Qarjy salasynda bazalyq mölşerleme retteuşı qūral retınde paidalanylady. Bazalyq mölşerlemenı tömendetu – ekonomikadaǧy jalpy aqşanyŋ qūnyn arzandatqanymen, qarjy salasyndaǧy jaǧdaidy tolyq retteuge jetkılıktı şara emes ekenı belgılı. Ras, mūndai qadam bankterdıŋ önerkäsıptı nesieleuın jandandyryp, saladaǧy jaǧdaidyŋ jaqsaruyna septesedı, tūrǧyndardyŋ satyp alu qabıletın arttyrady. Būl ekonomika üşın jaqsy, bıraq qarjy naryǧyndaǧy belsendılıktı tömendetuı mümkın. Degenmen, Ūlttyq Banktıŋ teŋgenıŋ ötımdılıgın alyp tastaudy jalǧastyruy maŋyzdy, būl tıptıŋ tübınde teŋgenıŋ dollarǧa şaqqandaǧy baǧamyn nyǧaitady.
Nesie portfelı nege tömendedı?
Bazalyq mölşerlemenıŋ eŋ joǧarǧy kezeŋınen bız äldeqaşan ötıp kettık. Ūlttyq Bank 11 şılde künı bazalyq mölşerlemenı 15 paiyzdan 13 paiyzǧa osy jyly ekınşı ret tömendettı. Sonyŋ ışınde ötımdılıkterdı ūsynu operasiialary boiynşa 14 paiyz tömendetse, ötımdılıktı alyp tastau 12 paiyzǧa kemıdı. Būǧan deiın Ūlttyq Bank mamyr aiynyŋ basynda mölşerlemenı 17 paiyzǧa tömendetken edı.
Bazalyq mölşerlemenıŋ şılde aiynda tömendeuıne älemdık mūnai baǧasynyŋ kütkendegıden äldeqaida joǧary deŋgeide boluy yqpalyn tigızdı. Mamyr aiynyŋ ortasynan bastap «Brent» mūnai markasynyŋ bır barrelı 45 $ deŋgeiınen tūraqty öse bastady. Mausym aiynda 2014 jyldyŋ qaraşa aiynan berı bırınşı ret barrelı 50 $ deŋgeiınen asty. Būl aqparatty bas qarjylyq retteuşı Daniiar Aqyşevtıŋ, iaǧni aitqanda Ūlttyq Banktıŋ baspasöz qyzmetı taratqan bolatyn.
Ūlybritaniianyŋ Euroodaqtan şyǧuyna bailanysty Brexit-referendum nätijesı saldarynan älemdık qarjy naryǧyndaǧy qūbylmaly jaǧdai qalyptasty. Bıraq onyŋ uaqyty öte qysqa boldy. Qūbylmaly jaǧdaidan tuyndaǧan täuekelderdı Ūlttyq Bank Qazaqstan üşın şekteulı degen sipatta baǧalady.
Brexit-referendumnan keiıngı jaǧdaidyŋ äserı Qazaqstanda bırneşe kün ǧana sezıldı, ärine, jaǧymdy sipatta körınıs bergen joq. Bankter jyldyŋ basynan-aq aqşaǧa qatty mūqtajdyqty sezınudı qoiǧan edı, būl olarda jalpy resurstardy, sonyŋ ışınde jeke tūlǧalardyŋ qarajattaryn tartuǧa degen qajettılıktıŋ tömendegenın körsetedı.
Jeke tūlǧalardy nesieleu, äsırese, ūzaq merzımdı nesieleudı bızdegı bankter älı täuekelı joǧary ıs sanaidy. Öitkenı, öteu merzımı asyp ketken bereşekter mausym aiynda 8,2 paiyz şamasynda bolǧan. Ūlttyq Banktıŋ tüsındıruınşe, būl öte joǧary deŋgei körınedı. Sol sebepten bankter konservativtı saiasat jürgızıp, bölşek nesie portfelın ösırmegendı qolai köredı. Jyldyŋ basyndaǧy tört aida bızde nesie portfelınıŋ kölemı ıs jüzınde özgermegen, al mamyr aiynda tıptı tömendei bastasa kerek.
Osylaişa, bankter bügınde tūrǧyndarǧa bölşek nesie türınde taratyp beru üşın jeke tūlǧalardyŋ depozitın tartu qajettılıgın sezınbei otyr.
Qarjy naryǧynda qauıp bar
Endı naryqtaǧylar Ūlttyq Banktıŋ bazalyq mölşerlemenı 13 paiyzǧa tömendetu turaly şeşımıne qalai qaraidy? Sarapşylardyŋ pıkırıne qaraǧanda, Ūlttyq Banktıŋ şeşımı qarjy naryǧyndaǧy aitarlyqtai qozǧalysqa septıgın tigızerı kümändı. Onyŋ üstıne qazırgı uaqytta şeşım boiynşa valiuta qūnyn baǧalau naqtylanyp qoiǧan.
– Ūlttyq banktıŋ teŋgenıŋ ötımdılıgın alyp tastaudy jalǧastyruy öte maŋyzdy. Osy tūrǧydan kelgende, bırtındep teŋgenıŋ dollarǧa şaqqandaǧy qūny nyǧaia bastauy kerek, ärine, keide teŋgenıŋ qūny säl tüsuı mümkın. Būl şeşım qor naryǧyna aitarlyqtai yqpalyn tigıze qoimaidy, – dep esepteidı Forex Club sarapşysy İldar Şaiahmetov.
Äzırge teŋgenıŋ dollarǧa şaqqandaǧy baǧamy bırtındep tömendep keledı. Äitse de, Ūlttyq Bank Qazaqstandaǧy qarjy naryǧyndaǧy jaǧdai tūraqty dep sanaidy. Teŋge baǧamy soŋǧy ailar boiy bolar-bolmas qana qūbyldy. Aiyrbas baǧamynyŋ auytquyn tuyndap jatqan syrtqy äserler «jūtyp» qoiyp, üilesımsızdıkke ūryndyrmai tūr. Būǧan qosa, bolaşaqtaǧy şekten şyǧar özgerıstıŋ aldyn alyp jatyr.
Rezervter östı
Ūlttyq Bank töraǧasy öz kezegınde Ūlttyq Banktıŋ altyn valiuta qory aldyn ala alynǧan mälımetter boiynşa mausym aiynyŋ aiaǧynda 5,9 paiyzǧa, aqşalai aitsaq 30, 5 mlrd AQŞ dollaryna öskenın habarlaudy ūmytqan joq. Onyŋ aituynşa, Ūlttyq Bank soŋǧy tört jyldaǧy eŋ ülken maŋyzdy deŋgeidı körsetıp otyr. Ūlttyq qordyŋ valiutalyq aktivterı bır aida 0,4 paiyzǧa – 65,7 mlrd dollarǧa ösken. Elımızdıŋ halyqaralyq rezervı öz jiyntyǧynda 96,2 mlrd dollardy qūraǧan.
Degenmen, mausym aiynyŋ aiaǧynda aiyrbas baǧamy 1 $-ǧa 338,66 teŋge kölemınde qalyptasty. Mausym aiyndaǧy qūnsyzdanu deŋgeiı 0,8 paiyz şamasynda boldy. Ūlttyq Bank mausym aiynda ışkı qarjy naryǧynda eşqandai operasiia jürgızbegen bolatyn.
İnfliasiianyŋ kütılgen deŋgeiı – Ūlttyq Banktıŋ bazalyq mölşerlemenı anyqtauda arqa süieitın eŋ negızgı faktory. Bırınşı jartyjyldyqta infliasiia deŋgeiı 4,6 paiyzdy qūrady. Kütılgen infliasiialyq boljam mausym aiynda tömendedı. Eldıŋ basty bankı infliasiia deŋgeiın 2017 jyldyŋ aiaǧyna deiın belgılengen mölşerde, iaǧni 6-8 paiyz mölşerınde ūstaudy mejelep otyr.
Ūlttyq Banktıŋ bazalyq mölşerlemenı tömendetuı qazaqstandyqtardyŋ satyp alu qabıletıne yqpalyn tigıze me? Ūlttyq Banktıŋ eŋ negızgı maqsaty – infliasiiamen küres bolǧandyqtan, sarapşylar būl şeşım tūrǧyndardyŋ satyp alu qabıletınıŋ eptep bolsa da ösuıne septesuı mümkındıgın joqqa şyǧarmaidy.
Kökeide tuyndaityn kelesı sūraqtar: Būl öndırıstegı jaǧdaiǧa qalai äser etedı? Bankter ekonomikany köbırek qarjylandyra tüse me?
– Mölşerlemenı tömendetu köbınese korporativtık qaryzdardy barynşa arzandatady. Mölşerleme aitarlyqtai joǧary deŋgeide qalǧanymen, ony tömendetu bankterdıŋ nesiesı esebınen öndırıstegı jaǧdaidyŋ jaqsaruyna septesuı mümkın, – dep ümıttenedı İldar Şaiahmetov.
Ärine, ekonomikada bolyp jatqan jaǧdailardy bırjaqty baǧalauǧa bolmaidy. Sarapşylardyŋ pıkırınşe, ekonomikanyŋ baiau qarqyny kezınde mölşerlemenı tömendetu – naqty ekonomikadan alys salalardaǧy nesielendırudı jedeldetuı mümkın. Sonyŋ ışınde qarjy naryǧyndaǧy saudagerlık köŋıl küidı de örısteuı ǧajap emes. Teŋgenıŋ qūnsyzdanuyn tuyndatatyn jaǧdaidyŋ bırı – mūnai baǧasynyŋ tömendeu qaupı bar.
Bazalyq mölşerlemenı jiı özgertu – naryqtaǧy däieksızdıktı küşeite tüsedı, ol eŋ bırınşı 2016 jyldyŋ 1 aqpanynda jasalǧan bolatyn. Oiynşylar aŋysyn aŋdauǧa köşetındıkten, belsendılık tömendeidı. Al qarjy naryǧyndaǧy belsendılık onsyz da tömendegen edı. Būǧan qosa, berıletın nesielerdıŋ mölşerı tömendeuı – bankterdıŋ kırısterdı ala almai qalu qaupın tuyndatary kämıl.
Bazalyq mölşerleme boiynşa kelesı şeşım 15 tamyzda jariialanbaq.
