استانادا وتكەن جىلدىڭ كۇزىنەن بەرى ەكى ادام گازعا ۋلانسا, ون جەتى ادام تۇتىنگە تۇنشىعىپ, اۋرۋحاناعا تۇسكەن. الماتىدا ۇيىندەگى كوگىلدىر وتىن قۇبىرىنىڭ اقاۋىنان ءبىر وتباسىنىڭ ءتورت مۇشەسى كوز جۇمدى. جالپى العاندا, ەلىمىز بويىنشا وتكەن جىلىتۋ ماۋسىمىندا تۇتىنگە ۋلانىپ, 41 ادام باقيلىق بولىپتى. قازىر قالادا دا, اۋىلدىق جەردە دە ءبىراز ايماققا گاز تارتىلدى. بۇل تۇرمىسقا وتە قولايلى بولعانىمەن, قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن قاتاڭ ساقتاماسا, ومىرگە قاۋىپ توندىرەرى ءسوزسىز. ەڭ قاۋىپتىسى – گازدىڭ اقاۋىنان نە ءتۇسى, نە ءيىسى بىلىنبەيدى. ادامنىڭ وكپەسى مەن ورتالىق جۇيكە جۇيەسىن زاقىمداعاندا بارىپ, ەس-تۇسىنەن ءبىر-اق ايىرىلادى. سوندىقتان ۇيگە پەش سالعاندا نەمەسە گاز جۇرگىزگەندە تەك مامانعا سالدىرىپ, ونى اي سايىن تازالاپ, تەكسەرىپ وتىرۋ كەرەك. ءارى ونى پايدالانۋدىڭ بارلىق تەحنيكالىق ەرەجەلەرى مەن قاۋىپسىزدىكتەرىن قاتاڭ قاداعالاۋ جانە ساقتاۋ مىندەتتى.
پەش پەن گاز اقاۋى
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سايكەس, جىل سايىن رەسپۋبليكادا تابيعي جانە سىعىلعان گازدان وتىزدىڭ ۇستىندە ادام ۋلانىپ, گاز باللوندارىن دۇرىس ورناتپاي, تەحنيكا قاۋىپسىزدىگىن ساقتاماۋدان ادامدار زارداپ شەگىپ جاتادى. اسىرەسە, مەرزىمى وتكەن, ەسكى گاز باللوندارىن جاقىن تۇرعان اۆتوستانسالارعا بارىپ وزدەرى تولتىرىپ جاتادى. وسىنىڭ ءبارى كەيىنگى كەزدە اۋىلدىق جەردە بولسىن, قالادا بولسىن تۇرمىسى تومەن ازاماتتاردىڭ قولىمەن جاسالاتىنى انىقتالىپ وتىر. وتكەن جىلى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ مينيسترلىگى قىزمەتكەرلەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ, جىلۋ ماۋسىمى باستالعانعا دەيىن جۇرگىزگەن رەيد بارىسىندا تۇرمىسى تومەن وتباسى تۇراتىن 106 مىڭ تۇرعىن ءۇيدى ەسەپكە الىپ, ولارعا ەلەكتر قۇرالدارى مەن گاز قوندىرعىلارىن, پەشتەردى پايدالانۋ نۇسقاۋلىقتارىن تۇسىندىرگەن. سويتە تۇرا, ادامدار سالدىر-سالاقتىققا, نەمقۇرايدىلىققا سالىنىپ, كوپتەگەن ماسەلەلەرگە ءمان بەرمەيتىندىگى قىنجىلتادى.
استانا قالاسى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرى ازامات بەكباۋوۆتىڭ ايتۋىنشا, ءيىس ءتيىپ تەك پەشپەن جىلىتىلاتىن ۇيلەردىڭ تۇرعىندارى عانا ەمەس, قالانىڭ قاق ورتاسىنداعى تابيعي گازدى قولداناتىن بىراق, سالدىر-سالاقتىققا جول بەرگەن, ناقتىراق ايتقاندا, ءورت قاۋىپسىزدىگىن, گازدى دۇرىس پايدالانۋ ەرەجەلەرىن ساقتامايتىن پاتەر يەلەرى دە زارداپ شەگىپ جاتادى. ءبىز ءۇي يەلەرىن جىل سايىن ارناۋلى نۇسقاۋلىقتارمەن تانىستىرىپ, پەشتىڭ ءتۇتىن شىعاتىن جولدارىن تازالاۋدى, شوق تۇگەل ءسونىپ بولماي, مۇرجانىڭ مويىندىعىن جاۋىپ تاستاماۋدى ايتىپ, ەسكەرتەمىز. سونىڭ وزىندە كوپتەگەن ادامدار ءبىزدى ءجۇردىم-باردىم تىڭداپ, ورنى تولماس قاتەلىكتەرگە ۇرىنىپ جاتادى. ءيىس تيۋ كوبىنە ۇيدەگى پەشتەردىڭ و باستا دۇرىس سالىنباعانىنان, اقاۋلىعىنان بولادى.
ماسەلەن, وتكەن جىلى دۋلاتوۆ كوشەسىندەگى جەكە سەكتورداعى ءبىر ءۇيدىڭ وتباسىنا گاز ءيىسى ءتيىپ, تۇگەل اۋرۋحاناعا ءتۇستى. ابىروي بولعاندا, تاڭعا جاقىن باسقا قالادان جاماعايىنى كەلە قالىپ, ادامدار امان قالعان. تەكسەرە كەلگەندە, گاز قوندىرعىسى و باستا تەحنيكالىق اقاۋلىعىمەن ورناتىلعان بولىپ شىقتى. ال سول گاز قۇبىرلارىن ۇيگە كىرگىزىپ, قوسىپ بەرگەن جۇمىسشىلاردىڭ ەشقانداي رۇقسات قاعازدارى (سەرتيفيكات) بولماعان.
نۇسقاۋلىقتى قاتاڭ ورىنداۋ قاجەت
2019 جىلى استانا قالاسىندا بەس بىردەي ءبۇلدىرشىن قىزدىڭ تىردەي جانىپ كەتۋى قوعامدى ەسەڭگىرەتىپ تاستادى. الايدا ادام پەندە قوي. مۇنداي قاسىرەتتەن ساباق الۋدىڭ ورنىنا, ۋاقىت وتە كەلە كۇندەلىكتى قاربالاس تىرلىكتىڭ قامىمەن ءجۇرىپ ءبارىن ۇمىتىپ كەتىپ جاتادى. قالا ماڭىنداعى قاراجال اۋىلىنىڭ تۇرعىنى «كۇزدىڭ قارا سۋىعىندا ءۇيى سۋىپ كەتىپ, شيەتتەي بالا-شاعاسى توڭباسىن» دەپ پەشتىڭ مۇرجاسىن جاۋىپ, ءوزى وتىز شاقىرىم جەردەگى قالاعا شارۋاسىمەن كەتىپ قالعان. وسى كەزدە تولىق جانىپ بولماعان قولامتا شوقتان بىقسىپ شىققان ءتۇتىن ءۇيدىڭ ىشىنە تاراعان. بۇل كەزدە بالالار ۇيقىعا جاتىپ قالعان ەكەن. ابىروي بولعاندا, تۇنگى ساعات 11-ءدىڭ شاماسىندا سەگىز جاسار ۇلكەن قىزى شولدەپ, ويانىپ, سۋ ىشۋگە سىرتقا شىعامىن دەگەندە باسى اينالىپ قۇلاپ قالعان. ەسىن جيعان سوڭ اناسىنا تەلەفون سوعىپ, بولعان جايدى ايتقاسىن كورشى-قولاڭ كەلىپ, جەدەل جاردەممەن ءتورت ءسابيدى دە اۋرۋحاناعا جەتكىزىپ, امان الىپ قالىپتى.
ماماندار سونىڭ الدىندا ءبىر اي بۇرىن كەلىپ, بۇل ءۇيدىڭ پەشىن تەكسەرگەن ەكەن. قولدانۋعا بولاتىندىعى جونىندە اكتىسى دە بار. الايدا ءۇي يەسى «سالقىن كەلەدى» دەپ تەرەزىنىڭ جەلدەتكىشىن بىتەپ تاستاعان. ونىڭ ۇستىنە اس ءۇي مەن جاتىن بولمەنىڭ اراسىنداعى قابىرعانى دا ءوز بەتىنشە الىپ تاستاپتى. مىنە, سونىڭ كەسىرىنەن پەشتىڭ استىنان شىققان قولامسا ءيىس بىرتىندەپ سابيلەر جاتقان بولمەگە تارالعان.
ساراپشى ماماندار كۇن سالقىنداعان كەزدە تۇرعىندار تەرەزەلەرىنىڭ جەلكوزدەرىنە دەيىن بەكىتىپ تاستاپ, ەسىكتەرىن قىمتاپ, بولمەگە ءجيى تازا اۋا كىرگىزبەۋىنىڭ سوڭى وسىنداي كەلەڭسىز جايلارعا الىپ كەلەتىنىن ايتادى. نەگىزى, گازبەن جىلىتىلاتىن پاتەرلەردە تەرەزەگە مىندەتتى تۇردە جەلدەتكىش كلاپاندار ورناتۋ كەرەك. مۇنداي كلاپاندار ىشتەن اۋا شىعارعانىمەن, سىرتتان كەلەتىن سالقىن اۋانى بىردەن جىبەرمەي, جىلىتىپ بارىپ, ىشكە ەنگىزەدى ەكەن. ءارى تۇرعىن ءۇي كودەكسىنە سايكەس جاۋاپتى قىزمەتكەرلەر گاز قوندىرعىسى ورناتىلعان مۇنداي پاتەرلەردى جىلىنا ەكى رەت تەكسەرىپ, باقىلاپ تۇرۋعا مىندەتتى.
گاز باس قالاعا دا كەلدى. قازىردىڭ وزىندە ەلوردانىڭ كوپتەگەن اۋماعى تابيعي گازعا قوسىلىپ ۇلگەردى. بۇل تۇرمىسقا قولايلى بولعانىمەن, قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن تياناقتى قاتاڭ ساقتاماسا, ادام ومىرىنە دە اسا قاۋىپتى ەكەنى بايقالىپ وتىر. ونى جوعارىدا كەلتىرىلگەن مىسالداردان كورۋگە بولادى. سوندىقتان قالالىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى ايىنا ەكى رەت تۇرعىندارعا تۇسىنىك جۇمىستارىن جۇرگىزىپ, نۇسقاۋلىقتار تاراتىپ كەلەدى.
– بۇل – وتە كۇردەلى دە, جاۋاپتى ماسەلە, – دەيدى گاز سالاسىنىڭ مامانى مۇحيت سەيىتوۆ. – گاز ءيىسى از-ازدان شىعىپ تۇرسا دا, قاشان قوردالانىپ, جينالعانشا سەزىلمەيدى. ويتكەنى ول اۋادان جەڭىل بولعاسىن, ءبىرىنشى ءۇيدىڭ, پاتەردىڭ تومەنگى جاعىنا جينالادى. ەڭ قاۋىپتىسى دە – وسى. ءۇيدىڭ ىشىندە جۇرگەن ادام ونىڭ ءيىسىن ۇزاق ۋاقىت, بىرنەشە ساعات بويى بايقاماۋى ابدەن مۇمكىن. گاز ءيىسى تيگەندە اۋەلى باس اۋىرادى. جۇرەك اينيدى. تىنىس الۋ جيىلەيدى. قاتتى شارشاعاندىق ءبىلىنىپ, كوز الدىڭىز تۇماندانۋى مۇمكىن. سوندىقتان ۇيدە وتىرعاندا باسىڭىز اۋىردى ما, ەڭ ءبىرىنشى ەسىك, تەرەزەنى اشىپ, بولمەنى جەلدەتىپ, سوسىن تازا اۋاعا شىعىپ, سەرۋەندەۋ قاجەت. ۇيىندە گاز قوندىرعىسى بار ادام قىراعىلىقتى ۇمىتپاي, ءسال كۇدىكتەنسە, اپاتتى گاز قىزمەتىن شاقىرعانى ءجون.
سونداي-اق مامان مىنا جايلاردى قاتاڭ ساقتاۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتەدى:
پەشكە سۇيىق, قاتتى جانە گاز ءتارىزدى وتىن جاعىلاتىن بولسا, ونىڭ ەسىكتەرىندە اقاۋ بولماۋىنا مۇقيات كوز جەتكىزۋ كەرەك. وتىن قۇبىرىن ورناتقان كەزدە جىلىتۋ قازاندىقتارى مەن جىلۋ گەنەراتورلىق قوندىرعىسىنىڭ ءاربىر بۇرىككىشىنىڭ جانىنا كەمىندە ەكى ۆەنتيل: بىرەۋى – وتتىققا, ەكىنشىسى – وتىنى بار ىدىسقا ورناتىلادى.
بۇعان قوسا:
– جانىپ جاتقان پەشتى قاراۋسىز قالدىرۋعا;
– پەشتى قاتتى وتىنمەن جاعۋ ءۇشىن تەز تۇتاناتىن جانە جانعىش سۇيىقتىقتاردى قولدانۋعا;
– پەشتەردى پايدالانۋ جونىندەگى نۇسقاۋلىقتاردا كوزدەلمەگەن جانعىش زاتتاردى (قاتتى, سۇيىق, گاز ءتارىزدى) وتىن رەتىندە قولدانۋعا;
– جانعىش زاتتار مەن ماتەريالداردى, مىسالى, اياق كيىم, كيىم, وتىندى پەشتىڭ جانە مۇرجانىڭ بەتىنەن 0,5 مەتردەن كەم قاشىقتىقتا كەپتىرۋگە بولمايدى.
