Visente Gonsales LOSSERTALES, Halyqaralyq Körme Biurosynyŋ Bas hatşysy:
Biz Qazaqstanǧa jobanyŋ jüzege asuynyŋ şynaiy mümkindigin baǧalauǧa keldik. Biz eki türli kriteriige süiene otyryp, şeşim qabyldaimyz. Birinşisi – tehnikalyq kriterii. Oǧan Eksponyŋ jobasy qalanyŋ bas jospar tüzilimine enui, kölik-kommunikasiia jüiesi, integrasiialyq baǧalau, halyqty tasymaldau jäne jatyn orynmen qamtamasyz etu siiaqty aspektiler kiredi. Mūnyŋ barlyǧy üş ai boiy körmeni 5 millionnan asa halyq kelip qyzyqtaǧan kezde qajetti dünieler.
Ekinşi kriterii – HKB müşeleriniŋ pikiri. Komissiia töraǧasy tüsindirgendei, olar jobany jaramdy dep tapsa, onda müşe elderdiŋ dauys beruine jiberedi. Jaramsyz dep tapsa, onda mülde qatyspaityn bolady.
Qazaqstan men HKB Hatşylyǧy eki jyldyŋ işinde qol jetkizgen jūmys nätijelerin osy komissiia baǧalaidy. Biz HKB müşe elderi nazaryna joǧary deŋgeidegi jobany äzirledik. Osy aptanyŋ işinde olar bizdiŋ eki jyldyq jūmysymyzdy körip, baǧamdady. Men osy jobany daiyndauǧa atsalysqan ūiymdastyru komitetiniŋ barlyq müşelerine alǧys aitqym keledi. Baǧalau jūmystary kezindegi is-şaralardy tiimdi ötkizgenderi üşin de köp rahmet.
Endi biz öz esebimizdi jasaimyz. Üş jyl işinde ispandyq Saragosa men käristiŋ Esu qalasy Ekspo körmesin ötkizuge qūrylys nysandaryn salyp ülgergen-di. Al Astanaǧa kelsek, Qazaqstan 10 jylda jaŋa astana salǧan memleket. Älemde ondai memleket joq. Sondyqtan jaŋa Ekspo-ortalyq salu qolynan keletinine äbden senemiz. Öitkeni, memleketteriŋiz qysqa merzimde auqymdy jobalardy jüzege asyra alatyn äleueti bar ekendigin älem aldynda paş etti. Egerde būl baiqauda qazaq eliniŋ asyǧy alşysynan tüsip jatsa, onda bizdiŋ Hatşylyq tarapynan da ülken jūmystar jasalady.
Men üşin Qazaqstannan qalatyn eŋ ülken estelik – ūlttyq naqyştaǧy körgen-bilgenderim. Qazaqtardyŋ dästüri. Osy joly kiiz üidi kördim. Üiinde qyran baptaǧan otbasyǧa qonaqqa bardyq. Ūlttyq mädeniettiŋ nyşandary sanalatyn än-küimen, bilermen tanystyq, muzykalyq aspaptardy tamaşaladyq. Mine, osynyŋ bäri qazaqtardyŋ ūlttyq bet-beinesin aiqyndaityn erekşelikter. Osynyŋ barlyǧy Eksponyŋ bir jobasy ekinşisin qaitalamaityndyǧynyŋ belgisi. Bizdiŋ sporttyq jarystardan artyqşylyǧymyz da osy. Bassein qai elde de bassein. Al Eksponyŋ bereri är elde ärqalai. Eksponyŋ aiasynda qatysuşy el öziniŋ ǧasyrlar boiy qalyptasqan bolmysyn körsete alady. Öziniŋ salt-dästüri men önege-ǧibratymen bölisedi. Ekspo Qazaqstanda ötse, onda ol maŋyzy zor saltanatty şara bolady. Qazaqtyŋ ūlttyq mädenietin Eksponyŋ aiasynda halyqaralyq deŋgeide ūsynady.
Qazaqstan täuelsiz jiyrma jyl işinde öziniŋ institusionaldyq tūǧyryn, halyqaralyq qarym-qatynastar jüiesin qalyptastyrǧanyn däleldedi. Ärine, baiqau qorytyndysyn şyǧaratyn kezde HKB-ǧa müşe elder mūny eskeretin bolady. Men qazir olardyŋ şeşimine qatysty eşteŋe aita almaspyn. Öitkeni, biz äli Belgiiada bolǧan joqpyz. Onyŋ jobasyn körmedik. Ekinşiden, jabyq sailau kezinde qai el ümitkerlerdiŋ qaisysyna dauys bereri taǧy belgisiz. Belgiianyŋ būryn Ekspo ötkizgeni ras. Biraq ol 1958 jyly bolǧan. Taǧy da ötkizuge mümkindigi bar. Biraq būl şeşim qabyldauǧa äser ete qoimas. Ortalyq Aziia elderi işinen Qazaqstan eŋ birinşi bolyp osyndai halyqaralyq baiqauǧa qatysuǧa ümitker boluǧa niet bildirgen el. Memlekettiŋ Batyspen de, Şyǧyspen de, Taiau Şyǧyspen de syrtqy bailanystary nyǧaiyp keledi. Būl, ärine, eskeriletin jaǧdai.
ŪLTTYQ JOBA BOLMAQ
Astana – EXPO-2017 baiqauyn ötkizuden ümitker qala. Belgiialyq Lej ekeui qazirgi taŋda joba aldyndaǧy synaqqa tüsip jatqany belgili. Osy mäselege qatysty elordamyzǧa Halyqaralyq körmeler biurosynyŋ delegasiiasy resmi saparmen kelip ketti. Saraptama komissiiasynyŋ tūraqty töraǧasy Stin Kristensen bastaǧan delegattar Astananyŋ EXPO siiaqty älemdik deŋgeidegi körme ötkizuge laiyqty deŋgeiin zerdeleuge kelgen.
Delegasiia müşeleri 11 nauryzdan bastap Astanadaǧy türli qauymdastyqtarmen kezdesu ötkizdi. Alǧaşqy kezdesu QR Parlamentinen bastaldy. Är türli ministrlikterdiŋ jauapty ökilderimen, Sauda-önerkäsip Palatasynyŋ birqatar dauazymdy tūlǧalarymen kezdesip, Elbasynyŋ qabyldauynda bolǧan delegattar Qazaqstan üşin EXPO-2017 qanşalyqty maŋyzdy ekendigine köz jetkizdi. «Körmeni ötkizuge ümitker retinde bizdiŋ elimiz öz mümkindigin körsetip otyrǧanyna quanyştymyz. Biz ony ūlttyq joba retinde sanaityn bolamyz» dedi Prezident N.Nazarbaev kezdesu barysynda. «Biz osy joly Qazaqstannyŋ Prezidentimen, ministrlermen, Parlament müşelerimen, käsipodaqtar men ükimettkik emes ūiymdar ökilderimen kezdestik. Akademiialyq ortamen de, studenttermen de äŋgimelestik. Tolyqtai alǧanda, sapar barysy bizge Qazaqstannyŋ qajetti saiasi jäne qarjylyq qoldau jasauǧa daiyn ekendigin körsetti» – dep atap ötti öz sözinde Stin Kristensen.
14 nauryzda Astana äkimi İ.Tasmaǧambetovpen sūhbattasqan märtebeli meimandar elordanyŋ äleuetimen tanysty. «Qazaqstandyqtardyŋ ortaşa jasy 31-32 jas. Sondyqtan demografiia tūrǧysynan jas qoǧam jaŋaşyldyq pen özgeristerge oŋ közqaraspen qaraidy» degen qala äkimi aldymen adami kapitaldyŋ maŋyzdylyǧyna toqtalyp ötti. Odan keiin Astana elorda bolǧaly işki önimniŋ 70 ese artqandyǧyn tilge tiek etti. Qazaqstannyŋ saiasi erik-jigeri jobany ekonomikalyq tūrǧyda jüzege asyruǧa qabiletti ekendigine de toqtaldy.
Astanada atalmyş körmeni ötkizuge 113 ga jer telimi aldyn ala daiyndalǧan. Onyŋ ornalasu keŋistigin öz közderimen körgen delegattar meilinşe riza bolǧandaryn jasyrmady. Jobany sol jerde maket boiynşa tanystyrǧan QR Prezidentine qarasty Säulet keŋesiniŋ müşesi, professor Amanjol Chikanaev qamtylǧan aumaqty tolyqtai kögaldan-dyryp, türli meimanhanalar men meiramhanalar salyp, infraqūrylym jasaqtalatyndyǧy jöninde aqpar berdi. Būlardan özge de qajetti nysandar salu oilastyrylǧan. Joba qalany damytudyŋ bas josparyna kiriktiriletin bolady. Ol Şämşi Qaldaiaqov köşesi men K-1 ainalma jolynyŋ aimaǧynda ornalasqan. Jer teliminiŋ qalanyŋ igerilmegen böliginde ornalasuynyŋ özindik tiimdiligi bar. Körme keşeni jüzege assa, mūnda qoǧamdyq kölik jelileriniŋ jaŋa baǧyttary aşylady. Jerüsti relsti kölik jürgizu josparlanbaq. Aldyn ala zertteuler boiynşa, atalmyş körmege 2,5 millionnan astam qonaqtar keledi dep kütilude. Olar birneşe ai boiy pavilondardy qyzyqtasa, onda körme bitkenşe mūnda 5 millionnan astam kelimdi-ketimdi kisi bolady eken.
Halyqaralyq körme biurosy ökilderiniŋ resmi sapary Almatyda jalǧasty. Astanadaǧy baspasöz mäslihatynda olar elordamyz, Qazaqstan, qazaq halqy turaly oi-pikir almasqandaryna şeksiz quanyşty ekendikterin jetkizdi. Qazaqstan jūrtşylyǧyn qyzyqtyrǧan köptegen saualdarǧa jauap berdi. Bes kün boiǧy kezdesulerden alǧan äserlerimen bölisti. Qazaqstan baiqaudan ötken künde ne ūtatyndyǧyn mazmūndy türde sipattady. Qazaqstan ūsynǧan jobanyŋ endigi kezde qandai synaqtan ötetindigin aitty. «Būl tek joba aldyndaǧy daiyndyq kezeŋi. Eger Qa-zaqstan 2012 jyldyŋ qaraşasynda ötetin Halyqaralyq körmeler biurosyna müşe elder arasyndaǧy jabyq sailaudan ötse, onda biz eki jyl boiy atalǧan jobany qosymşa keŋeituge, damytuǧa mümkindik alamyz. Sodan keiin ǧana HKB sizderdiŋ EXPO-2017 jobalaryŋyzdy tirkeui mümkin. Osyndai ūzaq merzimdi daiyndyqtan ötetindikten, biz jan-jaqty qamtylǧan, öte myqty jobany äzirleuge atsalysamyz» dedi jobaǧa baǧa beruden äzirge bas tartqan HKB bas hatşysy Visente Gonsales Lossertales.
Jobanyŋ qanşalyqty qarjyǧa salynatyndyǧy turaly, oǧan qandai küş-quat qajettiligi jöninde küni būryn aqpar taratudy orynsyz dep tapqan EXPO-2017-niŋ Ūlttyq üilestiruşisi, Syrtqy ister ministrliginiŋ jauapty hatşysy Räpil Joşybaev köpşilikti qyzyqtyrǧan sūraqtarǧa atalǧan ortalyq saitynan jauap tabuǧa bolatyndyǧyn jetkizdi. Astana äkiminiŋ aituynşa, egerde joba baiqaudan ozyp şyǧyp jatsa, közdelgen nysanda kedendik jäne salyqtyq jeŋildikter beretin erekşe qūqyqtyq tärtip engizu mäselesin de qarastyru oida bar eken.
«Qazir biz jobanyŋ qarjylyq tarauy turaly komissiia aldynda esep berdik. Mäsele tek sol pavilondardy saluda ǧana emes, solarǧa jetu üşin jolairyqtar, şetelden keletin, eldiŋ tükpir-tükpirinen aǧylatyn qonaqtardy kütip aluǧa qosymşa aeroporttar salu, temirjol baǧyttaryn aiqyndau, avtokölik joldaryn jöndeu jūmystary qolǧa alynady. Būl Astananyŋ damuyna serpin beretin joiqyn küş bolar edi. Tipti, bükil eldiŋ isker qauymyna zor mümkindikter aşatyn joba. Jeke investisiialar salynyp, memlekettik investisiialar igeriler edi. Oǧan qosa, 113 ga jerdiŋ ekonomikalyq aimaq retinde qalyptasuǧa yqtimaldylyǧy paida bolar edi» deidi Qazaqstan Respublikasy Ekonomikalyq damu jäne sauda ministrliginiŋ Sauda komitetiniŋ töraǧasy Aidar Qazybaev.
V.G.Lossertales myrzanyŋ aituynşa, komissiianyŋ eŋ aldymen nazar audaratyn mäselesi – Ekspo-ortalyqtyŋ körme bitkennen keiingi ahualy. Onyŋ jalpy qalanyŋ bas josparynda alatyn orny. Onyŋ keleşek üşin äri qarai kädege jarauyna män beru. Salynǧan qūrylys nysandarynyŋ el igiligine jarauy jergilikti halyq üşin asa maŋyzdy. Jobanyŋ tehnikalyq kriteriimen tanysyp qaitqan delegattar, Qazaqstannyŋ ystyq yqylasyna, joǧary deŋgeidegi qabyldauyna rizaşylyqtaryn bildirdi.
Būl baiqaudan jeŋip şyqsa, Astana halyqaralyq deŋgeidegi taǧy bir aituly şaranyŋ ūiytqysyna ainalmaq. Al, 2017 jyl elordamyzdyŋ jiyrma jyldyǧyna döp keletinin eskersek, onda eki saltanatty mereke qaptaldas ötedi eken.
