Serık ERǦALİ, mädeniettanuşy, Türkı akademiiasynyŋ üilestıruşı-redaktory
Astanany eldıŋ ortalyǧyna köşırudı jaqtaǧandardyŋ bırı edım. Ol jönındegı oiymdy 1992 jyly «Kösege qaitse kögerer?» degen maqalamda aityp, sol kezdegı «Egemen Qazaqstan» gazetınıŋ bas redaktory Äbış Kekılbai aǧamyzǧa jıbergenmın. Sol oiym 1998 jyly ıske asqanda quandym. Keludı aŋsai bastaǧam…
Aqyry 2005 jyly Mäjılıske deputat bolǧan Mūhtar Şahanov aǧamyzdyŋ şaqyruymen oǧan kömekşılıkke keldım, sodan tūraqtap qalǧaly segız jyl boldy. Köz aldymyzda ai saiyn bır ırı nysan berılıp, Astana köz tartar ortalyqqa ainaldy. Soŋǧy 3-4 jylda halyq eldıŋ tükpır-tükpırınen aǧyla bastady. Kelgende bıren-saran şeteldık kölık bolmasa, köbı keŋestık «jiguli», «moskvichter» bolatyn. 2007 jyldardan bastap, köşede kölık keptelısı paida boldy. Alǧaşqy 2-3 ai boiy būl jerdıŋ auasyna semırgenım bar, kädımgıdei tolyǧyp kettım. Jalpy, basqalardan da sony baiqauǧa bolady. Al qazır kölık köbeigesın būrynǧydai taza aua baiqala bermeidı.
Bastapqy kelgende jergılıktı tūrǧyndardyŋ bärı de astanalyqtardy jatyrqai qaraityn, şovinistık piǧyldaǧylary da az emes-tın, tıptı, orystıldı qazaqtar da kädımgıdei «ponaehalidy» köp aitatyn. Bügınde basqaşa ahual ornady.
Bas qalanyŋ tūrǧyny atalǧaly, şynymdy aitsam, tuǧan Aqtöbenı barǧanda jatyrqaityn boldym. Sebebı, būl qalaǧa barynşa kırıgıp qaldym jäne jaŋa tuystar men dostardy taptym. Bügınde Astanada ūlttyq elita qalyptasyp keledı, qalamyzdyŋ ziialy qauymy kädımgıdei eseiıp, san jaǧynan da, sapa jaǧynan da arta tüstı. Ziiatkerler öz sözın aita bastady. Būl qalanyŋ mazmūn jaǧynan sapalanuyna äser etude. Almatydan kelıp, jyly jaqty saǧynuşylar da būrynǧydai bır jaqqa tartudy qoiyp, Astananyŋ «degenıne» könulerıne tura keldı. Qysqasy, jaŋa astana tolyǧymen qalyptasyp, mazmūnyn tolyqtyra tüsuge kırıstı. Astana Qazaq elınıŋ baitaǧy ǧana emes, halyqaralyq saiasi ürdısterge qyzu aralasyp kettı. Jyl saiyn ırgelı älemdık jobalardyŋ jüzege asuyna közımız üirendı, köŋıl ornyqty.
Köz aldymyzda qyrymnan da, ūrymnan da jinalǧan halqymyz bırıge bastady. Özımnıŋ ainalamda moŋǧoliialyq, qytailyq, özbekstandyq ını-qaryndastarym jinaldy. Bauyrlardai bolyp kettı. Jaŋa qazaq ūlty qalyptasyp jatyr, jaŋa sana tüzılude. Köp adamǧa būl baiqalmaidy, bıraq, būrynǧy qala men bügıngı qalany salystyru mümkın bolmasa, adamdaryn da salystyru mümkın emes. Astanalyqtar demografiialyq jaǧynan tolyq qalyptasty, endıgısı jai ǧana kelım-ketım ürdıs qana.
Men Astanaǧa kelgelı qyzym tūrmys qūrdy, ekı ret ata boldym. Ūlym östı, ınım üilendı, balaly-şaǧaly boldy. Artymyzdan aǧalaǧan jastar erıp, sardar boldyq degendei. Bügınde sol jastardyŋ arasynan qadau-qadau köşbasşylar ösıp şyǧyp, ärqaisysy bır-bırden qyzyq jobalardy qolǧa aluda. Astanalyq öner jūldyzdary şoǧyrlana bastady. Astana ūlttyŋ ruhani-saiasi lokomotivıne ainalyp keledı. Eldı aralaǧanda bas qalanyŋ geografiialyq jaǧynan yŋǧaily oryn tepkenıne közımız jetıp jür. İnşalla, elordanyŋ jasy mäŋgı bolǧai!
