Jer kezegıne tūrǧandardyŋ sany 100 myŋǧa juyqtady

Töleuǧazy NŪRKENOV,  Jer qatynastary basqarmasynyŋ bastyǧy:

– Töleuǧazy Qamaşūly, qazır­gı­ künı Astana qalasynda jer telı­­mın­ alu­ ke­ze­gın­de qanşa adam­­ tūr?
– Astana elorda bolǧandyqtan hal­qy­nyŋ­ sa­ny kürt köbeidı. Būl­ jer­ ke­ze­gı­ne de aitarlyqtai äs­er­ et­tı. Bügınde jeke tūrǧyn üi qū­ry­ly­syn­ sa­lu­ǧa jer telımın al­ǧy­sy keletınderdıŋ sany qala müm­kın­dı­gı­nen 6-7 esege artyp ketıp otyr. Qazırgı künı kezekte tūrǧandardyŋ sany 100 myŋǧa juyqtady. Sonyŋ 1767-sı – Ūly Otan soǧysynyŋ ardagerlerı men oǧan teŋestırılgen azamattar.

– Jalpy soŋǧy ret Astanada jer telımı qaşan berılıp edı?
– Jeke tūrǧyn üi qūrylysyn jürgızu maqsatyndaǧy jer telım­de­rı soŋǧy ret 2007 jyldyŋ ma­myr­­ ai­yn­da berılgen. Barlyǧy da­­ zaŋ­ǧa säikes, Ūly Otan soǧysy ar­da­ger­le­rı men oǧan teŋestırılgen aza­mat­tar­ǧa kezek boiynşa üles­tı­rıl­­dı. Bölıngen jer telımınıŋ sany – 1 120. Sodan berı eşkımge jer telımderı berılgen emes.

– Elordada jeke tūrǧyn üi qū­ry­lysyn tūrǧyzuǧa jer te­lım­de­rın alu baspanadan keiıngı özektı mäselenıŋ bırı bolyp otyr.­ Jer telımderın berudıŋ toq­ta­ty­luyn nemen tüsındırer edıŋız?
– Rasymen de bügıngı künı Astana­da­ jer telımderın alu da, beru de özek­tı bolyp tūr. Jer telımın be­ru­dıŋ de qūzyrettı organdar bekıt­ken­ özındık tärtıbı, zaŋdyq normalary bar. Telımderdı bölu tärtıbı tek Qazaqstan Respublikasy Ükı­me­tı­nıŋ 2006 jylǧy 1 tamyzdaǧy №726 qaulysymen bekıtılgen erejege säikes jürgızıledı. Ereje boi­yn­şa,­ azamattarǧa berıletın jer­ te­lım­derı tiıstı jäne qajettı in­je­ner­lık infraqūrylymdarmen qam­tamasyz etılgen, beruge laiyq alaŋ­dar bolǧan jaǧdaida ǧana bö­­lı­­ne­dı. Adamnyŋ qolaily ömır­ sü­ruı­ne laiyqtalmaǧan, iaǧ­ni­ jo­ly­,­ suy joq, jaryǧy tar­tyl­ma­ǧan öŋırden jeke tūrǧyn üi qūry­ly­syn­ tūr­ǧy­zuǧa jer bölu – zaŋ şeŋ­be­rı­ne syimaidy. Astanada bos­ jer telımı joq deitınımız de son­dyq­tan. Keide halyq ūzaq ua­qyt­ bos tūrǧan jerdı körse, ol iesız degen oi tüiedı. Şyntuaitynda, olai emes.

– Alaida jerdı paidalanamyn nemese jeke üi tūrǧyzamyn dep telım alyp, ony ūzaq uaqyt boiy igermei kele jatqan azamattar da bar ǧoi…
– İä, jekenıŋ ielıgıne berılse de ūzaq uaqyt boiy paidalanylmai jatqan jer telımderı bar. Osyǧan bailanysty byltyr Prezident bırqatar memlekettık organdarǧa jerlerdı tügendeu jönınde arnaiy tapsyrma jüktedı. Özgeler sekıldı, Astana aumaǧynda da tūrǧyn üi men auyl şaruaşylyǧy maqsatyndaǧy paidalanyp jatqan jerlerdı tek­se­rıp, tügendeu jürgızıldı. Zaŋdy qo­ny­şy­nan basqandarǧa jer uchas­ke­le­rın mäjbürlı türde alu üşın­ talap aryzdary joldandy. Osy mäselemen ainalysatyn As­ta­­na­ qalasy boiynşa Aumaqtyq jer­ ins­pek­siia­sy ötken jyldyŋ qorytyndysy boiynşa, baqylau jür­gızudıŋ 1500 jer aumaǧynda 700 zaŋ­ būzuşylyq deregın anyqtaǧan.
Jalpy jer zaŋnamalary boiynşa jerdı alǧan azamattar ekı jyl ışınde jer telımın maqsatyna sai paidalanbasa, ony memleket mäjbürlep alyp qoiuǧa qūqysy bar. Mūndai jaǧdaida memleket jer iesıne eşqandai da ötemaqy tölemeidı.

– Jer telımderı būdan bylai­ je­ke­men­şıkke ötpeidı, tek aza­mat­­tarǧa jalǧa berıledı degen söz qanşalyqty ras?
– Qazırgı kezdegı qoldanystaǧy zaŋnama talaptary boiynşa, jeke tūrǧyn üi salu üşın jer uchaskelerı azamattarǧa qūrylysty jürgızıp, üidı belgılengen tärtıppen salyp bıtırgenge deiın jalǧa berıledı. Al­ sol­ jerge menşık qūqyǧyn be­ru­ tek salynǧan üi tolyqqandy paida­la­nu­ǧa berılgennen keiın ǧana jü­ze­ge asyrylady.

– Astanada jerdı zaŋsyz basyp alyp, üi salyp alǧandar da bar. Olardyŋ jaǧdaiy ne bolmaq?
– Jerdı zaŋsyz basyp alyp, on­da öz­ er­ık­te­rı­men üi salyp al­ǧan­dar­ ne­­gı­­zı­­nen Saryarqa au­da­ny­na qa­ras­­ty «Öndırıs» jäne­ «Kir­pich­nyi» tūrǧyn alap­ta­­ryn­da­ tūrady. Būl jerlerge­ sot­ şe­şı­mı­ şy­ǧyp­ ketken. Iаǧ­ni­ jer­ zaŋ­das­ty­ryl­mai­dy.­ Sot­ şe­şı­mın özgertuge bız­dıŋ­ de qūqymyz joq. Olarǧa üi­le­rı­nıŋ zaŋdastyrylmaityny, sol alqaptardyŋ mäselesı qala­myz­dyŋ­ Bas josparyna säikes jer­dı igeru barysynda jäne zaŋ­ talaptary şeŋberınde ǧana bır­jaq­ty şeşıletını aşyq ärı aiqyn tüsın­dı­rıl­gen.

– Bas jospar demekşı, bola­şaq­ta Astana qalasynyŋ aumaǧy keŋeitıluı mümkın be?
– Elordanyŋ 2011 jylǧy jer­ ba­lan­sy­nyŋ esebı boiynşa­ Astana qalasynyŋ aumaǧy 72,2 myŋ ga-ny qūraidy. Sonyŋ ışınde 20,1 myŋ gektary – auyl şaruaşylyǧy maq­sa­tyn­da, 26,6 myŋ gektary – el­dı­ me­ken­der ornalas­qan­ jer­ler,­ 2,6 myŋ gektary – önerkäsıp, ön­dı­rıs, kölık jäne qorǧanys maqsa­tyn­da­ǧy, 16,0 myŋ gektary – orman qo­ry­nyŋ,­ al 4,4 myŋ gektary su qory­nyŋ­ jerlerı bolyp tabylady. Sonymen qatar Qazaqstan Respub­li­­ka­sy Ükımetınıŋ 2012 jylǧy 16 qaŋtardaǧy №71 qaulysymen As­ta­na qalasynyŋ qala maŋy ai­ma­­ǧy­nyŋ jäne qala qūrylysyn ai­ryq­şa­ ret­teu aimaǧynyŋ şekara­lary belgılendı. Qazırgı uaqytta qala ma­ŋy­nyŋ aimaǧy 1 mln 172 myŋ gek­tar­dy qūraidy.
Jaqynda Aqmola oblysy men Astana qalasy özara jer telımderın auystyrǧany özderıŋızge mälım. Özara aiyrbastalǧan jer uchas­ke­le­­rı­nıŋ jalpy aumaǧy – 17,1 gek­tar­dy qūraidy jäne būl jer uchas­ke­le­rı Astanaǧa ırgeles jatqan atalǧan oblysqa qarasty Selinograd audanyndaǧy «96-razezd» atty eldı mekennıŋ aumaǧynda or­na­las­qan.

– Kezekte tūrǧandarǧa biyl da jer telımderı berılmeuı mümkın be?
–Qajettı injenerlık infra­qū­ry­lymmen, kommunikasiialarmen jabdyqtalǧan, bölıp beruge daiyn aumaqtar bolmau sebeptı jeke tūr­ǧyn­ üi­ qū­ry­ly­syn saluǧa jer te­lımı berılmeidı.

–Tüsınıktı. Äŋgımeŋızge rahmet.­

 Qymbat TOQTAMŪRAT