Astana qalasy boiynşa Memlekettık kırıs departamentınıŋ mälımetınşe, bügınge deiın jergılıktı atqaru organdarynda jalpy kölemı 103,8 mlrd teŋge bolatyn barlyǧy 7 867 ötınış kelıp tüsken. Bügınge deiın būl ötınışterdıŋ basym bölıgı qanaǧattandyrylyp, qala boiynşa jalpy qūny 35 mlrd teŋge bolatyn 7 223 nysan zaŋdastyryldy.
Būl nysandardyŋ 11-ı – Qazaqstan Respublikasynyŋ aumaǧynan tys jerlerdegı jyljymaityn mülık. Būlardyŋ jalpy qūny – 0,5 mlrd teŋge. Sondai-aq, el aumaǧynan tys taǧy jalpy qūny 6,3 mln teŋgenıŋ üş bırdei zaŋdy tūlǧanyŋ jarǧylyq kapitalyna qatysu ülesı zaŋdastyrylyp, qūny 1,1 mlrd teŋge bolatyn 10 nysan boiynşa bes arnaiy deklarasiia tapsyrylǧan.
Qarjyny qalai zaŋdastyruǧa bolady?
Qarjyny ekı täsılmen zaŋdastyruǧa bolady. Aqşa qarajatty bank şottary arqyly räsımdei alasyz. Būl qarajatty azamattar qalauynşa bizneske, jyljymaityn mülık satyp alu sekıldı operasiialarǧa jūmsai alady.
Būl jaǧdaida aqşanyŋ 10 paiyzy alym retınde alynady. Sonymen qatar, şetelde nemese qolma-qol ainalymdaǧy aqşany bank şottarynda körsetpei, ötınış jazu arqyly jariia etuge bolady. Būl rette biudjetke 10 paiyzdyq alym tölenedı. Eŋ dūrysy, aqşa qarajatynan basqa mülıktı jergılıktı atqaruşy organnyŋ janyndaǧy komissiiaǧa ötınış beru jäne tiıstı qūjattardy beru arqyly zaŋdastyruǧa bolady. Būl rette alym alynbaidy. Tek mülıktı zaŋdastyrǧan adam ony tırkeu, sonyŋ ışınde qūjattardy daiyndau men jasau boiynşa şyǧyndaryn töleidı.
Qarjyny zaŋdastyru boiynşa da jūmys belsendı jürgızılıp jatyr. Bügınge deiın 458,2 mlrd teŋge kölemınde aqşa zaŋdastyryldy. Taǧy 1 439 670 myŋ teŋgenıŋ arnauly esepte tūrǧan 18 nysany resmi türde tırkelıp, tızımge alyndy. Sonyŋ ışınde şotqa engızbei 82,5 mln teŋge zaŋdastyryldy; 8,2 mln teŋge mölşerınde 10 paiyz alym tölengen. Sonymen qatar, 8,1 mln teŋgenı qūraityn qūndy qaǧazdar zaŋdastyrylypty.
Resmi organdardyŋ mälımetıne süiensek, äsırese, soŋǧy uaqyttarda elımızdıŋ barlyq öŋırınde ötınış beruşılerdıŋ sany kürt ösıp, köleŋkedegı qarjysyn jaryqqa şyǧaryp, qol astyndaǧy mülkın tızımdetuşılerdıŋ qatary köbeigen. 21 qyrküiekke deiıngı esep boiynşa, Memlekettık kırıs organdary men Mülıktı zaŋdastyru jönındegı komissiiaǧa barlyǧy 2 722,2 mlrd teŋge somasynda 109 803 ötınış kelıp tüsken. Būlardyŋ 105 835 -ı el aumaǧynda tırkelgen mülıkterge qatysty bolsa, 150-ı – şet elde tırkelgen nysandar. «Bügınde būlardyŋ 100 myŋnan astamy zaŋdy türde tırkeuge alyndy. Aqşa, baǧaly qaǧaz – barlyǧyn qosqanda, 2,4 trln teŋgeden astam qarjy zaŋdastyryldy. Onyŋ 818,8 mlrd teŋgesı – qolma-qol aqşa. Qalǧany – jyljymaityn mülık, zaŋdy tūlǧalardyŋ jarǧylyq kapitalyndaǧy qatysu ülesı jäne qūndy qaǧazdar» delıngen Qarjy ministrlıgınıŋ mälımetınde.
Qandai qūjattar qajet?
Jyljymaityn mülıktı jariia etu üşın salyq organdaryna (jeke tūlǧalar tırkelgen jerı boiynşa, zaŋdy tūlǧalar memlekettık tırkeluı boiynşa) ekı dana ötınış, alymnyŋ tölengenın rastaityn jäne jeke basyn kuälandyratyn qūjat ötkızesız. Al zaŋdy tūlǧanyŋ ökılderı üşın zaŋdy tūlǧanyŋ memlekettık tırkelu turaly kuälıgı, salyq töleuşı kuälıgınıŋ notariatpen kuälandyrǧan köşırmelerın jäne olardyŋ ökılettıgın rastaityn qūjattar qajet.
Şet tılde resımdelgen qūjattar memlekettık tılge nemese orys tılıne notariat kuälandyrǧan audarmasymen tabys etıluge tiıs.
Ekonomikalyq zertteuler instituty sarapşylary elımızde osymen üşınşı ret ötkızılıp otyrǧan zaŋdastyru nauqanynda 2,2 trln teŋge kölemındegı mülık jariia etıledı dep boljam jasaǧan. Alaida, bügınge deiın būl körsetkış 2,4 trln teŋgege juyqtap otyr. Al nauqannyŋ aiaqtaluyna älı 3 aidan astam uaqyt bar.
Bürkıt NŪRASYL
