyl saiyn türlı baǧdarlamalardyŋ jüzege asuyna mūryndyq bolyp, köptegen jobany qarjylandyrady. Alaida qomaqty qarjymen halyqtyŋ sany köbeiıp, otbasy qūndylyqtary artyp otyrmaǧany belgılı. Işkı jalpy önımnıŋ deŋgeiı joǧary memleketterde de otbasy qūndylyqtarynyŋ joiylyp bara jatqanyn estıp jatamyz. Al ajyrasudyŋ negızgı sebepterın sarapşylar äleumettık jaǧdaimen bailanystyrsa, europalyq sosiologtar otbasy müşelerı kerısınşe, ekonomikalyq jaǧdai qiyn kezde bır-bırıne jaqyndai tüsedı dep otyr. 2008 jyly kärı qūrlyqta oryn alǧan älemdık daǧdarys İspaniiadaǧy ajyrasulardyŋ sanyn 12 paiyzǧa deiın qysqartqan eken.
Sonymen qatar, kommunikasiia jetılıp, ǧylymi-tehnologiialyq jaŋalyqtardyŋ köptep aşyluy da şaŋyraq kötergen jastardyŋ jolyn ekıge aiyruǧa yqpal etıp otyr. Mysaly, «Feisbuk» «meil.ru» äleumettık jelılerınıŋ, ūialy bailanys qyzmetterınıŋ de otbasy qūndylyǧyna terıs äserı köp. Otbasyndaǧy qyzǧanu, ūrys-kerıs sondai kezde tuyndaityn körınedı. Sondai-aq, elımızde nekege tūru jasy da jyldan-jylǧa ūlǧaiyp keledı eken. 2000 jyldary 18 jas pen 22 jas aralyǧyndaǧy jastar nekege otyrsa, soŋǧy jyldary 22 jas pen 32 jas aralyǧyndaǧy azamattar otbasyn qūrǧan.
2012 jyldyŋ alǧaşqy toǧyz aiynda Astana qalasynda 6846 neke tırkelse, onyŋ 1950-ı sätsız aiaqtalypty.
Otbasynyŋ būzyluy kınäsız säbilerdıŋ jetım atanuyna, sonyŋ saldarynan elımızde balalar üiınıŋ köbeiuıne äkelıp soǧary anyq. Elbasy özınıŋ Joldauynda «Bala tärbieleu – bolaşaqqa eŋ ülken investisiia» dedı. Rasynda, bala – memlekettıŋ basty bailyǧy, qazynasy jäne bolaşaq tıregı. Balanyŋ boiyna jastaiynan ızgılık, meiırımdılık, adamgerşılık sekıldı qūndy qasietterdı sıŋıru üşın onyŋ tolyqqandy otbasy boluy kerek.
Erkejan Sätımbek,
e.satenbek@astana-akshamy.kz
