Baqytjan TAJİNOV, qoiuşy rejisser, prodiuser:
– Äŋgımemızdıŋ älqissasyn sız rejisserlık etetın mümkındıgı şekteulı balalarǧa arnalǧan respublikalyq «Jūldyzai» festivalınen bastasaq…
– Astanada qaraşa aiynda Halyqaralyq Delfii oiyndary ötken bolatyn. Men sol kezde şaranyŋ aşyluy men jabyluyna rejisserlık ettım. Delfii oiyndarynyŋ bas ştaby Mäskeude ornalasqan. Bızdıŋ maqsat şeteldıkterge özımızdıŋ mümkındıgımızdı körsetu boldy. Keiın, şara aiaqtalǧan soŋ, ol jaqtaǧylar jūmysyma öte joǧary baǧa berdı. Sol kezde maǧan mümkındıgı şekteulı balalarǧa arnalǧan «Jūldyzai» festivalıne rejisserlıkke ūsynys tüstı. Erekşe etıp jasau kerek boldy. Būl baiqau biyl 8-şı ret ötkızılıp otyr. Onda maǧan Qazaqstannyŋ on alty qalasyna baryp, önerlı balalardy ırıkteu jükteldı. Şaraǧa 5 myŋnan astam bala qatysty. Sonyŋ ışınen 300 balany 26 mamyr künı Astanaǧa alyp kelemız. Sosyn ülken repitisiiaǧa kırısemız. Ol balalar köp sau adamnyŋ qolynan kelmeitın tırlıktı ısteidı. Aralarynda sirkşılerı, änşılerı, bişılerı bar. Is-qimylmen körsetıletın änderdı tamaşa oryndaidy. Öitkenı ännıŋ maǧynasyn tyŋdau bır bölek närse, körıp qabyldau mülde basqa. Olar än aityp tūrǧanda közıne jas almaityn adam joq şyǧar. Ömırge degen qūştarlyǧyn körgen kezde, süisınesıŋ. Alla būiyrtsa, 29 mamyr künı «Bäiterek» alaŋynda ülken fleşmob ūiymdastyramyz. Onda barlyq bala ıs-qimylmen än oryndaidy. Mūndai fleşmob osy uaqytqa deiın älemde bolmaǧan eken. Ginnestıŋ kıtabyna kıruımız mümkın. Qazır sol baǧytta jūmys ıstep jatyrmyz. Sondai-aq, biyl «Jūldyzai» festivalın teledidar arqyly tamaşalai alamyz. Şyny kerek, būl balalardyŋ barlyǧy öte talantty. Şamam kelgenşe, solardy sahnaǧa şyǧaruǧa küş salyp jatyrmyn. Duet, hor bolsa da, äiteuır sahnaǧa şyǧyp önerın körsetse eken deimın. Sonymen qatar, olarǧa elımızge tanymal änşılermen bırıgıp än saldyramyz. Osynyŋ bärı jas balany qanattandyrady, ömırge degen qūlşynystaryn arttyra tüsedı dep oilaimyn. Qazır osynyŋ bärı oilastyrylyp, ssenarii jazylu üstınde.
– «Balapan» telarnasyndaǧy bırqatar konsertterge, Delfii oiyndaryna, t.b. rejisserlık etkenıŋızdı bılemız. Sız üşın rejisser retınde bolsyn, prodiuser retınde bolsyn, baǧdarlamanyŋ jetıstıgı nede?
– Bır jūmysty bastasam, aiaǧyna deiın jetkızudı jaqsy köremın. Kez kelgen ıstı nätijelı ısteseŋ, onyŋ eŋbegın jeisıŋ. Ol bıreudıŋ batasymen, bıreudıŋ rahmetımen qaityp jatady. Jasalǧan baǧdarlamanyŋ naǧyz halyqtyq bolǧanyn köpşılık qana baiqata alady. Olar habarlasyp, rahmetın aityp jatqanda, şynymen quanasyŋ. Osy uaqytqa deiın ıstelgen barlyq jūmystar körermen jadynda jaqsy saqtaluy üşın jūmys jasaimyz. Mysaly, konserttıŋ, sosyn sol konserttı qūrastyratyn änderdıŋ, bilerdıŋ dramaturgiiasy bolady. Sahnaǧa änşını şyǧarar kezde, ännıŋ mazmūnyna qarai, sahnany bezendıremız. Ol jerde bişıler boi körsetuı nemese teatrlandyrylǧan qoiylym boluy mümkın. Soŋǧy jūmysym Qazaqstan estrada jūldyzdarynyŋ qatysuymen ötken konsertke rejisserlık ettım. Nätijesı jaman emes.
– Sızdıŋ qoiuşy rejisser ǧana emes, prodiuser ekenıŋızdı de köpşılık bıle bermeidı. Qazır är bes änşınıŋ bıreuı – prodiuser. Jalpy, prodiuser degen kım?
– İä, bügınde prodiuserlık jaǧynan da jūmys ıstep jürmın. Marjan Arapbaeva, endı tanylyp kele jatqan «Z» triosy, t.b. jobalarym bar. Negızı özım jastarmen jūmys ıstegendı jaqsy köremın. Qalyptasyp qalǧan änşılerdı özgerte almaisyŋ. Jas änşıler ermeksaz siiaqty qandai forma bergıŋ kelse, sondai forma beresıŋ. Olarǧa «senı tyŋdauǧa kelgen halyqty syila, ännıŋ mazmūnyn, ännıŋ mınezın, ännıŋ dramaturgiiasyn jetkıze bıl, men öz-özımdı körsetuım kerek, ädemımın dep şyqsaŋ, körermen ony sezıp otyrady, qabyldamaidy. Änşı sahnada şynaiy boluy kerek» dep aityp otyramyn. Al kez kelgen änşı prodiuser degenge keletın bolsaq, menıŋşe, ärkım öz ısımen ainalysqan dūrys dep oilaimyn. Myqty änşı ol pedagog retınde şäkırt tärbielei almauy mümkın. Sosyn aqşasy bardan änşı şyǧaru degen dūrys emes siiaqty. Sebebı, boiynda Qūdai bergen daryny bolmasa, milliondap qūisaŋ da, odan änşı şyqpaidy. Kez kelgen jobany halyqqa jetkızuge septıgıŋdı tigızu üşın qolǧa alasyŋ. Menıŋ ūǧymymdaǧy prodiuser – önerpazdyŋ boiynda bar önerınen köpşılıkke ūialmai körsetetındei önım jasaityn adam. Eger änşıde daryn bolmasa, mūndai prodiuserdıŋ de, änşınıŋ de ǧūmyry ūzaq bolmaityny anyq. Sebebı ekeuın bailanystyratyn – tek ortaq paida. Negızı, naǧyz änşı de, prodiuser de aqşaǧa emes, önerge qyzmet etuı tiıs dep oilaimyn. Būl oraida olardyŋ auyzbırlıgı, önerge degen süiıspenşılıgı öte myqty boluy şart
– Prodiuserlık jūmystyŋ qiyndyǧy nede?
– Qarjy tabu, konsert ūiymdastyru degen oŋai emes, ärine. Änşı täulık boiyna än sala beretın, tek sonymen ǧana ömır süretın robot emes, ol da adam ǧoi. Olar – şyǧarmaşylyq adamy. Psihologiialyq jaǧynan türlı küi keşedı. Tıptı, jūrttyŋ bır-aq auyz terıs pıkırı onyŋ janyn jaralap ketuı mümkın. Mıne, osyndai türlı jaǧdailarda prodiuserı onyŋ janynan tabylyp, jıgerlendırıp, demep otyruy kerek. Qūdaiǧa şükır, qazır Qazaqstanda şou-biznes bar. Qai salada bolmasyn, är memlekettıŋ özınıŋ belgılı bır modelı bolady. Reseidıŋ modelınde olar köbınese konsertke şyǧumen aqşa tabady. Bızdıŋ änşıler toidan aqşa tabady. Būryn änşılerdı tek Reseiden şaqyratyn bolsaq, qazır barlyq jerde – özımızdıŋ änşılerımız. Änşılerdıŋ baǧasy öse bastady. Ärtısterımız sahnada özderın qalai ūstaudy üirenıp kele jatyr. Repertuarlary da jaqsy. Osydan 5 jyl būrynǧymen salystyrǧanda, äldeqaida alǧa bastyq. Qazır, qai arnadan bolmasyn qazaq änderın süisınıp tyŋdaisyŋ. Öitkenı sapasy östı. Sebebı halyq baǧalai bastady.
– Oqyrmandarǧa qyzyq bolar, özıŋız turaly aityp berıŋızşı…
– Şou-bizneste jürgenıme 15 jyldai boldy. 1998 jyly Türkiiadan oqu bıtırıp, Almatyǧa keldım. Al, Astanaǧa kelgenıme 7 jyldai boldy. Mamandyǧym rejisser. «Aziia dauysy», «Jas qanat» baiqaulary – alǧaşqy baspaldaqtarym. Osy ekı baiqaudy ülken mektep dep esepteimın. Ūstazdarym – rejisser, prodiuser Mūrat Erǧaliev pen Aleksandr Ponomarev. Ol kısılermen bırge jūmys ıstep, köp närse üirendım.
Erkejan SÄTIMBEK
