EXPO-2017 – ELIMIZDIŊ JARQYN JEŊISI

Aqordada Elbasy Nūrsūltan Na­zar­baev EHRO-2017 körmesın Qazaqstanda ötkızu jönınde keŋes ötkızdı. Ükımet basşysy men ministrler, basqa da lauazymdy tūlǧalar şaqyrylǧan jiyn­ǧa Astana qalasynyŋ äkımı İman­ǧali Tasmaǧambetov te qatysyp, söz söiledı.

Halyqaralyq EKSPO körmesı dünie­jüzın industriialandyru men tehnikalyq jäne tehnologiialyq jetıstıkterdı jaiyp salar aşyq alaŋ qūru maqsatynda osydan 161 jyl būryn ūiymdastyrylǧan. Alǧaşqy şara 1851 jyly Londondaǧy Gaid-parkte Alberdtıŋ bastamasy boiynşa ötken. Odan berı alpystan astam körme bolyp, EKSPO adamzat balasynyŋ alǧa qaryştap damuyna yqpal ettı. Biylǧy jyly körme Oŋtüstık Koreianyŋ İosu qalasynda ötse, 2015 jyly İtaliianyŋ Milan qalasynda ötpek. Al, 2017 jyly körme ötkızu mümkındıgın Astana jeŋıp aldy.

Osyǧan orai, keŋeste Elbasy özınıŋ sözın körmenı ötkızu qūqyǧyn jeŋıp aluymyzben qūttyqtaudan bas­tady. «Būl – älemnıŋ bızdıŋ elımızdıŋ Täuelsızdık jyldaryndaǧy tabys­ta­ry men qol jetkızgen biıkterın moiyndaǧandyǧynyŋ belgısı. Son­dyq­tan ol – jalpy elımızdıŋ jarqyn tabysy. Ärine, jetıstık bızge oŋai kelgen joq, ony jeŋıp alu jolynda köptegen adam jūmys ıstedı. Ükımet janynan arnaiy komissiia qūryldy, Astana qalasy äkımdıgı de köptegen käsıporyn-mekemelermen, şeteldık arnaiy organdarmen qyruar jūmys ıstedı, tek sonyŋ arqasynda ǧana jeŋıske jete aldyq. Nätijelı tabys­qa qol jetkızgen jūmystary üşın osy ıske qatysqan barlyq ma­man­dar men qyzmetkerlerge özım­nıŋ alǧysymdy bıldıremın. Būl – jalǧyz Astananyŋ emes, jalpy Qazaqstannyŋ jeŋısı», – dedı Prezident.

Ärı qarai EKSPO körmesınıŋ elımızge äkeler tiımdılıgıne toq­tal­ǧan Nūrsūltan Nazarbaev şara­nyŋ turisterdı tartudan bölek ekono­mikalyq quattylyqty arttyruǧa da orasanpaida äkeletının tüsındırdı. Bırınşıden, osy körmenı ötkızu barysynda düniejüzılık täjıribelerden üirenemız. Ekınşı­den, elımızge investisiia tartamyz. Üşınşıden, osy EHRO arqyly jaŋa innovasiialyq tehnologiialardy igeru mümkındıgı tuady.

Ärine, EHRO ötkızu qūqyn jeŋıp alu tabystyŋ tek bırınşı kezeŋı ǧana. Endı alda körmenı tırkeu kezeŋı tūr. Kelesı jyldyŋ aiaǧyna deiın bız tırkeu dosesın bekıtıp, körmenı esepke qabyldaityn halyqaralyq körme biurosynan resmi belgı men jalauyn aluymyz kerek. Mūnyŋ öte jauapty kezeŋ ekenın eskertken Elbasy qazırden bastap ıske qyzu kırısudı būiyrdy.

Aita ketu kerek, osynau körmege qatysty jūmystarmen ainalysu üşın arnaiy Memlekettık komis­siia qūrylǧan. Onyŋ töraǧasy bolyp Premer-ministr Serık Ahme­tov bekıtılgen. Mūnyŋ syrtynda­ ­kör­menı ötkızuge bailanysty bar­lyq­ memlekettık organdardyŋ, jeke­ men­şık­ qūrylymdardyŋ, demeuşıler­dıŋ, oblystardyŋ, ministrlıkter men vedomstvolardyŋ jūmystaryn üilestıretın arnaiy memlekettık korporasiia qūrylatyn boldy. Būl komissiia men korporasiia «Körmenı ūiymdastyru jäne ötkızu jönındegı ūzaq merzımdık ūlttyq jospardy» basşylyqqa ala otyryp jūmys jasaidy. Osyǧan orai, Prezident tiıstı oryndarǧa Ūlttyq jospardy äzırlep, onyŋ jūmysyn qūqyqtyq normalarmen qamtamasyz etıp, qar­jylyq qor qarastyrudy tapsyrdy.

Al, naqty baǧytqa keler bolsaq, aldaǧy mındet – Halyqaralyq körme biurosymen kelıse otyryp, tırkelu dosesın barynşa sapaly etıp daiyndau. Halyqaralyq täjıribelerge süiene otyryp, EHRO bolatyn aumaqta jasalatyn nysandardyŋ eskizdık jobasyn jasau. Būl tūrǧyda, Lissabon öz kezınde EHRO-ǧa arnap salynǧan nysandaryn keiın eşteŋege jarata almai, Halyqaralyq biurodan tömengı baǧa alǧanyn atap ötken Elbasy salynbaq nysandardyŋ tiımdı ülgısı taŋdaluyn mındettedı. Iаǧni, salynar nysandardyŋ körmeden keiın qandai maqsatqa paidalanylatynyn aldyn ala anyqtaudy tapsyrdy.

Parijde Halyqaralyq körme biu­­­­­­­ro­­syn­da­ qa­zaq­stan­dyq­ ofi­sın,­ As­ta­­­­nada osy biuronyŋ EHRO ötkızu jönın­­degı keŋesşısınıŋ keŋsesın aşu, körmenıŋ taqyryby boiynşa elı­mızde taza energetikalyq quat alu boiynşa innovasiialyq se­kı­rıs jasau, osy baǧytta keşendı äre­ket­terdı üilestıretın 2013-2017 jyldarǧa arnalǧan jospar daiyndau, taǧy basqa maŋyzdy mäselelerdı atap ötken Elbasy älem nazaryn tıgıp otyrǧan Astanany damytu tūr­ǧy­syn­da da bırqatar mäselelerdı alǧa tart­ty.

«Körmenı ötkızuge ūsynys jasal­ǧanda infraqūrylymdyq nysandar­dy, temırjol vokzalyn, äuejai jäne tūrǧyn üilerdı jaqsartamyz dep aitqan edık, sol jūmystarǧa osy künnen kırısu kerek. Osy oraida 5 mln-ǧa juyq qonaqtardy qabyldauǧa üilestırıp, qalanyŋ damu josparyn qaita qarau qajet», – dedı Prezident.­

Bolaşaqta körme alaŋy şaǧyn qa­la­şyqqa ainaluy tiıs. Parijdegı – Eifel mūnarasy, Kanadadaǧy – Habitat 67, Briusseldegı – Atomium, Londondaǧy – Hrustal saraiy (alaida, ol 1936 jyly örtenıp ketken) sekıldı, onyŋ simvoly älemdık arhitekturalyq jädıger bolyp qalǧany abzal. Osy oraida, Prezident EKSPO-2017 körmesınıŋ simvolyn jasauǧa säuletşıler men suretşıler arasynda konkurs jariia­lau qajettıgın megzedı.

2017 jyly körmenı tamaşalau üşın üş ai ışınde 5 milliondai adam keledı dep kütılude. Şeteldık meimandardy kütıp alar qonaqüiler, jol, qaladaǧy qyzmet sapasy – bärı de öz deŋgeiınde boluǧa tiıs. Sonyŋ ışınde, qaltafon bailanysyn synap ötken Prezident tiıstı oryndarǧa qyzmet sapasyn mınsız qyludy jüktedı. Al, şeteldık qonaqtardy kütıp alyp, olarǧa qyzmet körsetıp, eldı tanys­­­tyratyn azamattardyŋ el tarihyn tereŋdei bılıp, ideologiialyq tūrǧydan ūstamdy boluy qajettıgın tılge tiek ettı.

Körmenı ötkızu barysynda elorda äkımdıgıne bıraz salmaq tüs­ke­lı otyrǧanyn aitqan Nūrsūltan ­Nazarbaev Astananyŋ özı de körmenıŋ taqyrybyna säikes keletındei kür­delı özgerıske tüsuı qajettıgın aitty. Osy baǧytta äkımdıkke jaŋa ūsynystar äzırleudı ūsyndy.

Näzira SAILAUQYZY