İnternet betinen mynadai qyzyqty mälimetti közim şalǧany bar. Balanyŋ tili endi ǧana şyǧyp kele jatqan kezde onyŋ sanasynyŋ 3 myŋ tildi qabyldai alatyndai mümkindigi bolady eken. Kele-kele būl mümkindiktiŋ deŋgeii tömendei beredi de, bala tek öz anasy söileitin tildi ǧana jetik qabyldaityn körinedi.
Nebäri 2-3 jasar balanyŋ üş myŋ tildi meŋgeruge qanşalyqty qauqarly ekenin öz basym naqty aita almaimyn. Biraq, balanyŋ jasy neǧūrlym kişi bolsa, solǧūrlym ol ekinşi tildi de oŋai meŋgeretini anyq eken.
Mūny men öz täjiribeme süienip aityp otyrmyn.
Özim balabaqşada tärbieşi bolyp jūmys isteimin. Meniŋ tobym balabaqşadaǧy eŋ kişi säbiler toby bolyp esepteledi. Topta negizinen üş pen tört jas aralyǧyndaǧy säbiler tärbielenedi. Balabaqşamyz taza qazaq tilinde tärbie beredi. Äitse de, mūnda tärbielenip jatqan özge ūlttyŋ balalary jetkilikti. Meniŋ tobymda ūlty özge bes bala bar.
Qazaq tiliniŋ qanat jaiuyna tittei de bolsa eŋbegimdi siŋireiin degen maqsatpen, osy balalardyŋ memlekettik tildi jetik meŋgeruine üles qosudy özime mindet sanadym. Zamanaui basylymdardan izdenemin, täjiribe almasamyn.
Bir tüigenim, qazaq tilin, jalpy kez kelgen şet tilindegi sözderdi, söilemderdi, dialog, monologty qaitalai beru jolymen emes, jalpy belsendi türde söiletu arqyly, iaǧni balalarǧa qyzyqty bolatyndai oiyndar arqyly üiretu kerek eken. Balalarǧa jalaŋ söz jattaudy emes, ärbir sabaqta üirengen sözderin auyzeki aituǧa, söilem qūramyn dūrys qoldana biluge üiretu qajet.
Sabaqta, sabaqtan tys uaqytta tärbieşiler audio jäne beine taspalaryn, körneki oqu qūraldaryn, üstel oiyndaryn qoldanady, iaǧni üirenetin jaŋa söz körnekilikpen bekitilse, ol balanyŋ sözdigin tolyqtyrady, al būl öz kezeginde olardyŋ oiyn, mereke, konsert kezderinde emin-erkin araqatynasqa tüsuine kömektesedi.
Adam mädenieti oiyn arqyly damidy. Sondyqtan, oiyn tehnologiiasy arqyly balanyŋ oqu yntasyn arttyru jeŋil bolmaq. Äli ärip tanymaityn, jazu-syzudy meŋgere qoimaǧan 3-4 jastaǧy balaǧa til üiretudiŋ eŋ tiimdi joly – röldik oiyndardy ötkizu der edim. Mäselen balalarǧa kündelikti aityp beretin ertegi keiipkerleriniŋ sözin özderine bölip beriŋiz. Keiipkerdiŋ dausyna salyp, qai sözdi qalai aitu kerek ekendigin eskertiŋiz. Sonda bala qai sözdiŋ maǧynasy qandai, ol qandai mänermen aitylady, bärin-bärin sol sätinde miyna jazyp alady.
3-6 jastaǧy balalarǧa şet tilderin üiretuge bola ma degen sūraq täjiribede erteden-aq oŋ şeşimin tapqan.
Mektepke deiingi kezeŋ balanyŋ bilimdi qabyldaǧyştyǧy joǧary bolatyn damu kezeŋi bolyp tabylady. Qatelikterge boi aldyrsam, külkige qalamyn deitin eresekter sekildi psihologiialyq kedergilerden de ada bolatyn kezi būl. Eresekterge qaraǧanda säbilerdiŋ tildi jyldam meŋgeretini sodan.
Mektepke deiingi eresek jastaǧy balalar qarym-qatynasqa yntaly keledi. Sondyqtan naqty däleldermen tildik ortaǧa sauatty, keşendi baǧyttalsa, qyzyqtyra oqytudyŋ jeke jäne toptyq türlerin paidalansa, til üirenude tez tabystarǧa qol jetkizedi.
Äigerim QYSTAUBAEVA,
№55 «Qaraqat» balabaqşasy,
«Balapan» tobynyŋ tärbieşisi
