Astanadaǧy L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetındegı Qazaq ädebietı kafedrasynyŋ mūryndyq boluymen Jambyl Jabaevtyŋ 170 jyldyq mereitoiy aiasynda «Öleŋ-jyrdyŋ alyby» atty döŋgelek üstel mäjılısı öttı.
Bız Jambylǧa jiı-jiı oralyp otyramyz. Öitkenı, babamyzdyŋ boiynan bügıngı taŋda sirep bara jatqan qazaqtyŋ qazynaly qariiasynyŋ daralyq mädenietı men danalyq qalybyn körıp, köz ūşynda būldyrap qalǧan ǧasyrlardaǧy ūltymyzdyŋ ǧajaiyp qasietı men önerın bır özı arqalap, keiıngı ūrpaqtaryna jetkızgen ūlylyǧy üşın de ūlyqtaimyz.
Atalǧan oqu ordasyndaǧy Maǧjan Jūmabaev atyndaǧy ädebi bırlestıktıŋ jetekşısı, filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor Rahymjan Tūrysbek tau tūlǧa turaly tebırene söz tolǧady.
– Jambyldyŋ aqyndyǧy, jyraulyǧy men jyrşylyǧynyŋ özı qūbylys sanalady. Suyrypsalmalyq qabıletı de qarymdy. Atamyz özıne deiıngı daŋǧaiyr aqyndardyŋ dästürın öz darynymen baiytqan. Babamyzdyŋ 100 jyldyǧynda jazuşy Saparǧali Begalinnıŋ «Jambyl» degen kıtaby jaryq körgen edı. Ol – dalanyŋ danagöiın közımen körıp, sözın tyŋdaǧan adam. Sapekeŋ sol eŋbegınde Jambyldy şyn mänınde halyqtyŋ adamy, tuma talant dep baǧalaǧan. Ata tegı men naǧaşy jūrtynda aqyndyq, änşılık, küişılık arnanyŋ bolǧanyn jazady. Jalpy, jyrau turaly aitylǧan, jazylǧan estelıkterdıŋ barlyǧynda onyŋ äruaqty kısı ekendıgın aitady. Sondyqtan, Jambyl jyldar jyljyp, ǧasyrlar ötse de jaŋǧyryp, jaŋaryp tūratyn tūlǧa, – dedı belgılı ǧalym.
Jyraudyŋ bırqatar dünielerı körşı qyrǧyz elınde saqtalyp qalǧandyǧyn keiıngı kezde ǧalymdar jiı aityp jür. Belgılı ǧalym Beken Ybyraiym osy jaiynda merzımdı baspasözde tarqatyp jazdy. Endı osy derektı filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty Bolat Qorǧanbekov te däleldei tüstı. Onyŋ aituynşa, Jambyl «Şora batyr», «Mūŋlyq-Zarlyq», «Alpamys» dastandaryn taŋdy-taŋǧa ūryp jyrlaǧanyn, bıraq olardyŋ bızde qaǧazǧa qattalyp qalmaǧanyn, qaita osy derekterdıŋ qyrǧyzdarda bar ekenın jetkızdı. «Bızdıŋ qoǧamda auyz ädebietın arhaizm dep qaraityn tüsınıktıŋ äserınen aqyn tūlǧasyn älı jete tüsınbei jürmız. Onyŋ köptegen şyǧarmalary bızge jetken joq. Aqyn tuyndylarynyŋ tartymdy bolatyn sebebı, ol ruhani ılımdı jıtı zerdelegen» dedı sözın tüiındep.
Jiynda arqaly aqyn Däuletkerei Käpūly öleŋ-jyrdyŋ kemelı atanǧan Kenen Äzırbaevtyŋ «Jambyl jyr» dastanynan üzındıler oryndap, jiylǧan qauymnyŋ delebesın qozdyryp, aituly şaranyŋ şyraiyn aşa tüstı. Jäne halyq aqynynyŋ ädebi hatşylary jazyp qaldyrǧan estelıkterımen bölıstı.
İgılıktı şara barysynda ǧalymdar ǧana emes studentter de salmaqty söz örbıttı. Atap aitqanda, Güljaina Altynbekova, Aidana Sarieva, Aitolqyn Moldabekova jyraudyŋ «Ötegen batyr», «Sūranşy batyr» dastandary men aitystary negızınde baiypty baiandama jasady. Jas aqyndar Beiımbet Seiılhan men Däulet Jälelov ädemı aitys ötkızdı. Jambyl atamyzdyŋ şyǧarmalary 1955 jyly qytai tılıne audarylyp, 1980 jyldan bastap sol jaqtaǧy qazaq oqulyqtaryna engen eken. Būl taqyryp ta talqylandy. Qysqasy, jüz jylǧa juyq ǧūmyr keşıp, ömırdıŋ barlyq aşy-tūşysyn qatar körıp, arǧy-bergı jaqsy-jaisaŋdardan bata alyp, özı de auzy dualy batagöige ainalǧan dara tūlǧanyŋ qadırın salmaqtaǧan saliqaly jiyn öttı.
astana-akshamy.kz
