Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidenti Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ Qazaqstan halqyna arnaǧan «Äleumettik-ekonomikalyq jaŋǧyrtu – Qazaqstan damuynyŋ basty baǧyty» atty Joldauy eldiŋ äleumettik jaǧdaiyn jaqsarta tüsudiŋ negizine ainalyp otyr. 30 nauryz küni Astana qalasynyŋ äkimi İmanǧali Tasmaǧambetov «elektrondyq ükimettiŋ» www.e.gov.kz veb-portalynda Memleket basşysynyŋ Joldauynda aiqyndalǧan mindetter men tapsyrmalardy jüzege asyru barysy turaly internet-konferensiia ötkizdi. On-line jelisinde qala basşysy köpşiliktiŋ kökeikesti saualdaryna jauap berip, pikir alysty.
Musinov Arman Säbetqanūly:
– Meni qala aumaǧynda jeke tūrǧyn üi saluǧa jer bölu mäselesi tolǧandyrady. Kezekte tūrǧanyma – 6 jyl. Özim baiyrǧy selinogradtyqpyn. Būl mäsele birneşe märte qozǧaldy. Jer bölmeudiŋ basty sebebi – telimderdiŋ kommunaldyq jäne injenerlik jelilermen qamtamasyz etilmeui deidi. Jer aluǧa ümittenerlik jönimiz bar ma? Tübinde qolymyz jeter me eken? Daiyndalǧan jerdiŋ alǧaşqy legin iske qosu merzimin aituǧa bola ma? Kezekti saqtau, ärine, öte jaqsy. Biraq, Selinogradtyŋ baiyrǧy tūrǧyndary qalaǧa basqa jaqtan kelgender arasynda nege basymdyqqa ie bola almaidy? Baiyrǧy tūrǧyndaryn qoldamai, qalanyŋ ötkeni turaly ne aituǧa bolady? Baiyrǧy tūrǧyndardyŋ köpşiliginiŋ üi satyp aluǧa, tūrmys jaǧdailaryn jaqsartuǧa şamasy jete bermesi anyq. Jeke üi salu päter satyp alu qamyna jaqsy balama bolar edi. Jeke üi salatyn jer bölu üderisin tezdetuge kömekteser şara qabyldauyŋyzdy sūraimyz.
JAUAP:
– Arman Säbetqanūly, Selinograd qalasynyŋ tumalaryna jer bölu bary-synda arnaiy jeŋildikter beru jönindegi tilegiŋiz Qazaqstan Respublikasy Konstitusiiasynyŋ jäne «Jer turaly» kodeksiniŋ normalaryna qaişy keledi, osyǧan orai sizdiŋ kezekten tys jer telimin beru jönindegi ötinişiŋiz qanaǧattandyrylmaidy. JTQ üşin jer telimderin bölu isin qaita jaŋǧyrtu jaiyna keletin bolsaq, qala äkimdiginiŋ qolyn bailap tastaǧan birqatar däiekti sebepterge bailanysty onyŋ mümkindigi bolmai tūr. Birinşiden, qala aumaǧynda bos jatqan, qūrylys jürgizilmegen jer joq. Ekinşiden, jaŋadan JTQ tūrǧyn alabyn salyp, keŋeitu üşin aldyn ala injenerlik jäne kommunikasiia jelisin damytyp, äleumettik-tūrmystyq qyzmet körsetu nysandaryn salu qajet, būl, eŋ aldymen, qala biudjetiniŋ auqymdy qar-jylyq mümkindikterimen bailanysty şarua. Büginderi Jer qatynastary basqarmasynda JTQ-na arnalǧan jer telimin alu üşin 90 myŋ adam esepte tūrǧanyn aituǧa tiispin. Būl jalpy sūranystyŋ Bas josparǧa säikes jeke tūrǧyn üi qūrylysyna bölingen qala auqymyndaǧy jer auqymynan tört esedei asyp tüsetinin körsetedi. Sonymen, qandai jaǧdaida da, äkimdik Astanadaǧy jer telimin aluǧa ötiniş bergen azamattardyŋ barlyǧynyŋ sūranysyn qanaǧattandyra almaidy.
Sariev Änuar:
– Qūrmetti İmanǧali Nūrǧaliūly! Saryarqa daŋǧylynan Kümisbekov köşesine deiingi jol böligin endi qaşan jönge keltiredi? Joldyŋ byt-şyty şyqqany sonşalyq, kölik qatynauy mümkin emes, tipti, jauyn-şaşyn künderi jaiau jüre almai qalamyz. Är jerinde şūŋqyr paida bolǧan. Nege osynau şaǧyn jol böligin jöndemeidi?
JAUAP:
– Änuar, Kenesary köşesiniŋ Saryarqa daŋǧylynan Kümisbekov köşesine deiingi böligindegi injenerlik jeliler men jol tabanyn salu jobasyn jüzege asyrudyŋ toqtatylǧan sebebi – ysyrylyp tastalatyn tūrǧyn üi ieleri öte joǧary ötemaqy talap etude. Smetada ondai aqşa mölşeri qarastyrylmaǧan. Jeke üi menşiktenuşilermen kelisimge keludiŋ säti tüspegendikten, būryn jasalǧan qūrylys josparyna tüzetu engizuge tura keldi. Alaida, qarjylandyruǧa jetkilikti qarajat bolmaǧandyqtan, ony jüzege asyru merzimi 2013 jylǧa ysyryldy.
Sansyzbaeva Äsemgül:
– Sälemetsiz be! Meniŋ eki saualym bar:
1.Tūrǧyn üi beru jönindegi baǧdarlamany nege jauyp tastady? 2.TQB-ndegi tariftik baǧdarlamanyŋ merzimin ūzartasyzdar ma? Meniŋ biletinim, memleket 2012 jyldyŋ soŋyna deiin ǧana syiaqy audarady eken, al sodan keiin ne bolmaq?
JAUAP:
– Äsemgül, QR Ükimetiniŋ 2008 jylǧy 19 şildedegi qaulysyna säikes Memlekettik tūrǧyn üi qūrylysy baǧdarlamasynyŋ ekinşi legin 2008 jyldan bastap 2010 jyl boiy jüzege asyru qarastyrylǧan. Arnauly Erejege säikes osy Membaǧdarlamaǧa tiianaqty qūjat qabyldau 2010 jyldyŋ 29 jeltoqsanynan bastap 2011 jyldyŋ 29 qaŋtaryna deiin jürgizildi. Osylaişa, 2008-2010 jyldarǧa arnalǧan Memlekettik tūrǧyn üi qūrylysy baǧdarlamasy boiynşa qūjattar qabyldau ony jüzege asyru merzimi bituine bailanysty toqtatylyp, Qazaqstan Ükimeti QR Qūrylys isi jäne TKŞ jönindegi agenttik äzirlegen 2011-2014 jyldarǧa arnalǧan jaŋa Membaǧdarlamany bekitti. Onyŋ negizgi ūstyny – oǧan qatysuşylardyŋ «Qazaqstannyŋ TūrǧynüiQūrylysJinaqbanki» AQ-nda jinaqtaǧan qarjysy boluy kerek. Būl baǧdarlama jūmys isteitin, tūraqty tabysy men alǧaşqy jarnany töleuge jeterlik jinaǧy bar azamattardyŋ jeŋildetilgen aqymen ekonom-klass päterlerin satyp alularyna mümkindik beredi. Memlekettik tūrǧyn üi qūrylysy baǧdarlamasyn jüzege asyrudyŋ şarttary men syiaqy töleu jaiy turaly tolyǧyraq aqparatty ony daiyndauşylardyŋ – QR Qūrylys isi jäne TKŞ jönindegi agenttiktiŋ saitynan, sondai-aq, myna mekenjailarda: Astana q. Abai daŋǧyly, 8-üide jäne Q.Mūŋaitpasov k-si, 37/1-üide ornalasqan «TūrǧynüiQūrylysJinaq-Banki» AQ-nyŋ filialynan aluyŋyzǧa bolady.
Qūdaibergenov Ädilhan Asylhanūly:
– Sälemetsiz be!.. Men Astanaǧa tirkelgenmin, qalada tūryp jatqanyma 7 jyl boldy. Äielim de osynda tirkelgen, däriger. Baspanaǧa öte mūqtajbyz. Jas jūbailarmyz, meniŋ jasym 20-da, al ol 21-de. 2012 jylǧy Membaǧdarlamaǧa qaida jäne qandai qūjat tapsyru kerek?
Jauap:
– Ädilhan Asylhanūly, jiyrma jastaǧy azamatty jäne balalary joq jas jūbailardy qamtamasyz etuge arnalǧan baǧdarlama joq. QR «Jer qatynastary turaly» zaŋynda biudjet qyzmetkerleri üşin jeŋildikter qarastyrylǧan, olardy esepke alu HQO-lar arqyly jürgiziledi. Memlekettik tūrǧyn üi qorynan baspana aluǧa mūqtajdardy esepke aluǧa qajetti qūjattar tizbesi mynadai: ötiniş; barlyq otbasy müşeleriniŋ jeke kuälikteriniŋ, balanyŋ tuu turaly kuäliginiŋ kseroköşirmeleri; neke turaly mälimetter; mekenjai biurosynyŋ anyqtamasy nemese üi kitapşasynyŋ köşirmesi, notarialdy türde rastalǧan (barlyq otbasy müşelerine); otbasynyŋ barlyq müşelerine Astana qalasy ädilet departamentinen (HQO–nan) alǧan jeke menşik üii bary nemese joǧy turaly №6 ülgidegi anyqtama; būrynǧy tūrǧan jerinde jeke menşik üii joqtyǧy turaly barlyq otbasy müşelerine berilgen №6 ülgidegi anyqtama; jūmys ornynan jäne otbasy qūramy turaly anyqtamalar; ötiniş beruşiniŋ jeŋildik ielenetinin rastaityn qūjattyŋ (ŪOS qatysuşysy men mügedeginiŋ kuäligi, Chernobyl atom stansasyndaǧy apatty joiuǧa qatysuşynyŋ kuäligi, oralmannyŋ kuäligi, zeinetker kitapşasy, köpbalaly otbasy kitapşasy, 1 jäne 2 toptaǧy mügedektik, bala mügedektigi jäne t.b. turaly DKK anyqtamasy) kseroköşir-mesi; qūjattar tigetin papka.
Maksimenko Sergei Vladimirovich:
– Sälemetsiz be, İmanǧali Nūrǧaliūly! «Jibek joly» jäne «Selinograd» TK maŋynda joldyŋ oiran botqasy şyǧyp jatqandyǧy turaly talai ret joǧarǧy jaqqa, sonyŋ işinde, sizdiŋ blogyŋyzǧa da hat jazdym. Tek sizdiŋ blogyŋyzda ǧana jalǧyz jauap qaitaryldy: «Ötinimiŋiz osy maqsatqa qajetti qarjy-qarajaty bölingen jaǧdaida Jolauşylar köligi jäne avtomobil joldary basqarmasynyŋ 2011 jylǧa arnalǧan jūmys josparyn tüzu barysynda qaralatyn bolady» degen. Alaida, äli künge deiin eşqandai jūmys jasalǧan emes. Tūrǧyndar öz qaltalarynan aqşa şyǧaryp, 2011 jyly qiyrşyq tas satyp alǧan, biraq būl bäribir jaǧdaidy oŋalta almaq emes. Köktemde kölkigen su, tolarsaqtan balşyq, ūimaly ūra aiaq attatpaidy. Aityŋyzşy, qaşanǧy şydauymyz kerek, üidiŋ paidalanuǧa berilgenine üş jyl boldy, töŋiregi balşyq pen şalşyqtan arylar emes.
JAUAP:
– «Jibek joly» jäne «Selinograd» tūrǧyn üi keşenderi qarqyndy qūrylys jürgizilip jatqan audanda ornalasqan, onyŋ infraqūrylymy endi ǧana jasaluda. Sondyqtan Jambyl köşesin kürdeli jöndeuden ötkizu 2013 jyldan erte qolǧa alynbaidy. Äzirgi aitarym: aǧymdaǧy jyldyŋ birinşi jarty jyldyǧynda atalǧan köşe tabanyna qatqyl materialdar töseledi.
Rudnikova İrina:
– Qūrmetti İmanǧali Nūrǧaliūly! Qarapaiym adamdarǧa qaşan baspana qoljetimdi bolady?
JAUAP:
– İrina, sizdiŋ sūraǧyŋyzǧa qaraǧanda, Astana qalasynda osy küige şeiin qarapaiym adamdardyŋ baspanaǧa qoly jetpei jürgendei körinedi. Al, Astanada soŋǧy eki jylda 2,780 myŋ şarşy metr tūrǧyn üi salynǧan. Myŋdaǧan otbasy – ŪOS ardagerleri, köpbalaly otbasylar, biudjetşiler, memlekettik qyzmetşiler Memlekettik tūrǧyn üi qūrylysy baǧdarlamasy boiynşa salynǧan jäne Memlekettik qordan bölingen päterlerge ie boldy. Jeti myŋ otbasy problemaly nysandardaǧy tūrǧynjailaryna kirip, birneşe myŋ adam ipotekaǧa baspana satyp aldy. Osynyŋ özi Astanadaǧy tūrǧyn üi mäselesin şeşip, qūrylys sektoryn qoldau jönindegi Memleket basşysy qolǧa alǧan şaralardyŋ arqasynda tūrmys ärtürli deŋgeidegi myŋdaǧan astanalyqtyŋ baspana aluyna mümkindik bergenin körsetedi ǧoi.
Myŋbaev Berik:
– Qūrmetti İmanǧali Nūrǧaliūly! Qaladaǧy jūmysqa ornalastyru mäselesin memleket qalai şeşip jatqanyn bilgim keledi. Joǧary oqu ornyn endi ǧana bitirgen jas mamandarǧa arnalǧan qandai baǧdarlamalar bar?
JAUAP:
– Berik, joǧary oqu orny tülekteriniŋ jūmyssyzdyǧy men jūmysqa ornalasu mäselesin men airyqşa baqylauǧa alyp otyrmyn. Biz osy saladaǧy ahualǧa kün saiyn monitoring ötkize otyryp, onyŋ özgeristerine jiti köŋil bölemiz. Būl maŋyzdy närse, öitkeni, tūtastai alǧanda, bükil qo-ǧamnyŋ molşylyqqa kenelui ärkimniŋ jūmys istep, özin jäne otbasyn asyrau mümkindigine ie boluyna bailanysty.
Pridatchenko Vladimir İvanovich:
– Sälemetsiz be, İmanǧali Nūrǧaliūly!. Men būl jöninde būryn da jazǧanmyn. Men temirjol oramyndaǧy Töŋkeris köşesinde tūramyn, bizde kölikke de, adamǧa da arnalǧan jalǧyz jol bar. 2009 jyly qūbyr tartyp, kolonka ornatyp, 20 jyl kütken suymyzdy jetkizip berdi, köp rahmet! Biraq, joldy qoparyp qazyp tastady da, kölik qatynamai qaldy. Jūmysqa jaiau bara almaimyz, aiaǧymyz balşyqqa tizeden kirip ketedi, suyryp aluǧa älimiz kelmeidi. Bizdiŋ köşeniŋ tūrǧyndary köşege qatpaq material tösetip, jol jöndeuge yqpal etuiŋizdi sūraidy. Osy mäsele qaşan şeşiler eken, sony aityŋyzşy?
Jauap:
– Vladimir İvanovich, aǧymdaǧy jyly qala töŋiregin damytu baǧdarlamasy boiynşa, Öndiris kentindegi üş köşege – Lunin, Qūsjol jäne №85 köşelerine jöndeu jürgizudi josparlap otyrmyz. Jūmys şamamen osy jyldyŋ ekinşi toqsanynda bastalady.
Zamanaui tirlik jelilerin qamtityn jol qūrylysynyŋ 2013-2014 jyldarǧa arnalǧan basqa jobalary qala biudjetinen qarjy izdep-tapqan jaǧdaida jüzege asyrylady. Sonymen birge men Astana q. Jolauşylar köligi jäne avtomobil joldary basqarmasynyŋ bastyǧyna osy eldi mekendegi qimaly jol böligine qatqyl material töseu mümkindigin tabudy tapsyrdym.
Ahmetova Dinara:
– Qūrmetti İmanǧali Nūrǧaliūly! Biz «Sapa-2007» TK-nen («Romul» JŞS) päter satyp alǧymyz keledi, alaida qūrylystyŋ sozylyp ketetin türi bar. Ony qaşan salyp bitiretindigi turaly aqparat bar ma, merzimi belgili me?
JAUAP:
–Dinara, «Romul «JŞS «SAPA-2007» TK-iniŋ qūrylysyn aǧymdaǧy jyldyŋ 1 şildesine deiin bitiruge mindetteme aldy. Qazirgi kezde atalǧan nysanda işki sylaq jūmystary jürgizilude.
Mūhamedieva Roza Orazhanqyzy:
– Qaiyrly taŋ, İmanǧali Nūrǧaliūly! Onlain-konferensiia ötkizgeniŋizge rahmet. Men memlekettik baǧdarlama aiasynda tūrǧyn üi ala alamyn ba? Köptegen saitta osy taqyrypqa qatysty aqparat bar. Biraq, eş jerde qysqa da nūsqa türde: qandai talap qoiylatyndyǧy, qandai üi beriletindigi, qūjattar qaida tapsyrylatyndyǧy jäne qandai mümkindikteri bary jöninde eşteŋe aitylmaidy. Kimnen keŋes aluǧa bolady? Jauabyŋyzǧa aldyn ala alǧys aitamyn.
Jauap:
– Roza Orazhanqyzy, 2011-2014 jyldarǧa arnalǧan Memlekettik tūrǧyn üi qūrylysy baǧdarlamasyn QR qūrylys isi jäne TKŞ jönindegi agenttik daiyndaǧan, osy organnyŋ saitynan onyŋ jüzege asyryluy jöninde aqparat aluyŋyzǧa bolady. Onyŋ jai-japsaryn myna İnternet konferen-siianyŋ barysynda baiandap şyǧu mümkin emes, sondyqtan, onyŋ eki baǧytta jüzege asyrylatynyn ǧana aita keteiin.
Künedilova Anar:
– Sälemetsiz be! Mende «Balapan» baǧdarlamasyna qatysty sūraq bar edi. Qanşa balabaqşa jūmys jasai bastaǧanyn biluge bola ma? Meniŋ qyzym 2007 jyly tuǧan, kezekte 4423-inşi orynda tūr. Osy jyly mektepke deiin bilim alu mümkindigine qol jetkize alamyz ba? Jauabyŋyzǧa aldyn ala köp rahmet!
Jauap:
– Anar, balabaqşalardan qosymşa oryndar aşu men memlekettik mekemelerde mektepke deiingi bilim beru jetimsizdigin joiu turaly Memleket basşysynyŋ tapsyrmasyn oryndau kezinde birqatar nätijelerge qol jetti. Men naqty sandardy mysalǧa keltire keteiin. Eger, 2008 jyly Astanada bar bolǧany 38 memlekettik jäne 15 jekemenşik balabaqşa bolǧan, olar tek 14605 balany qabyldaǧan. Al, 2009 jyly «Balapan» baǧdarlamasynyŋ aiasynda 3120 balaǧa arnalǧan 13 balabaqşa aşyldy. Būǧan qosa, būryn balabaqşa bolǧan 14 mekeme memleket menşigine qaitaryldy. Olarǧa 3360 bala ornalasty. 5-6 jasar balalarǧa arnalǧan mektepke deiingi daiarlyqtan ötkizetin 11 mini-ortalyq ūiymdastyryldy. Jekemenşik balabaqşa aşu üşin birqatar proseduralar jeŋildetildi. Sonyŋ arqasynda memlekettik emes 41 balabaqşa iske qosyldy. Mine, osyndai isterdiŋ nätijesinde 2011 jyly mektepke deiingi balalarǧa 35 000 oryn äzirlendi. Oryn tapşylyǧy 21402 orynǧa qysqardy. Sonyŋ nätijesinde biz mektepke daiarlyq toptaryndaǧy bala sanynyŋ qalyptan tys köptigin 20 paiyzǧa azaituǧa qol jetkizdik.
Syzdyqova Näzira Bürkitbaiqyzy:
– Kenesary köşesi men Respublika daŋǧylynyŋ qiylysynda Amangeldi İmanov atynda aialdama bar. Sol aialdamada marşruttar men aialdamalar kestesi ilinip tūr. Sol kestede «ostanovka İmanova» qazaqşa «İmanova köşesi aialdamasy» dep audarylypty. Biluimşe, mūnda mäsele batyrymyz Amangeldi atyndaǧy köşe haqynda aitylady, äielderge eş qatysy joq. Osy qatelikti tüzetudi qolǧa aluyŋyzdy ötinem.
JAUAP:
– Näzira Bürkitbaiqyzy, būl qatelikti Jolauşylar köligi men avtomobil joldary basqarmasy 2 säuir küni tüzeidi. Būl tapsyrmany oryndau mindeti basqarma bastyǧy R.M.Amanjolovqa jükteledi.
Mersaǧatova Aigül Mūratqyzy:
– Qymbatty İmanǧali Nūrǧaliūly! Memlekettik tūrǧyn üi qorynan bir jyldan astam uaqyttan beri päterimdi ala almai jürmin, soǧan aralasuyŋyzdy ötinemin. 2011 jyldyŋ 17 tamyzyndaǧy Saryarqa audandyq sotynyŋ, sondai-aq 2011 jyldyŋ 22 jeltoqsanyndaǧy Joǧarǧy sottyŋ şeşimi boiynşa 2011 jyldyŋ 1säuirindegi Tūrǧyn üi komissiiasynyŋ şeşimin joiu turaly qauly qabyldandy. Qaulyda körsetilgendei, meni Memlekettik tūrǧyn üi qorynan tūrǧyn üige mūqtaj jandardyŋ tiziminen syzyp, biudjettik mekeme qyzmetkeri retinde tūrǧyn üi kezeginiŋ tizimine engizgen edi. Osy uaqytqa deiin Tūrǧyn üi basqarmasynyŋ qyzmetkerleri joǧaryda atalǧan sottar şeşimin oryndamai keledi. Tūrǧyn üi komissiiasy öziniŋ jinalysynda ötinişimdi qarap şyqty. Biraq, Tūrǧyn üi qorynan päter alu üşin meniŋ tizimdegi ornymdy saqtau turaly ortaq şeşimge kelmei otyr. Tūrǧyn üi komissiiasynyŋ müşeleri meniŋ kezegimniŋ zaŋdy türde jüzege asuy jönindegi küdikterin seiiltu üşin meniŋ qūjattarymdy Astana qalasy äkimi apparatynyŋ Memlekettik-qūqyqtyq bölimi qyzmetkerleriniŋ talqylauyna jiberdi. Olar qarap şyǧyp, qorytyndy jasaǧan soŋ būl mäseleni Tūrǧyn üi komissiiasynyŋ jinalysynda qaita qarauǧa jiberiledi. Meniŋ biluimşe, Saryarqa audandyq sotynyŋ şeşimi men Joǧarǧy sottyŋ şeşimi Astana qalasy äkimi apparatynyŋ Memlekettik-qūqyqtyq böliminiŋ qatardaǧy qyzmetkerleriniŋ qaita qarauyna jäne şaǧym beruine jatpaidy!!! Sot aktilerin qaita qarauǧa tek QR Bas prokuraturasy ǧana qūqyly. Nege Tūrǧyn üi basqarmasy qyzmetkerleri QR Ükimetiniŋ 2011 jylǧy 8 qaraşada şyqqan №1309 qaulysyn oryndamai keledi. Onda körsetilgen sozylmaly syrqattar auyr türine şaldyqqandyqtan (nauqasym osy qaulydaǧy 2-tarmaqta körsetilgendei, organikalyq jäne jaraqattan soŋǧy ortalyq jüike jüiesiniŋ būzyluy saldarynan oryn alǧan aiaq pen jambas zaqymy), maǧan Tūrǧyn üi qorynan päter aluǧa basym qūqyq beriluge tiis. QR «Tūrǧyn üi qatynastary turaly» zaŋda da körsetilgenindei, meniŋ baspana aluǧa tolyq qūqym bar. Solai emes pe? Qūrmetpen, Aigül.
JAUAP:
– Aigül Mūratqyzy, Tūrǧyn üi qorynan sizge päter beru turaly mäsele osymen birneşe märte qaraldy. Bastapqy tizimde biudjettik qyzmetker retinde tirkelgen ediŋiz. Alaida, soŋǧy jaŋartu kezinde siz jekemenşik mekemege jūmys auystyrǧandyǧyŋyz turaly anyqtama ötkizdiŋiz. Osyǧan bailanysty Tūrǧyn üi komissiiasynyŋ otyrysynda memlekettik tūrǧyn üige mūqtajdar tiziminen şyǧaryldyŋyz. Biraq, keiin jekemenşik mekemedegi jūmysyŋyzdy qaitadan memlekettik organǧa auystyrdyŋyz. Sodan keiin baryp tūrǧyn üige mūqtajdar tizimindegi ornyŋyzdy būrynǧy qalpyna keltirudi talap etip, sot organdaryna jügindiŋiz. Olar Tūrǧyn üi komissiiasynyŋ sizdi tizimnen alyp tastau turaly şeşimin joqqa şyǧardy. Sol sottardyŋ şeşimimen tanysqan Tūrǧyn üi basqarmasy sizdiŋ mäseleŋizdi qaitadan Tūrǧyn üi komissiiasynyŋ talqylauyna jiberdi. Alaida, qūramynda «Nūr Otan» HDP müşeleri, deputattar, qadaǧalau organdary, BAQ ökilderi jäne taǧy basqalary bar komissiia müşeleri sizdiŋ qūjattaryŋyzdyŋ zaŋdyq normaǧa sai ekenin naqtylau üşin Astana qalasynyŋ äkimi apparaty memlekettik-qūqyqtyq böliminiŋ qarauyna jiberu üşin dauys bergen. Memlekettik-qūqyqtyq bölimniŋ qorytyndysy şyqqan soŋ mäseleŋiz taǧy da Tūrǧyn üi komissiiasynyŋ otyrysynda talqylanady. Aita ketetin bir jäit, sizdiŋ mügedektik turaly anyqtamaŋyz Tūrǧyn üi qorynan päter alu tiziminde qaluyŋyzǧa eş yqpal ete almaidy. QR «Tūrǧyn üi qatynastary turaly» zaŋynda körsetilgendei, III toptaǧy mügedekter päter alu üşin basymdyqqa ie azamattardyŋ sanatyna jatpaidy.
Ramazanova Gauhar:
– Sälemetsiz be! Sūraq-jauap aidaryna qandai da bir saual joldap, uaqtyly jauap alu mümkindiginiŋ bolǧany üşin Sizge zor alǧys bildirgim keledi. Äsirese, elektrondyq äkimdiktiŋ damuy quantady. Kabinetterdiŋ esigin qaqpai-aq, kez kelgen qyzmet türin paidalanu mümkindiginiŋ bolǧany qandai tamaşa! Sizdiŋ isker adam ekeniŋizdi bilgendikten köpten beri kökeide jürgen saualymdy qoiǧym keledi. Keibir adamdar aqşany üş türli valiutada saqtaǧan jön dep aityp jatady. Teŋge, dollar jäne evro türinde. Siz aqşany qalai saqtaisyz? Qalai saqtauǧa keŋes berer ediŋiz? Sizdiŋ jeke qarjy jinaqtau jönindegi keŋesşileriŋiz bar ma? Älde aqşa saqtauda belgili avtorlardyŋ kitaptarynan alǧan bilimiŋizge süienesiz be?
JAUAP:
– Gauhar, adamnyŋ qandai kapitaly bar ekenin, onyŋ kölemin bilmei tūryp, ömirlik josparynan, nemen şūǧyldanatyndyǧynan beihabar jaǧdaida oǧan keŋes beru öte qiyn. Sondyqtan, tikelei keŋes beruden bas tartaiyn. Degenmen, älemdik daǧdarys türli memleketterge san aluan qiyndyq tudyryp jatqanyn körip jürsiz. Onyŋ arasynda batys europalyq elder de bar. Būl köptegen elderdiŋ kredittik reitingine jäne halyqaralyq valiutalardyŋ baǧamyna da äser ete bastady. Qūbylmaly auandaǧy valiuta-lardyŋ tūraqsyzdyǧyna qaramastan, bizdiŋ töl teŋgemiz äzirge aitarlyqtai özgeriske boi aldyra qoiǧan joq. Osyǧan bailanysty sizdiŋ jinaqtaǧan qarajat qoryŋyzdy, aldaǧy josparlaryŋyzdy, mindetteriŋiz ben şyǧyndaryŋyzdy eskere otyryp, öziŋizge qolaily valiutada saqtaǧanyŋyz läzim. Eger ūzaq merzimdi josparlaryŋyz bolsa, onda jinaǧan aqşaŋyzdy birneşe valiutada saqtaǧan abzal. Ol valiuta auystyrǧanda şyǧyndy azaitady. Juyq arada qarjy jūmsamaq nietiŋiz bolsa, onda bir valiutadan ekinşisine auystyra berudiŋ eş paidasy joq dep oilaimyn. Meniŋ jeke şyǧyndaryma qatysty eşqandai qarjy jönindegi keŋesşim joq.
Saniia Raufovna:
– 2011 jyldyŋ qaraşasynda Ükimettiŋ selektorlyq jinalysynda sizdiŋ birinşi orynbasaryŋyz Sergei Horoşun «1990-2005 jyldar aralyǧynda Astanaǧa qosylyp, qalyptasqan qala böligindegi berile bastaǧan tūrǧyn üi keşenderi men jeke menşik tūrǧyn üi qūrylysy aumaǧyna tiesili inje-nerlik-köliktik jüieni jürgizuge qatysty barlyq jūmystardy 2012 jyly aiaqtaudy josparlap otyrmyz» degen edi. Sūraq: İnternasionalnyi kenti (Golfklub) osy aumaqqa kire me?
Jauap:
– Saniia Raufovna, qala şekarasynyŋ äkimşilik qūramyna kirgen eldi mekenderdi damytu jüiesiniŋ mäselelerin byltyrdan beri qarastyryp jatyrmyz. Ol üşin 2014 jylǧa deiingi qala aumaǧyna qosylǧan tūrǧyn alaptaryn damytuǧa arnalǧan baǧdarlama jasaldy. Baǧdarlamada jospar-lanǧandai, byltyr bir mezgilde 9 eldi mekende jöndeu jūmystary bastalǧan. Onyŋ işinde İnternasionalnyi kenti de bar. Bir aita keterligi, biz tek jolǧa asfalt tösep qana qoimai, ainalasyndaǧy aumaqqa injenerlik torap-tardy da ornalastyrdyq. Bir jyl aiasynda osy baǧdarlamanyŋ nätijesinde 24 km jol salynyp, 44 km kommunikasiia toraby jürgizildi. Biraq, mūndai iri jobalardy jüzege asyruǧa köp uaqyt pen mol qarjy qajet ekenin tüsinetin bolarsyz. Sondyqtan, jūmys jüieli türde satylap jürgiziledi. 2011 jyly İnternasionalnyi kentinde jol-qūrylys jūmystary tek Jy-lybūlaq oramynda ǧana jürgizildi. Ol 530 m qaşyqtyqty qamtyp otyr. Joldyŋ tömengi qabatyn qalyptau jūmystary atqaryldy. Aǧymdaǧy jyly mausym bastalysymen osy atalǧan aumaqta jol qūrylysy jandanyp, kom-munikasiia jürgizu isi jalǧasady. İnternasionalnyi kentinde taǧy da birneşe köşeni jöndeu jūmysynyŋ jobalary jasaldy. Olar 2013-2014 jyldarǧa arnalǧan qala biudjetiniŋ qarjylyq ahualyna qarai jürgizilui mümkin.
Nişanov Bahram Djuraevich:
– Astana qalasy äkimdigi janynan qūrylǧan komissiia men Astana qalasy äkimdigi janynan qūrylǧan «Jaŋa qūrylys» JŞS eki jäne odan da köp päterge salym salǧan üleskerlerge tek bir ǧana päterden bölip jatyr. Ol päterler eki jäne odan da köp päterge salym salǧan üleskerlerdiŋ päter kölemine mülde sai kelmeidi. Mūndai üleskerler qatarynda jaǧdaiy tömen otbasylar köp. Mügedek balalary barlar, özderi mügedek, Auǧan soǧysy ardagerleri, Chernobylde qiyndyq körgender, Ūly Otan soǧysy kezindegi tyl ardagerleri jäne taǧy basqalar… Olar memleketke salmaq salmai, üi qūrylysyna qaryzdana jürip salym salyp, nesie alyp, bükil otbasylyq tabystaryn jūmsady. Zaŋdy türde alynǧan päterlerine qaşan qol jetkizedi?
Jauap:
– Bahram Djuraevich, mūndai şeşimin tappaǧan qūrylys nysandaryn bitiru memlekettik biudjettiŋ bölgen qarjysymen ǧana mümkin boldy. Älemdik daǧdarys kezinde Qazaqstannan basqa birde bir memleket üleskerler mäselesine köŋil bölip, olarǧa kömek qolyn sozǧan joq. Qarapaiym halyqtyŋ kommersiialyq täuekelderin memleket öz moinyna aluy – erekşe jaǧdai. Öitkeni, daǧdarys el azamattarynyŋ ömirlik qyzyǧuşylyǧyna qauip töndirgen edi. Sondyqtan, memleket üleskerlerdiŋ baspanasyz qalmauyn qadaǧalaudy öz mindetine aldy. Alaida, üleskerlerdiŋ barlyq salymyn ötep beruge uäde bergen joq. Memlekettiŋ aralasuymen bitpei tūrǧan üi qūry-lystary aiaqtalyp, Astana qalasynda ǧana 7 myŋnan asa ülesker men olardyŋ otbasy müşeleri baspanaly boldy. Üleskerler mäselesin şeşuge memlekettik biudjetten jūmsalǧan qyruar qarjyǧa kem degende 170 balabaqşa nemese 50 mektep saluǧa bolar edi. Alaida, memlekettiŋ qatysuynsyz eki jäne odan da köp päterge jauapsyz qūrylys ielerimen kelisim jasaǧan üleskerler bir päterden alsa da, sony qanaǧattanbai, tek özi-niŋ jeke basynyŋ qamyn küitteui orynsyz. Memleket olardyŋ bar şyǧynyn ötep bere salady dep oilaudyŋ özi qate.
