ادام اعزاسىنا سۋدىڭ قانشالىقتى پايدالى ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. سوندىقتان اۋىزسۋدىڭ ساپالى بولۋىنا ەرەكشە ءمان بەرۋىمىز كەرەك. قازىرگى ۋاقىتتا قالادا سۋدى سۇزۋگە ارنالعان جاڭا جابدىق ورناتىلىپ, ەسكى سۋ قۇبىرلارى جاڭارتىلۋدا.
«استانا سۋ ارناسى» كاسىپورنى وندىرىستىك ءبولىمىنىڭ باستىعى ۆيكتور شەفەر بۇگىندە كاسىپورىن بازاسىندا تۇرىك ءوندىرىسىنىڭ ارنايى جابدىقتارى ورناتىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى.
– سۋدى تازارتۋ ءۇشىن تازارتىلعان تۇز ەرىتىندىسى دايىندالادى, سودان كەيىن ول ارنايى جاسۋشالارعا بەرىلەدى. ونى سۇيىلتۋ ءۇشىن كونتسەنترات جۇمسارتىلادى. مۇندا سۋدى بەلگىلى ءبىر تەمپەراتۋراعا دەيىن قىزدىراتىن جىلىتقىشتار بار, ال سۇيىلتىلىپ جۇمسارتىلعان تۇز ەرىتىندىسى ارنايى قوندىرعىعا تۇسەدى. سودان كەيىن ول ەلەكترلەندىرىلىپ, گيپوحلوريت الىنادى, كونتەينەرلەرگە قۇيىلادى, مولشەرلەۋ سورعىلارى ەكى كەزەڭدە: ارالاستىرعىشتىڭ الدىندا جانە تۇندىرعىشقا تازارتىلادى. تۇندىرعىشتا دەزينفەكتسيالىق جانە اليۋميني وكسيدىنىڭ جۇمىسى ارقاسىندا اعارتقىش پايدا بولادى. تۇندىرعىشتا قابىرشاقتار تۇنباعا تۇسەدى, وسىلايشا سۋ اعارادى. سودان كەيىن سۇزىلگەن سۋ رەزەرۆۋارلارعا تۇسەدى. ءدال وسى كەزەڭدە قايتالاما گيدروحلوراتسيا بىردەي ەرىتىندىمەن جاسالادى, ويتكەنى سۋدا بوس حلور بولۋى كەرەك. ودان ءارى جەلىلەر ارقىلى جۇرسە, لاستانۋ بولۋى مۇمكىن, حلور ودان ءارى جۇمىسىن جالعاستىرادى. وسىلايشا, تۇتىنۋشى تازا سۋعا قول جەتكىزەدى, – دەدى ۆ.شەفەر.
«استانا سۋ ارناسى» مكك 2007 جىلعى 18 ساۋىردەن باستاپ استانا قالاسى بويىنشا سۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋ بۇرۋ سالاسىنداعى, ماگيسترالدىق قۇبىرجولدارى جانە تاراتۋ جەلىلەرى بويىنشا سۋ بەرۋ, سارقىندى سۋلاردى بۇرۋ جانە تازارتۋ جونىندەگى, سۋدى ماگيسترالدىق قۇبىرجولدارى ارقىلى بەرۋ جونىندەگى رەتتەلىپ كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر بويىنشا تابيعي مونوپوليالار سۋبەكتىلەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىركەلىمىنىڭ جەرگىلىكتى بولىمىنە ەنگىزىلدى. ونى جاڭعىرتۋ, ەلوردانى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنىڭ جاي-كۇيىن جاقسارتۋ جانە ۇزدىكسىز جۇمىسىن قولداۋ ءۇشىن «استانا سۋ ارناسى» كاسىپورنى جالپى سوماسى 4,7 ملرد تەڭگە بولاتىن ءتورت ينۆەستيتسيالىق جوبادان تۇراتىن 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان جاڭا ينۆەستيتسيالىق باعدارلامانى ىسكە اسىرۋعا كىرىسكەن بولاتىن. قازىرگى ۋاقىتتا 2021 جىلعى ينۆەستيتسيالىق باعدارلاما بويىنشا ىسكە اسىرىلعان سوما 882 ملن تەڭگەنى قۇرادى, 2022 جىلعا 929 ملن تەڭگە قاراستىرىلعان.
ينۆەستيتسيالىق باعدارلامانى ىسكە اسىرۋ كەزەڭىندە جەلىلەردىڭ توزۋىن 41-دەن 39,5%-عا دەيىن تومەندەتۋگە, سۋدىڭ نورماتيۆتىك ىسىرابىن 17-دەن 16,5%-عا دەيىن قىسقارتۋعا, اپاتتى جاعدايلاردى, حالىقتى ەسەپكە الۋ اسپاپتارىنىڭ جابدىقتالۋىن 75-تەن 80%-عا دەيىن ازايتۋعا قول جەتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
2021 جىلى كاسىپورىن 461 ملن تەڭگە سوماسىنا 3,1 كم سۋ قۇبىرى جەلىسىن جانە 250 م كارىز جەلىسىن قايتا جاڭارتۋدى جۇزەگە اسىردى, 61 ملن تەڭگە سوماسىنا 13 كم جەلىنى كەيىننەن اۋىستىرۋعا جوبالاۋ جۇرگىزىلدى. 150 ملن تەڭگەنىڭ 30 توزعان سورعىسى اۋىستىرىلدى. بۇدان باسقا, جابدىقتار, سونداي-اق مامانداندىرىلعان تەحنيكا ساتىپ الىندى.
اعىمداعى جىلدىڭ سەگىز ايىندا ينۆەستيتسيالىق ءىس-شارالار بويىنشا 486 ملن تەڭگە يگەرىلدى, وعان توزعان جانە اپاتتى سۋ قۇبىرى جەلىلەرى قايتا جاڭارتىلىپ, اۋىزسۋدى زارارسىزداندىراتىن جاڭا ءتيىمدى ەلەكتروليز قوندىرعىسى ورناتىلدى. سۋ مەن اعىندى سۋلاردى انىقتاۋعا ارنالعان جابدىقتار جانە پايدالانىلۋدا-ۋلترادىبىستىق شىعىن ولشەگىشتەر, قالالىق سورعى-سۇزگى ستانتسياسىنىڭ جەلىلەرىنە تازارتىلعان اۋىزسۋدى بەرۋگە ارنالعان ديسك قاقپاقتارى, قۇدىقتارعا ورناتۋعا ارنالعان قۇبىر جەلىسىن اۋىستىرۋ بويىنشا بۇرعىلاۋ قوندىرعىسى, كارىزدىك-تازارتۋ قوندىرعىسىنداعى اعىندى سۋلاردىڭ كورسەتكىشتەرىن ولشەۋ بويىنشا داتچيكتەر ساتىپ الىندى. سونداي-اق اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالار جۇيەسى مەن اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جاڭعىرتىلدى.
«استانا-گورۆودوكانال» كۇردەلى قۇرىلىس ءبولىمىنىڭ باستىعى قۋانىش احمەديانوۆتىڭ ايتۋىنشا, «تەحنوپارك» اۋدانىنداعى بارلىق جەلىلەر 70-80-جىلدارى سالىنعان.
– بۇل اۋماقتا بۇرىن «تسەلينسەلماش» زاۋىتى بولعان. قازىر ءبىز بۇل جەلىلەردى قايتا قۇرىپ, پوليەتيلەن قۇبىرلارىنان جاڭالارىن سالىپ جاتىرمىز. ولاردىڭ ۇزىندىعى – 4,5 كم. سونىمەن قاتار قۇدىقتار مەن بەكىتۋ-رەتتەۋ ارماتۋراسىن (ىسىرمالار, ءورت گيدرانتتارى) ورناتۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. قۇبىردىڭ جالپى ديامەترى 200-دەن 300 مم-گە دەيىن. شاعىن جانە ورتا بيزنەس سالاسىندا تۇتىنۋشىلار كوپ, ويتكەنى مۇندا سۋمەن جابدىقتاۋ پروبلەمالارى بايقالدى. مۇندا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ 80-گە جۋىق تۇتىنۋشىسى بار. جوندەۋ قۇنى 128 ملن تەڭگەنى قۇرادى. ماتەريالداردى ينۆەستيتسيالىق باعدارلاما اياسىندا ءوزىمىز ساتىپ الامىز. بۇرىن بولات جانە شويىن قۇبىرلارى بولعان, ولار كورروزياعا بەيىم. ال پوليەتيلەن پراكتيكالىق جانە بەرىك. ولاردىڭ قىزمەت ەتۋ مەرزىمى 50 جىلعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن, – دەدى ءبولىم باستىعى.
سونىمەن قاتار, بۇل ماتەريال ءبىزدىڭ كليماتقا سايكەس كەلەدى ەكەن.
