SOT STATİSTİKASYNYŊ SONY MÜMKINDIKTERI

Statistika ǧylym ataulynyŋ maŋyzdy salasy bolyp sanalady, ärı belgılı bır uaqyt üzıgındegı qo­ǧamdyq tūrmys qalybyndaǧy äldebır zaŋdylyqtyŋ körsetkışterın ai­qyndap, jinaqtau, öŋdep, taldau ısın jüzege asyrady.

Statistika salala­rynyŋ bırı – qūqyqtyq statistika. Ol qyl­mystyq-qūqyqtyq, azamattyq-qūqyqtyq, äkımşılık-qūqyqtyq baǧyttardy qamtidy.

Sot statistikasy qūqyqtyq sta­tistikanyŋ bır bölıgı retınde qylmystyq, azamattyq, äkımşılık ıster boiynşa törelıkke tartyp, qylmystyq ıstıŋ sotqa deiıngı jäne sot aktılerın oryndau kezeŋındegı ädılsot talaptaryn jüzege asyrady.

Statistika sottardyŋ pro­ses­sual­dyq qyzmetı turaly da, qa­­ral­ǧan ıstıŋ mölşerı men näti­jele­rı tu­raly da sandyq jäne sapa­lyq kör­­­setkışterdı esepke alady. Sot statistikasynyŋ negızınde belgılı bır zaŋdylyqtardy, mäse­len, aza­mattardyŋ qūqy men erkın­dık­terın qorǧau üşın sotqa şa­ǧym­danu üderısın, ädıl­sottyŋ ajy­ramas bölıgı sanalatyn bas­qa da mäseleler sanatynyŋ kö­beiuın nemese azaiuyn aiqyndauǧa bolady.

Sot statistikasyn qalyptastyru bır-bırımen bailanysyp jatqan bırneşe satyly kezeŋderden tūra­dy: äuelı sottardyŋ ıstı ädıl­sotqa joldauy men onyŋ nätijelerı qa­da­­ǧalanyp, sodan soŋ tüsken derekter toptastyrylady (mäselen, qylmystyq, azamattyq, äkımşılık ıster boiynşa sottar qyzmetınıŋ erekşelıkterın jekelei körsetetın körsetkışterdı toptarǧa böledı). Atalǧan derekterdı jinaqtap bolǧan soŋ mūqiiat taldauǧa kırısedı.

Qoǧamdaǧy qūqyqtyq qarym-qatynastar siiaqty sottardyŋ qyz­metı de aluan türlı bolady.

Sottar aldynda tūrǧan ūiymdyq jäne tehnikalyq yŋǧaidaǧy mın­detterdı şeşu ısınde «QR SO BAATJ» baǧdarlamasyn (Qa­zaqstan Respublikasy sot organ­darynyŋ bıregei avtomat­tan­dy­rylǧan aqparattyq-taldamalyq jüiesın) qoldanudyŋ maŋyzy zor. Būl azamattardyŋ, qoǧamnyŋ jäne memlekettıŋ ara­syndaǧy erkın aqparat almasu­dyŋ jäne aqparattar taratuǧa tiıstı şekteuler qoiudyŋ talap etıletın balansyn saqtau qaǧidasyna süie­netın sot törelıgın aqparattyq, tehnikalyq qoldaudy qamtamasyz etetın sottardyŋ bıregei aqparat­tyq keŋıstıgın qamtamasyz etu üşın aumaqtyq tūrǧydan bölıngen avtomattandyrylǧan jüie bolyp tabylady. Maqsatty baǧdarla­ma­nyŋ tūjyrymdamasynda bıregei aqparattyq keŋıstıktı qalyp­tas­tyryp, sot bilıgınıŋ derbestıgı men sudialardyŋ täuelsızdıgıne qatysty konstitu­siialyq ūstyn­dardy saqtau, Qazaqstannyŋ bıregei sot törelıgın ornyqtyryp, sottar qyzmetınıŋ tiımdılıgın arttyru, sondai-aq, azamattar men zaŋi tūlǧalardyŋ sottyq-qūqyqtyq aqparattar alu qūqyn jüzege asyru siiaqty mındetter belgılengen.

Eŋ aldymen, sottarǧa keletın hat-habarlardy sot ısı qaǧazdaryn qosa alǧanda, avtomattandyrylǧan esepke alu jüiesı olardy osy sot sudialary arasynda avtomatty türde böludı engızuge mümkındık beredı. Qazırgı kezde barlyq sot instansiialaryna tüsken talap-şaǧymdar, azamattyq, qylmystyq ıster, äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly materialdar arnaiy jasaq­talǧan baǧdarlama arqyly sudia­larǧa bölınıp berıledı. Būl, bır jaǧy­nan, sudialar arasynda talap-şaǧym­dardyŋ, sot ıste­rınıŋ, basqa da materialdardyŋ teŋ bölınuın qamtamasyz etıp qana qoimaidy, sondai-aq keiıngı kezde auyzdyǧa söz bolyp jürgen sot törelıgındegı sybailas jemqorlyq siiaqty keleŋsızdıkke jol bermeidı…

Jalpy, elektrondy jüie sottaǧy ıs qarau barysyn jetıldırıp qana qoimai, ädılsot törelıgıne jüzege asyruda ozyq tehnologiialardy tıkelei qoldanu mümkındıgıne jol aşady.

«QR SO BAATJ» baǧdarlamasyn jasau barysynda basqa memlekettık organdarmen aqparattyq-baǧdar­lamalyq sabaqtastyqty saqtap, sot organdarynyŋ lauazymdy basşy­larynyŋ qyzmetın avtomattandyru jaiy eskerılgen.

Endı ıs qaǧazdaryn jürgızu barysyna ozyq tehnologiialardy engızıp, elımızdegı baǧdarlamalyq qamtu ısın jetıldıre tüsu, sot jüiesıne qol­da­nystaǧy baǧdarlamalar jaŋa­lyǧyn uaqtyly engızu mındetı tūr.

Janar SARJANOVA,
Astana qalasy boiynşa qūqyqtyq statistika jäne arnaiy esepke alu basqarmasynyŋ bölım prokurory