Memlekettıŋ bai-quatty boluy degen ne? Būl – sol elde ömır sürıp jatqan är adamnyŋ tabysty boluy. Al biznespen ainalysu – äl-auqatyŋdy jaqsartu degen söz. Elımızdıŋ osy salany damytuǧa erekşe ekpın tüsıruı de sondyqtan.
Jalpy Qazaqstan biznestı jürgızuge eŋ qolaily jaǧdaiy bar elder qataryna kıredı. Demek, biznespen şūǧyldanǧysy kelgen, käsıbın aşuǧa oŋtailanyp jürgen azamattarǧa jol aşyq. Mūndai azamattardy qoldauǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlamalar da köptep qabyldanyp jatyr. Būrynǧydai jön-josyqsyz tekserulerge de tyiym salyna bastady. Bolaşaqta bizneske qolaily orta qalyptastyruǧa qolbailau bolyp otyrǧan barlyq enjar qūqyqtyq normalardyŋ küşı joiu kerektıgın Elbasy da aitty. Aldaǧy maqsat – orta jäne şaǧyn biznestıŋ ülesın arttyryp, el damuyn ornyqtyra tüsu. Qazaq elı 2050 jylǧa qarai jan basyna şaqqandaǧy JIÖ 4,5 esege, iaǧni 13 myŋnan 60 myŋ AQŞ dollaryna deiın arttyruǧa talpynyp otyr. Ol üşın käsıpkerlık salanyŋ qosar ülesı qomaqty.
Joǧaryda aitqanymyzdai, elımızde käsıpkerlıktı qoldaudyŋ tiımdı tetıkterı qalyptasqan. Sonyŋ bırı – «Biznestıŋ Jol kartasy – 2020» baǧdarlamasy. Atalmyş baǧdarlama ıske qosylǧan 2010 jyly käsıpkerlermen 135 joba boiynşa subsidiia turaly şart jasalsa, üş jylda būl san toǧyz ese ösıp, 1271 jobaǧa jetken. Baǧdarlama jūmys ıstei bastaǧan alǧaşqy jyly otandyq käsıpkerlerdı tartu jūmysy jürgızılse, būdan keiıngı uaqyttarda baǧdarlama elımızdıŋ barlyq öŋırlerınde tolyqqandy jūmys ıstei bastaǧan. 2011 jyly käsıpkerlerge eŋ tiımdı tetık – subsidiialau bolsa, baǧdarlama 2012 jyly kepıldendıru tetıgımen tolyqty. Eŋ jemıstı jyl retınde 2013 jyldy atauǧa bolady. Sebebı, byltyr käsıpkerlerdı qoldauǧa arnalǧan ortalyqtar aşyla bastady. Būl turaly keiınırek.
Käsıpkerlıktı damytu jaǧynan Astana qalasy da köptegen şaralardy qolǧa alyp otyr. Bügıngı künı elorda ekonomikasyndaǧy orta jäne şaǧyn biznes subektılerınıŋ ülesı 60 paiyzdan asady. Iаǧni qazırgı taŋda är besınşı elordalyq – käsıpker. Osy salada 190 myŋ adam jūmys ısteidı, būl eŋbekke jaramdy adamdardyŋ besten ekı bölıgı. Al jūmysyn belsendı jürgızıp kele jatqan käsıpkerlık subektılerdıŋ sany – 47 myŋ. Qalalyq biudjetke tüsetın salyq tüsımderınıŋ 67 paiyzy osy şaǧyn jäne orta biznesten tüsıp otyr. Ötken jyldyŋ qorytyndysy boiynşa olar öndırgen önım kölemı 1 trln 200 mlrd teŋgege jetken. Tek «Biznestıŋ jol kartasy – 2020» memlekettık baǧdarlamasynyŋ aiasynda 2013 jyly 6 myŋnan asa käsıpker naqty kömek alyp, jalpy mölşerı 61,3 mlrd teŋgenıŋ 298 jobasy maqūldanǧan. «Biznestıŋ Jol kartasy- 2020» baǧdarlamasyn jüzege asyru şeŋberınde 2017 jylǧa qarai orta jäne şaǧyn käsıpkerlık subektısınıŋ sanyn 54 myŋǧa deiın jetkızu közdelıp otyr.
Ärine, käsıpkerlıktı damytumen bırge, ondaǧy qyzmet körsetu sapasyn arttyru da maŋyzdy mındet. Bügınde elordada tırkelgen biznes subektılerınıŋ sany – 108 344. Sonyŋ ışınde 177 meiramhana men 450 dämhana bar. Osy saladaǧy qyzmet körsetu sapasyn arttyru, qoǧamdyq tamaqtandyru oryndaryn halyqaralyq standartqa sai etu – kün tärtıbınen tüspeitın mäsele. Alda EKSPO halyqaralyq körmesı kele jatyr. Osynau maŋyzdy şaraǧa jan-jaqty daiyn bolu üşın meiramhanalar men dämhanalarǧa halyqaralyq bedelı bar üzdık şeberlerdı şaqyryp, täjıribe almasu josparlanyp otyr.
Kömegı köp ortalyq
Elımızde käsıpkerlık salasyn qoldauǧa airyqşa män berılıp otyrǧanymen, memlekette jüzege asyrylyp jatqan baǧdarlamalar turaly beihabar jandar jeterlık. Tıptı käsıbın jaŋadan bastaǧandarǧa memlekettıŋ arnaiy subsidiiasy baryn da bılmeitınder jeterlık. Osyny eskergen Ūlttyq käsıpkerler palatasy «Damu» qorymen bırlese otyryp, Astanada Käsıpkerlerge qyzmet körsetu ortalyǧyn aşty. Mūndai ortalyqtar elordada ǧana emes, espublikanyŋ barlyq oblys ortalyqtary men ırı qalalarynda bar.
Käsıpkerlerge qyzmet körsetu ortalyqtary käsıbın belsendı jürgızıp jürgen nemese biznespen ainalysuǧa niet etken tūrǧyndarǧa biznes-jospar qūrudan bastap, käsıpkerlıktı jürgızudıŋ barlyq salalary boiynşa tegın keŋes beredı. «Bır tereze» qaǧidatymen jūmys ısteitın ortalyq keluşılerge «Biznestıŋ jol kartasy – 2020», «Önımdılık – 2020», «Agrobiznes – 2020», «Eksport – 2020» syndy biznestı qoldaudyŋ barlyq memlekettık tetıkterı jönınde tolyqqandy aqparat beredı. Sondai-aq, käsıpkerler buhgalterlık jäne salyqtyq esep, logistika, marketing, memlekettık satyp aluǧa qatysty tolǧandyryp jürgen saualdarǧa jauap ala alady. Ortalyqta ekınşı deŋgeilı bankterdıŋ ökılderı de jūmys ısteidı. Olar qarjyny dūrys igeru, sauatty jūmsau jaǧynan keŋes beredı.
Keleşekte Käsıpkerlerge qyzmet körsetu ortalyǧynda ärtürlı treningter, seminarlar, şeberlık-därısterın, döŋgelek üstel jiyndaryn, biznes-forumdar men körmeler ötkızu közdelıp otyr.
Qala biznesınıŋ kartasy jasalady
Biznesmenderdı qoldaudyŋ taǧy bır tetıgı retınde elordalyq Käsıpkerler palatasy Astana qalasynyŋ biznesın damytu kartasyn äzırleudı bastady. Būl – elordadaǧy käsıporyndar men olardyŋ öndırgen önımderı, ūsynǧan qyzmetterı men keleşektegı jobalary, biznes-josparlary toptastyrylǧan derekköz bazasy bolmaq. Karta elordadaǧy eŋ belsendı kompaniiany anyqtauǧa jol aşady. Mūndaǧy eŋ basty maqsat – karta arqyly elordada erekşe sūranysta tūrǧan önımderdıŋ tapşylyǧyn azaityp, qyzmet körsetu sapasyn arttyru.
Astanadaǧy Käsıpkerler palatasy elordany investisiia ortalyǧyna ainaldyru maqsatynda da bırqatar ırı jobalardy qolǧa alyp otyr. «Ol üşın aldymen İndustrialdyq öŋır qūrudaǧy halyqaralyq täjıribenı jan-jaqty zerdelep aluymyz kerek. Eger oiymyz sättı jüzege assa, orta jäne şaǧyn biznestı damytuǧa qolaily orta qalyptastyryp qana qoimai, qajettı qyzmetterge monitoring jürgızıp, naryqtyq sūranysqa dälme-däl boljam jasai alatyn bolamyz», – deidı Astana qalasynyŋ Käsıpkerler palatasynyŋ direktory Meiırbek Mäjitov.
İia, biznestı örkendetu – halyqty jūmyspen qamtu degen söz. Būl jalpy ışkı önımnıŋ ösuımen qatar jüredı. Sondyqtan käsıpkerlıktıŋ damuyna memleket te müddelı
Qymbat TOQTAMŪRAT
