Jaŋabai JŪMAǦAZİN, Astana qalasy Jūqpaly aurular auruhanasynyŋ bas därıgerı: AUYRYP EM IZDEGENŞE, AUYRMAUDYŊ JOLYN IZDEIIK

– Men jaqynda sızderdıŋ auruhanada jatyp, emdelıp şyqtym. Mūndaǧy därıgerlerdıŋ bılıktılıgıne täntı boldym, olarǧa alǧystan basqa aitarym joq. Tek auruhananyŋ materialdyq-tehnikalyq bazasy tym naşar eken. Ǧimarat eskı, därethana erler men äielderge ortaq, ashana da tym tar. Bügıngı zaman talabyna mülde ja­uap bermeidı. Osy mäselenı aldaǧy uaqytta şeşu josparlaryŋyzda bar ma?

– İä, sūraǧyŋyz öte oryn­dy. Negızı bızdıŋ osy ǧimaratta jūmys ıstep jatqanymyzǧa jiyrma jyldan astam uaqyt ötıptı. Kezınde Selinograd uaqytynda būl ǧimarat «Oblselhozhimiia» mekemesınıŋ keŋselerı men qoimalaryna arnalyp salynǧan eken. Auruhanamyz qazırgı Ualihanov köşesındegı eskı baraqtardan 1991 jyly osy ǧimaratqa köşırılgen. Ärine, auruhanamyzdaǧy qolaisyz jaǧdai jūmys barysynda köptegen qiynşylyqtar tu­dyruda. Soǧan qaramastan bızdıŋ därıgerler men medbike­ler, jalpy qyzmetkerlerımız nauqastarǧa aianbai qyzmet etude, ony özıŋız de baiqap otyrsyz.

Al endı jaŋa ǧimarat jönıne kelsek, bız Elbasynyŋ «100 auruhana, 100 mektep» baǧdarlamasyna enıp, 2007 jyly tiptı ülgıdegı 250 tösek-oryndy qalalyq jūqpaly aurular auruhanasynyŋ ǧimaraty jobalanyp, memlekettık saraptama bekıtılgen bolatyn. Bıraq, jalpy daǧdarysqa bailanysty qarajat tapşylyǧynan keiınge qaldyryldy. Biyl jaŋa qalalyq jūqpaly aurular auruhanasyn salu josparlanuda, soǧan ülken ümıt artudamyz. Sätın salsa, keleşekte būl mäsele şeşıledı degen oidamyz.

– Jedel järdemmen jaqynda bır tuysqanymdy Astanadaǧy jūqpaly au­rular auruhanasyna alyp kelıp edı, mūndaǧylar qabyldamapty. Nege?

– Keşırıŋız, sızdıŋ tuysqanyŋyzdyŋ qai jerı auryp kelıp edı?

– Onyŋ ışı tüiılıp, şy­datpai auyrǧan bolatyn.

– Sızdıŋ tuysqanyŋyzda jūqpaly auru anyqtalmaǧan bolu kerek. Al, jūqpa anyqtalmaǧan jaǧdaida bız nauqasqa keŋes beru paraǧyn tolty­ryp, ärı qarai emdeluge keŋes beremız. Negızı, bızge ärtürlı aurumen künıne 40-50 nauqas keledı. Bıraq, jūqpaly aurular auruhanasyna klinikalyq jäne epidemiologiialyq körsetkışterı bar aurular ǧana jatqyzylady, iaǧni olardy qabyldau bölımınde kezekşı därıger men jal­py kezekşılıkte jauapty därıgerler qarap, jūqpaly auru diagnozy däleldense ǧana jatqyzady. Mūndaǧy aurulardyŋ 90 paiyzy jedel järdem arqyly keletınder. Biylǧy säuır aiynan bastap josparly aurulardy portal, iaǧni gospitalizasiia biurosy arqyly jatqyzamyz. Ol üşın är azamat özınıŋ jergılıktı emhanasyna tırkelıp, kez kel­gen uaqytta bızdıŋ auruhanaǧa joldama aluyna bolady.

– Bügıngı taŋda Elbasy densaulyq saqtau salasyn damytuǧa erekşe köŋıl bölıp otyr. «Qazaqstannyŋ äleumettık jaŋǧyrtyluy: Jalpyǧa Ortaq Eŋbek Qoǧamyna qarai 20 qadam» baǧdarlamalyq maqalasynda da densaulyqqa aldymen adamnyŋ özı köŋıl böluı kerek degen sözderdı aitty. Būl baǧytta au­ruhanada qandai şaralar jüzege asyrylyp jatyr?

– Ärine, Elbasymyz halyqqa arnaǧan jyl saiynǧy Joldaularynda da, biylǧy şyqqan «20 qadam» baǧdarlamalyq maqalasynda da halyq densaulyǧyna, medisinalyq qyzmet körsetu sapasynyŋ jaqsartyluyna asa ülken män berıp, ärı qarai da öz baqylauynda ekenın eskertıp keledı. Rasynda da, eger är adam öz densaulyǧyna aldymen özı jauapty bol­sa, ömır süru ūzaqtylyǧy ūlǧaiady. Bızdıŋ ūjymymyzda salauatty ömır saltyn qalyptastyru därıgerı men medbikesı bar, olar Salauat­ty ömır saltyn qalyptastyru ortalyǧymen tyǧyz baila­nysta jūmys ıstep, jūqpaly aurulardyŋ, äleumettık mänı bar aurular men ziian­dy äreketterdıŋ aldyn alu (temekı şegu, naşaqorlyqqa, maskünemdıkke qarsy t.b.) şaralaryn jürgızude. Äsırese, auruhanamyzda jatqan nauqastarmen jäne osyn­da keluşılermen äŋgıme-treningter ötkızudemız, qalalyq sporttyq-sauyqtyru ıs şaralaryna belsendı qatysamyz. Sonymen qatar jas jetkınşektermen, iaǧni köp jyldan berı jetekşılık etetın №35, №52 mektepter­men salauatty ömır saltyn qalyptastyru sabaqtaryn ärtürlı baǧytta ötkızemız. Qalalyq būqaralyq aqparatpen tyǧyz bailanystamyz.

– Jūqpaly aurular türınıŋ köp ekenı belgılı. Solardyŋ qaisymen auyrǧandardy qabyldaisyzdar? Jalpy, qalalyq jūqpaly aurular auruhana­synda qanşa bölımşe bar?

– Negızı, bızdıŋ auru­hana – 160 tösek oryndy, eresek jūqpaly aurularǧa Astana qalasy boiynşa mamandandyrylǧan medisinalyq kömek körsetıledı jäne onyŋ ışınde balalar gepatitın emdeitın 50 tösek-oryndy jalǧyz auruhana.Auruhananyŋ jalpy aumaǧy 2339 şarşy metrdı qūraidy.

Qazırgı taŋda qalamyzda jūqpaly aurularǧa arnalǧan tösek oryn jetkılıksız deuge bolady, öitkenı jatqyzylatyn aurulardyŋ 90 paiyzy jedel kömek qajet etetınder. Sondyqtan, jo­sparly aurularǧa jiı oryn jetpei jatady. Naqtyraq aitsaq, bızde 264 oryn jetkılıksız.

Auruhanamyzda 4 klinikalyq bölım bar. Olar: aua-tamşy jūqpasy bölımı, ışek jūqpalar bölımı, virustı gepatitter men streptostafilokoktyq jūqpalar bölımı, jandandyru jäne üdemelı terapiia bölımı. Sonymen qatar qabyldau keŋes beru bölımşesı, klinikalyq-diagnostikalyq zerthana, bakteriologiialyq zerthana, ortalyq zalal­syzdandyru bölımşesı bar. Bızge qabyldau-keŋes beru bölımıne kelgen nauqastardyŋ diagnozy anyqtalǧan soŋ aurularynyŋ türıne bailanysty osy bölımşelerdıŋ bırıne jatqyzamyz.

– Aty–jönım – Gülmira Süiınova. Işek infeksiiasy auruymen osynda tüskenıme bır aptadan asty. Därıgerlerdıŋ jiı baqylap, jaǧdaiymdy ünemı qadaǧalap otyrǧandyǧynan densaulyǧym alǧaş kelgendegıdei emes, äjeptäuır jaqsaryp qaldy. Sol üşın aq halatty abzal jandarǧa şyn köŋılımmen rizaşylyǧymdy bıldırsem dep edım.

– Rahmet sızge. Naqty bır ūsynys, sūraǧyŋyz bar ma?

– İä, bır ūsynysym bar, aldaǧy uaqytta jaŋa au­ruhana salynsa eken.

– Bızdıŋ därıgerler – joǧary bılıktı mamandar, ūjymymyzda 1 medisina ǧylymynyŋ dok­tory, 2 medisina ǧylymynyŋ kandidaty, 12 joǧary sa­natty, 8 bırınşı, 5 ekınşı sanatty därıgerler qyzmet etedı, iaǧni därıgerlerdıŋ 65 paiyzynyŋ sanattylyq därejelerı bar. Sonymen qatar Astana qalasynyŋ Medisina universitetınıŋ «Jūqpaly aurular jäne epi­demiologiia» kafedrasynyŋ ūjymymen de tyǧyz baila­nystamyz. Ondaǧy ärıptesterımız, professor G.Alşynbaeva basqaratyn kafedra qyzmetkerlerı bızge ärtürlı auyr jaǧdaidaǧy aurular kezdeskende qoldan kelgen kömegın aianbai, joǧary bılıktı keŋes beredı. Medbikelerdıŋ 85 paiyzynyŋ sanaty bar. Därıgerlerımız nauqastardy janyn sala bar ynta-jıgerımen emdep, tolyǧymen aiyqtyruǧa atsalysyp, köptegen nauqastardyŋ alǧysyna bölenude. Al, jaŋa aurhana salu jönındegı ūsynysyŋyzǧa bailanysty joǧaryda aitqanymdai, būl mäsele keleşekte şeşıledı. Tek säl şydamdylyq tanytaiyq.

– Estuımşe, qalamyzdaǧy balalar jūqpaly aurular auruhanasynda anasy bala­symen jatqany üşın aqy töleidı eken. Sızderde şe, emdelu tegın be?

– Auruhanamyzda emdeletın nauqastardyŋ barlyǧy tegın medisinalyq kömektıŋ kepıldık berılgen kölemı şeŋberınde tolyǧymen aqysyz tekserıledı jäne emdeledı. Degenmen, bızde de bırneşe aqyly qyzmet türlerı bar. Mäselen, syrttan, iaǧni basqa emhananyŋ joldamasymen nemese öz erkımen kelgen nauqastarǧa qabyldau keŋes bölımınde keŋes beru, öz qalaularymen klinikalyq, bakteriologiialyq ärtürlı jūqpalarǧa tekseru tegın emes jäne 3 jastan asqan balalary­men jatatyn ata-analarǧa da tek aqyly qyzmet körsetıledı.

– Jaŋabai Derbesınūly, aityŋyzşy, osy jūqpaly aurulardan saqtanudyŋ joldary qandai?

– Barlyq jūqpaly aurular taralu nemese jūǧu jolda­ryna bailanysty ülken 4 topqa bölınedı: ışek jūqpasy, aerogendı jūqpa, qan arqyly jäne qarym-qatynas jol­darymen jūǧu. Sol jūqpa boiynşa tūraqty türıne bai­lanysty keşendı aldyn alu ıs-şaralar josparyn qūryp, jūmys jürgızudemız. Mysa­ly, ışek jūqpasy taǧam, su, äsırese, juylmaǧan jemıs-jidekter arqyly jūqsa, V, S, D gepatitı qan arqyly, al V gepatitı jynys joldary­men de jūǧady. Sondyqtan ışek auruymen auyrmau üşın sudy qainatyp ışu kerek, taǧamdardy, äsırese, jyldam bülınetın süt, et taǧamdaryn ünemı toŋazytqyşta saqtau, jemıs-jidekterdı juyp jeu siiaqty qarapaiym qaǧidalardy saqtasa, adamdar ışek jūqpasymen auyrmas edı.

Al, gepatitke kelsek, qan arqyly jūǧu mümkındıgıne bailanysty terı jaraqattanuynan da bolady. Demek, är adam özınıŋ jeke basynyŋ gigienasyn saqtap, şaştarazǧa, ädemılık salon­daryna barǧanda bır rettık qūraldardy qoldanudy talap etse, tatuirovkalardan, eŋ bastysy, bızdıŋ qazaq halqyna jat qylyq – beiädep jolǧa tüsıp, aurudy jynystyq jol­men jūqtyrudan aulaq bolsa deimın. 1998 jyldan bastap infeksiialardyŋ aldyn alu şaralarynyŋ bırı – vaksi­nasiia, iaǧni V gepatitıne qarsy ekpe engızıldı. V gepatitıne qarsy ekpe jaŋa tuǧan säbilerge, medisina qyzmetkerlerıne, student­terge berıledı, sonymen qatar A gepatitıne qarsy ekpe mek­tepke deiıngı jäne mektep jasyndaǧy balalarǧa berıledı, sol sebeptı bolar, V gepatitı bügıngı taŋda 30 paiyzǧa azaidy. Jalpy, «auyryp em ızdegenşe, auyrmaudyŋ jolyn ızde» degen qaǧidany ūstansaq, köp aurudyŋ aldyn alǧan bolar edık.

– Astanada gepatit ortalyǧy aşyldy. De­genmen, gepatitpen auyratyndar qatary älı de bolsa azaiǧan joq. Osy ortalyqpen bailanystaryŋyz qandai?

– 2011 jyly gepatit ortalyǧy qalalyq №4 emhana­da aşyldy. Bız ol ortalyqpen tyǧyz bailanysta jūmys ısteimız. Auruhanamyzda gepatit keselınen emdelıp şyqqan nauqasty ortalyqqa jıberemız, ol adam sol ortalyqqa tırkelıp geptolog därıgerlerdıŋ baqylauynda bo­lady. V jäne S gepatitımen auyratyndarǧa ükımet ta­rapynan qarjy bölınude, ondai nauqastar jergılıktı emhanasynan tolyq tekserılıp, V nemese S anyqtalsa, ortalyqqa baryp, aqysyz ary qarai tolyǧynan tekserılıp, virusqa qarsy em alu üşın kezekke tūrady, em-şara da aqysyz jasalady. Sonymen qatar ortalyqta qūrylǧan so­zylmaly V, S, D gepatitımen auyratyn nauqastarǧa virusqa qarsy terapiia taǧaiyndau komissiiasynyŋ qūramynda Densaulyq saqtau basqarmasynyŋ bas gepatolog mamany retınde menıŋ emdeu ısı jönındegı orynbasarym Säule Qabiqyzy Atyǧaeva da bar. Bolaşaqta jaŋa auruhana salynsa, gepatit ortalyǧy bızdıŋ mekemede de bolady dep josparlaudamyz.

Gülbarşyn ÖKEŞQYZY