Qalijan ZAŊQOEV, QMDB-nyŋ naib müftiı, Astana qalasynyŋ Bas imamy: QŪRBANDYQ QŪDAIǦA JAQYNDATADY
– Barşa mūsylman asyǧa kütetın Qūrban ait merekesı jaqyndap qaldy. Osy oraida oqyrmandarymyzǧa atalǧan merekenıŋ män-maŋyzy jaiynda aityp ötseŋız.
– Qūrmettı mūsylman qauym, qadırlı oqyrman! Araǧa jyl salyp, küllı İslam ümmetı aŋsai kütken ūlyq mereke – Qūrban ait ta kün sanap jaqyndap keledı. Barşaŋyzdy eŋ aldymen Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasy jäne «Nūr Astana» ortalyq meşıtı ūjymynyŋ atynan kele jatqan Qūrban ait merekesımen şyn jürekten qūttyqtaimyn.
Ärbır mūsylman balasy Qūrban ait künı taŋerteŋ däret alyp, özınıŋ alǧaşqy qadamyn tazarudan bastap, mūnan keiın üstıne kırşıksız taza da jaŋa kiımderın kiıp, hoş iıs sebınıp, meşıtte köpşılıkpen bırge merekelık namaz oqidy. Namaz soŋynan bırın-bırı qūttyqtap, quanyş-qyzyqty bırge bölısedı. Osylaişa mūsylman merekesı qūlşylyqpen bastalyp, özınıŋ barlyq sän-saltanatymen imandylyq dumanyna jalǧasady.
Qasiettı Qūrban ait halyqtyŋ bırlıgın küşeitıp, özara bauyrlastyqty arttyrady. Aita keteiın, ait merekesı – İslam dınınen būryn ejelgı Arab elınde dünie kelgen. Asyl dınımız mūny dıni dästür, mūsylmandardyŋ eŋ ūlyq merekesıne ainaldyryp, airyqşa nūrlandyrdy. Mınekei, sodan berı Qūrban ait mūsylman ai küntızbesındegı zülhijja aiynyŋ onynşy jūldyzynda bastalyp, üş-tört kün merekelenedı. Negızınen, būl ait meiramy mūsylmandardyŋ Mekke men Mädine şaharlarynda qajylyq paryzyn öteu kezeŋımen aiaqtalady.
İslam elderınde ekı ait meiram retınde demalys dep jariialanǧan. Allaǧa şükır, bız de būdan kende emespız. Elbasymyz N.Ä.Nazarbaevtyŋ bastamasymen täuelsız elımız «Qūrban ait» merekesınıŋ alǧaşqy künın respublikalyq deŋgeide demalys künı retınde merekelep keledı. Qazaq elınıŋ qazırgıden de biık ruhani jaŋaryp, bereke-bırlıkke bastaǧan mūndai sauapty ısterı ūrpaǧynan – ūrpaǧyna miras bolǧai deimın.
– Qūrbandyq şaludyŋ dınımızdegı alar ornyna toqtalsaŋyz jäne tört tülıkten qandai maldy şalǧan dūrys?
– Qūrban ait merekesınde mümkındıgı bar ärbır mūsylman balasy Alla taǧalanyŋ rizaşylyǧy üşın qūrbandyq şaluy tiıs. Tıptı, Alla Elşısı (s.a.s.): «Kımde-kım dünie-mülkı mol bola tūra qūrban şalmasa, bızdıŋ meşıtımızge jaqyndamasyn», – dep qataŋ eskertken. Sondyqtan qorasynda maly iaki qaltasynda qarajaty bar kısı saraŋdyqqa salynbai Alla jolynda malyn qūrban etıp, mūqtaj jandarǧa ülestırıp beruı kerek.
Būl räsım Qūrban ait namazynan keiın aittyŋ üş künınde oryndalady. Süiıktı paiǧambarymyz (s.a.s.) merekenıŋ bastaluy men qūrban şaludyŋ uaqytyna qatysty: «Bızdıŋ būl künde alǧaşqy atqaratyn ısımız – namaz oqu, sosyn qaityp kelıp, qūrbandyq şalu. Kımde-kım osylai etse, bızdıŋ sünnetımızge ergenı. Al kımde-kım būdan būryn qūrbandyǧyn şalatyn bolsa, būl qūrbanynyŋ otbasyna berılgen etten aiyrmaşylyǧy joq. Mūnyŋ qūrban boluy mümkın emes», – degen.
Aita keteiın, tört tülık maldan tek qana qoi, eşkı, siyr jäne tüie ǧana qūrbandyqqa şalynady. Qoi men eşkı bır jasqa, siyr ekı jasqa, tüie bes jasqa toluy kerek. Alty aidan asqan toqtynyŋ syrtqy körınısı qomaqty bolsa, qūrbandyqqa jaraidy. Al, eşkı mındettı türde bır jasqa toluy kerek. Qoi men eşkı bır kısı atynan qūrban etıledı. Al, siyr men tüienı bır adamnan jetı adamǧa deiın bırıgıp qūrban etıp şala alady.
– Qūrbandyq maly qalai şalynady?
– Eŋ aldymen qūrbandyq maly sol jaǧymen qūbylaǧa qaratyp jatqyzylady. Sosyn bauyzdaityn kısı «Bismilläähi Allaahu äkbar» dep aitady. Maldy iegınıŋ astynan öŋeşın, keŋırdegın jäne küre tamyrlaryn kese otyryp bauyzdaidy. Maldyŋ jany şyqpastan basyn kesıp alu jäne terısın alu – mäkruh amal. Maldy bauyzdap jatqanda «Bismilläh» sözın ädeiı aitpai qoisa, ol maldyŋ etın jeuge bolmaidy.
– Qūrban malynyŋ etı kımge taratylady jäne terısın paidalanuǧa bola ma?
– Qūranda «Haj» süresınıŋ, 28-aiatynda: «Qūrbannyŋ etınen özderıŋ jeŋder ärı mıskınder men kedeilerge jegızıŋder», – delıngen. Demek, qūrbandyqqa şalynǧan maldyŋ etınen özı jäne özgeler de jei alady. Dūrysy, būl mäselede paiǧambarymyzdyŋ ösietın basşylyqqa alyp, qūrban etın üşke bölıp, bır bölıgın mūqtaj jandarǧa, ekınşı bölıgın tuǧan-tuystaryŋyz nemese körşılerge, al qalǧan bölıgın öz otbasyna alyp qalǧan jön. Sondai-aq, «barlyǧyn Alla jolynda atadym» dep qūrban etın tügeldei tūrmysy tömen jandarǧa taratyp beruge de bolady. Al, qūrban şaluşy adam soiylǧan maldyŋ terısın paidalana almaidy jäne qasapşyǧa aqy retınde de beruıne bolmaidy. Terısı sadaqa retınde berıluı tiıs. Aitpaqşy, şalynǧan maldyŋ bas-siraǧy men ışek-qarnyn ysyrap etıp tastamai, olardy tazalap alyp, mūqtaj jandarǧa ülestırıp beru kerek. Qūrban aittyŋ eŋ süiıktı amaly jäne osy merekenıŋ basty qūlşylyǧy bolǧan qūrbandyǧymyz tolyqtai qabyl boluy üşın maldyŋ jeuge jaramdy bolǧan eşbır aǧzasy kül-qoqysqa tastalmauy qajet.
– «Tazalyq – imannan» demekşı, qalamyzda qūrbandyq şalatyn arnaiy oryndar qarastyrylǧan ba?
– Būǧan Astana qalalyq äkımdıgınıŋ qoldauymen qala syrtynda arnaiy mal satylatyn jäne mal soiylatyn oryndar daiyndalady. Arnaiy oryndardyŋ meken-jaiy aldaǧy uaqytta qala tūrǧyndaryna BAQ arqyly habarlanatyn bolady. Özıŋız aitqandai, İslam dını tazalyqty tu etken dın. Sondyqtan ūlyq mereke qarsaŋynda qaladaǧy köp qabatty tūrǧyn üi aulalary men köşe boilarynda tazalyqty saqtau – barşamyzdyŋ ortaq mındetımız. Qala tūrǧyndarynan qūrban şalu räsımın arnaiy oryndarda ǧana atqaruyn sūraimyz.
– Oqyrmanǧa aitar tılegıŋız…
– Jaratqan İe barşaŋyzdyŋ ızgı nietterıŋızdı qabyl etsın. Sondai-aq, qasiettı oryndarda qajylyq paryzdaryn öteu üşın jolǧa şyqqan bauyrlarymyzǧa dın aman elge oraludy jazǧai degım keledı. Alla taǧala küllı mūsylman ümmetın jarylqap, asyl dınımız islamǧa küş-quat bersın. Kele jatqan Qūrban ait merekesı qūtty bolyp, şalǧan qūrbandyqtaryŋyz qabyl bolǧai. Ämin!
– Äŋgımeŋızge rahmet.
Ainūr ŞOŞAEVA
