اباي جانە ۇلتتىق يدەيا دەگەن تىركەس توسىنداۋ ەستىلۋى مۇمكىن. سەبەبى اباي لەكسيكونىندا «ۇلت» دەگەن ءسوز جوق جانە «ۇلتتىق يدەيا» دەگەن ۇعىم ءبىز ءۇشىن تىم سونى, ول بۇگىنگى تاڭدا ءجيى ايتىلىپ, تالقىلانىپ ءجۇر, ءارى ءارتۇرلى ماعىنادا قولدانىلۋدا. بىراق اباي سياقتى كەمەڭگەردىڭ دانالىعى دا سوندا: ول – ارقاشان زاماناۋي.
ابايعا دەيىن دە, اباي تۇسىندا دا قازاق اقىندارى «ۇلت» دەگەن ءسوزدى قولدانباعان. بۇل – الاش زيالىلارى ەنگىزگەن ۇعىم. ابايدا «قازاق, حالىق, ەل, جۇرت, الاش, رۋ» دەپ ايتۋ بار. بىلاي قاراعاندا, ۇلت تۋرالى اباي نە ايتتى ەكەن دەگەن سۇراق تۋى ابدەن ورىندى. الايدا, اباي ويلارىنىڭ بايىبىنا زەر سالا قاراساق, «ۇلت» دەگەن ءسوزدى قولدانباسا دا, اباي «ۇلت بولۋ», «ۇلتتى جەتىلدىرۋ» دەگەن سياقتى يدەيالاردى پوەزياسىندا دا, پروزاسىندا دا ادەمىلەپ ايتا بىلگەن. تەك سونى بىزدەرگە كورە ءبىلۋ, تاني ءبىلۋ, تۇسىنە ءبىلۋ كەرەك سياقتى. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن اباي تاريحقا, قازاقتىڭ وتكەنى مەن ءوز تۇسىنداعى جاعدايىنا قالاي قاراعان, ونى قالاي تۇسىنگەن, قالاي باعالاعان دەگەن ماسەلەگە كوڭىل بولگەن ءجون دەپ ويلايمىز. مىنە, وسى تۇرعىدان كەلگەندە, ابايدىڭ ءبارىمىز جاقسى بىلەتىن «ءبىراز ءسوز قازاقتىڭ ءتۇبى قايدان شىققاندىعى تۋرالى» ەڭبەگى ايرىقشا مانگە يە. مۇندا ول سوناۋ تۇركى-موڭعول بىرلىگى زامانىنان باستاپ, قازاقتىڭ قالاي وزىنشە ەل بولعان كەزىنە دەيىنگى ۇزاق تاريحىن قىسقاشا شولىپ وتكەن. وسى تۇستا اباي كونە تۇركى قاعاناتى, يسلامنىڭ كەلۋى, يسلام مەن ەسكى ءدىننىڭ كۇرەسۋى, ارالاسىپ كەتۋى, شىڭعىس حاننىڭ بيلىگى, وسى كەزدە قازاق جۇرتىنىڭ مەملەكەتتىك ماسەلەگە ارالاسىپ, مايقى ءبيدىڭ شىڭعىستى حان كوتەرۋگە قاتىسۋى, جوشى مەن شاعاتاي مەملەكەتتەرى, التىن وردا, ءامىر تەمىر پاتشالىعى, موعولستاننىڭ پايدا بولۋى, بابىردىڭ بيلىگى, قازاق حاندىعىنىڭ ومىرگە كەلۋى, مىنە, وسىنىڭ ءبارىن ايتا كەلىپ, مىناداي ءتۇيىن جاسايدى: «قازاقتىڭ بار قاتتى وسە باستاعانى قۇبا قالماقتىڭ جۇرتى بۇزىلعان سوڭ, وسى سارىارقاعا ورنىققان سوڭ عانا بولسا كەرەك». دەمەك, بۇل كەزەڭدە قازاق حاندىعى كۇشەيىپ, جوڭعاردان جەرىن ازات ەتىپ, دەربەس ەل بولىپ, قازاق مەملەكەتى اتانىپ, جان-جاعىنا ءوزىن مويىنداتقان مەملەكەتكە اينالعان. ولاي بولسا, قازاق سول زاماندا-اق ۇلت بولعان دەپ ايتا الامىز. وسى جەردە مىنا ءبىر ماسەلەگە كوڭىل اۋدارايىق. «ۇلت» دەگەندى قالاي تۇسىنەمىز؟ قازىرگى شاقتا «ۇلت», «ۇلتتىق», «ۇلتتىق يدەيا» دەگەندى كوبىنەسە ەتنيكالىق تۇرعىدا ءتۇسىنىپ, قولدانىپ جۇرگەن سياقتىمىز. ءدال قازىرگى كەزەڭدە «ۇلت», «ۇلتتىق» سوزدەرىن «مەملەكەت», «مەملەكەتتىك» دەگەن ماعىنادا دا ۇعىنۋ كەرەك ءتارىزدى. ەگەر وسى شارتپەن كەلسەك, «ۇلت» دەگەندى «ەتنيكالىق ۇلت», «مەملەكەتتىك ۇلت» دەپ ەكى ماعىنادا قولدانۋعا بولاتىن سىقىلدى.
ەتنيكالىق ۇلت دەگەنىمىز – وتە ەرتە زاماندا ءبىر تەكتەس, ورتاق ءتىلى, ادەت-عۇرپى بار تايپالاردان قۇرالعان قاۋىم بولىپ شىعادى. ەتنيكالىق ۇلت قانداي جاعدايدا قالاي بولسا دا ساقتالادى. ول باسقا ءبىر ۇلتتىڭ ەزگىسىنە ءتۇسىپ, جان-جاققا بىتىراپ كەتسە دە ەتنيكالىق سيپاتىن جوعالتپايدى. الەم تاريحىندا مۇنداي مىسالدار كوپ. ەجەلگى مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى پايدا بولىپ, ءبىرى جويىلىپ كەتكەنمەن, سول مەملەكەتتەردى قۇراعان ەتنيكالىق ۇلتتار مۇلدە جوعالىپ كەتكەن جوق. مىسالى, اسسيريا, كۋرد, ەۆرەي سياقتى كونە ەتنيكالىق ۇلتتار ۇزاق ۋاقىت بويى قانشاما مەملەكەتتەر قۇرامىندا بولعانىمەن, ءبىزدىڭ زامانىمىزعا ۇلت بولىپ ساقتالىپ جەتتى. ءتىپتى, قازىرگى ەۋروپا مەن ازيانىڭ, امەريكانىڭ مەملەكەتتەرى دە ءبىر ەمەس, بىرنەشە ەتنيكالىق ۇلتتاردان تۇرادى. فرانتسيادا تۇرىپ, ءوزىن نەمىس ۇلتى, گەرمانيادا تۇرىپ, ءوزىن تۇرىك ۇلتى, يتاليادا تۇرىپ, ءوزىن ارميان ۇلتى, كانادا دا تۇرىپ, ءوزىن ۋكراين ۇلتى سانايتىن جۇرت از با؟! بىزدە دە سولاي عوي. ال, مەملەكەتتىك ۇلت دەگەنىمىز – مەملەكەتتى قۇرعان نەگىزگى ەتنيكالىق ۇلت. ول ءوز ماڭايىنا باسقا دا ەتنوستاردى توپتاستىرا وتىرىپ, بارىنە ورتاق ءبىر ساياسي-ەكونوميكالىق, مادەني-الەۋمەتتىك, اسكەري-قۇقىقتىق جۇيەسى بار قوعام قۇرادى.
وسى اسپەكتىدەن كەلگەندە, اباي نە دەيدى؟ اباي سوزدەرىنەن بايقايتىنىمىز: قازاقتىڭ ارعى بابالارى ەستە جوق ەسكى زاماندا, سوناۋ تۇركى-موڭعول تايپالارىنىڭ بىرلىگى كەزىندە ەتنيكالىق ۇلت بولىپ قالىپتاسقان دا, تۇركى داۋىرىندە مەملەكەتتىك ۇلتقا اينالعان. بىراق سول مەملەكەتتىك ۇلت مارتەبەسىن ۇنەمى ساقتاپ تۇرا الماعان. ءبىر مەملەكەتتى ەكىنشى مەملەكەت باسىپ الىپ, ونىڭ ەركىندىگىن جوعالتقان سايىن ۇلت تا بىرەسە بىرەۋگە تاۋەلدى بولىپ, بىرەسە وزىنشە دەربەس ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان. ءسويتىپ, قازاقتىڭ ءوز اتىمەن جەكە مەملەكەت قۇرىپ, مەملەكەتتىك ۇلت بولۋى قازاق حاندىعى تۇسىنا ءدوپ كەلگەن. بۇل – قۇبا قالماقتىڭ باسقىنشىلىعىن جويىپ, قازاق ۇلتىنىڭ شارىقتاعان شاعى. ابايدىڭ مىنا ءسوزى ءدال وسى ءبىر كەزەڭدى سۋرەتتەسە كەرەك: «… راس, – دەپ جازادى اباي 39-قارا سوزىندە, – بۇرىنعى ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز بۇل زامانداعىلاردان ءبىلىمى, كۇتىمى, سىپايىلىعى, تازالىعى تومەن بولعان. بىراق بۇل زامانداعىلاردان ارتىق ەكى مىنەزى بار ەكەن… ول ەكى مىنەز قايسى دەسەڭ, اۋەلى – ول زاماندا ەل باسى, توپ باسى دەگەن كىسىلەر بولادى ەكەن. كوش-قوندى بولسا, داۋ-جانجالدى بولسا, بيلىك سولاردا بولادى ەكەن. ول ەل باسى, توپ باسىلارى قالاي قىلسا, قالاي بىتىرسە, حالىقتا ونى سىناماق, بىردەن-بىرگە جۇرگىزبەك بولمايدى ەكەن…». مىنە, ابايدىڭ ايتىپ وتىرعان ەكى قاسيەتى مەملەكەتتىك ۇلت بولعان جۇرتقا ءتان. العاشقىسى – حالىق تۇگەلىمەن ەل باسىنا باعىنعان, ياعني مەملەكەتتى باسقارعان كوسەمگە تولىق بيلىك بەرگەن. حالىق سونى تىڭداعان, سونىڭ بۇيرىعىن ورىنداعان. ال, سول ەل باسىنىڭ بيلىگى توپ باسىلارى ارقىلى جۇزەگە اسىپ وتىرعان. ەندەشە, ەل باسقارعان, باسشى بولعان قايراتكەر – مەملەكەتتىڭ كۇشتى بولۋىنا, حالىقتى بىرلىكتە ۇستاۋعا مىندەتتى بولعان. اباي ايتقانداي, بيلىكتى قولىنا العان ادام «بۇزىلماق تۇگىل, جەتپەگەنىڭدى جەتىلتەمىن دەپ, جاماندىعىن جاسىرىپ, جاقسىلىعىن اسىرامىن دەپ تىرىسادى ەكەن… ونىڭ ءبىر سەبەبىن اباي بىلاي تۇسىندىرەدى: «ونى (ەل باسىن – س.ق.) زور تۇتىپ, ونان سوڭ جاقسىلارى ازبايدى ەكەن». ءبارى ءوز باۋىرى, ءبارى ءوز مالى بولعان سوڭ, شىنىمەنەن جەتەسىندە جوق بولماسا, سولاردىڭ قامىن جەمەي قايتەدى؟» مۇنىڭ ءبارى مەملەكەتتىك ۇلتتى ساقتاۋ مەن كۇشەيتۋگە باعىتتالعان.
ابايدىڭ ايتىپ وتىرعان ەكىنشى قاسيەتى – قازاق جەكە مەملەكەت بولعاندا ەشكىمگە نامىسىن جىبەرمەۋشى ەدى, ەلدىڭ بىرلىگى كۇشتى ەدى. ارۋاق شاقىرىپ, مەملەكەتتى قورعاۋعا بارلىق قازاق كۇش سالۋشى ەدى دەگەن يدەيا. «…كانەكي, ەندى وسى ەكى مىنەز قايدا بار؟ بۇلار دا ارلىلىق, نامىستىلىق, تاباندىلىقتان كەلەدى. … بۇلاردان ايىرىلدىق!» دەيدى اباي. نەگە ايىرىلدىق؟ ورىستان جەڭىلىپ, مەملەكەتتەن ايىرىلعان سوڭ, مەملەكەتتىك ۇلت تا ءوز مارتەبەسى مەن سيپاتىنان ادا بولدى. اباي تۇسىندا مەملەكەتتىگىمىز دە, ۇلتتىعىمىز دا تاۋەلدىلىككە ءتۇستى. قازاق ءوز تاعدىرىن ءوزى شەشۋدەن قالدى. وزگەگە بودان بولعان جۇرتتىڭ ەتنيكالىق ۇلت رەتىندەگى مىنەز-قۇلقى دا, ءىس-ارەكەتى دە, وي-ارمانى دا باسقاشا بولدى.
باس-باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىم
مىنەكي بۇزعان جوق پا ەلدىڭ سىيقىن؟
وزدەرىڭدى تۇزەلەر دەي المايمىن,
ءوز قولىڭنان كەتكەن سوڭ ەندى ىرقىڭ. «ىرقىڭ ءوز قولىڭنان كەتتى» دەگەنى ابايدىڭ تىكەلەي قازاق مەملەكەتىنىڭ جويىلعانىن, قازاق ەندى دەربەس ۇلت رەتىندە جوق ەكەنىن, ەندى ەشنارسەنى ءوز ەركىمەن ىستەي المايتىنىن ايتىپ وتىرعانى كۇمانسىز.
ابايدى قاتتى قيناعان ەندىگى ماسەلە – قالاي قازاقتى بۇرىنعى مەملەكەتتىك ۇلت قالپىنا كەلتىرۋ بولدى. ونىڭ جولىن ىزدەدى. سىنادى, مىسقىلدادى, بىلىمگە شاقىردى, اقىل ايتتى, كۇلدىردى, اشۋلاندىردى… بولماعان سوڭ مىنىنداي ويعا كەلدى: «قازاققا اقىل بەرەم, تۇزەيمىن دەپ قام جەگەن ادامعا ەكى ءتۇرلى نارسە كەرەك… اۋەلى – بەك زور وكىمەت, جارلىق قولىندا بار كىسى كەرەك… ەكىنشى – ول ادام ەسەپسىز باي بولارعا كەرەك». ابايدىڭ «قازاقتى تۇزەيمىن» دەپ وتىرعانى – ءسوز جوق, ۇلتتىعىن قالپىنا كەلتىرۋ دەگەن نيەت. ارينە, ول ءۇشىن قازاقتىڭ مەملەكەتىن قايتا قۇرۋ كەرەك. بىراق اباي «قازاقتى تۇزەتۋ» ءۇشىن ونىڭ مەملەكەتتىگىن قايتارۋ قاجەت دەپ اشىق ايتپايدى. البەتتە, ول ورتالىققا قارسى قارۋ الىپ, كۇرەسۋگە دە شاقىرىپ وتىرعان جوق. مۇنىڭ بىرنەشە سەبەبى بولۋى مۇمكىن. بىرىنشىدەن, اباي زامانىندا وتارشىلدىق جۇيە ءالى كەرەگەسى سوگىلمەي, كۇشەيىپ تۇرعان-دى. ءتىپتى ورتالىققا قارسى قارۋ الىپ كۇرەسكەن كەيبىر ەلدەردىڭ قانشالىقتى شىعىنعا ۇشىراپ, كوسەمدەرى جەر اۋدارىلىپ, ازاپ شەككەنىن اباي وقىپ تا, كورىپ تە بىلگەن. ەكىنشىدەن, اباي رەسەي يمپەرياسىنا قارسى قارۋ الىپ كۇرەسكەن كەنەسارى حان مەن ونىڭ ساربازدارىنىڭ تاعدىرى قالاي بولعانىن جاقسى بىلگەنى كۇمان تۋعىزبايدى. ۇشىنشىدەن, وتارلىقتان قۇتىلۋدىڭ جولى تەك قانا قارۋلى كوتەرىلىس ەمەس, باسقا دا, ياعني حالىقتى بوس شىعىنعا ۇشىراتپاي, ونىڭ ءبىلىمىن كوتەرىپ, ەلدى عىلىمعا جەتىلدىرىپ بارىپ ىسكە اسىرۋعا بولادى دەپ تۇسىنگەن سياقتى. (بۇل ونىڭ گۋمانيستىك كوزقاراسىنان تۋىنداسا كەرەك). ابايدىڭ ويى – رەسەيدىڭ قۇرامىندا بولىپ-اق حالىققا جاپپاي ءبىلىم بەرۋ مەن ونى عىلىمعا ۇيرەتۋ ارقىلى قازاقتى جاڭا ساپاعا كوشىرىپ, جاڭا ۇلت دەڭگەيىنە كوتەرۋ بولاتىن. سول سەبەپتى دە ول ورىس ءتىلىن, مادەنيەتىن, ونەرى مەن عىلىم-ءبىلىمىن مەڭگەرۋگە شاقىرادى.
اباي پىكىرلەرىنە سۇيەنە ءارى بۇگىنگى ومىرىمىزگە قاتىستى پروبلەمالاردى ەسكەرە وتىرىپ, شارتتى تۇردە بولسا دا مىناداي ءۇش نارسەنى انىقتاپ, ايقىنداپ الۋعا بولاتىن سياقتى. بۇلار: ۇلت, ۇلتتىق يدەيا جانە ۇلتتىق مۇددە.ولاردى مۇلدە ءبولىپ تاستاۋعا بولمايدى. ولار ءبىر ماقساتقا باعىتتالعان ءبىرتۇتاس جۇيە. ءبىز ولارعا تەك انىقتاما بەرۋگە ۇمتىلىپ وتىرمىز. ءبىرىنشىسى – ۇلت. ءبىز قازىرگى كەزەڭدە مەملەكەتتىگىمىزدى قايتارىپ, مەملەكەتتىك ۇلت رەتىندە قالىپتاسىپ جاتىرمىز. دەمەك, ءبىز ەندى ۇلت دەگەندى تەك ەتنيكالىق, ياعني ەتنوس, دەگەن ۇعىمدا عانا ەمەس, مەملەكەت دەگەن ماعىنادا دا ءتۇسىنىپ, قولدانۋعا مۇمكىندىك الىپ وتىرمىز. ەگەر حالىقارالىق تەرمينگە سايكەستەندىرسەك, ەتنيكالىق ۇلت دەگەنىمىز – ەتنوس, ال مەملەكەتتىك ۇلت دەگەنىمىز – «ناتسيا» دەگەن ۇعىمداردى بەرەتىن سياقتى كورىنەدى. ەگەر سولاي بولسا, «ۇلتتىق» اتتى مارتەبەسى بار مەكەمەلەر ەتنيكالىق ەمەس, مەملەكەتتىك دەگەن ماعىنانى بەرمەك. ماسەلەن, «ۇلتتىق كىتاپحانا» دەگەن – تەك ءبىر عانا ۇلتتىڭ كىتاپحاناسى دەگەن ءسوز ەمەس قوي. سول سياقتى «ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەت», «ۇلتتىق ينستيتۋت», «ۇلتتىق اكادەميا» دەگەندەر دە ەتنيكالىق ماعىنانى بىلدىرمەسە كەرەك. وسىنداعى «ۇلتتىق» دەگەن مارتەبە مەكەمەلەرگە قازاق حالقىنىڭ قايتادان قۇرىپ جاتقان مەملەكەتى بەرىپ وتىر ەمەس پە؟ ەندەشە, وسى مەملەكەتتىڭ نەگىزى سانالاتىن قازاق ۇلتى ءوزىنىڭ ەتنيكالىق سيپاتىن ساقتاي وتىرىپ, مەملەكەتتىك ۇلتقا اينالۋدا دەپ ايتۋعا بولادى. ەكىنشىسى – ۇلتتىق يدەيا. وسى يدەيانى جۇزەگە اسىرۋ – وراسان ەڭبەك پەن توزىمدىلىكتى, ۇزاق ۋاقىتتى تالاپ ەتەدى. تاۋەلسىزدىكتى ساقتاۋدىڭ شارتتارى كوپ. ولاردىڭ ەڭ باستىلارى, ارينە, پرەزيدەنت ن. نازارباەۆتىڭ مەيلىنشە ساليقالى جۇرگىزىپ جاتقان سىرتقى جانە ىشكى ساياساتى. سودان سوڭ – قازاق حالقىنىڭ اۋىز بىرلىگى مەن ۇلتتىق مەنتاليتەتى (مەيماندوستىعى, قاناعاتشىلدىعى, تاۋبەشىلدىگى, توزىمدىلىگى ت.ت.). پرەزيدەنت ن. نازارباەۆ تاراز ۋنيۆەرسيتەتىندەگى كەزدەسۋدە ۇلتتىق يدەيا تۋرالى قاداپ تۇرىپ, وتە ءدال ايتتى: «ءبىزدىڭ ۇلتتىق يدەيامىز – تاۋەلسىزدىك, تاۋەلسىزدىكتى ساقتاپ قالۋ جانە ۇلتتىڭ دارەجەسىن كوتەرۋ… ەندىگى ەڭ قاستەرلى مىندەتىمىز – تاۋەلسىزدىكتى جاريالاپ الۋ بار دا, سول تاۋەلسىزدىكتى ساقتاپ, باياندى ەتۋ. ءوز مەملەكەتتىگىن, ءوز جەر اۋماعىن ساقتاپ قالعان مەملەكەت قانا ناعىز مەملەكەت بولادى. وسى ءۇش ماسەلە توڭىرەگىندە تۇپكى يدەيامىز بولۋى كەرەك» دەدى. ءۇشىنشىسى – ۇلتتىق مۇددە. بۇل بۇگىنگى تىرشىلىك پەن كەلەشەك ءومىردىڭ قاجەتتىلىكتەرىنەن تۋىندايدى. سول سەبەپتى مۇندا ەتنيكالىق تا, مەملەكەتتىك تە مۇددە قاتار جۇرەدى. سەبەبى, ءبىز ەندى ادامزات وركەنيەتىنەن قالماۋعا ءتيىسپىز. ونىڭ وزىق ويلارى مەن جەتىستىكتەرىن تۇگەل يگەرىپ, پايدالانا ءبىلۋىمىز كەرەك. بۇل ءۇشىن ەڭ اۋەلى قازاق ۇلتىن جاڭا دارەجەگە كوتەرۋ كەرەك. ەندى قازاق – دالا حالقى ەمەس, قالا ۇلتى بولىپ, بۇتىندەي اگرارلىقتان گورى يندۋستريالىق مەملەكەت قۇرۋعا مىندەتتى. قازىرگى مەملەكەتىمىزدە وسى باعىتتا ۇلكەن باعدارلاما جاسالىپ, پرەزيدەنت تە, ۇكىمەت تە ەلدىڭ يندۋستيريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ جولىنا ءتۇسۋىن قاتتى قاداعالاپ وتىرۋى – ۇلتتىق مۇددەنى كوزدەگەندىك. ەندىگى تاعى ءبىر ۇلكەن مۇددە – قازاقستاندى ۇلتتىق مەملەكەت ەتۋ. بۇكىل وركەنيەتتى ەلدەر باستاپقىدا ۇلتتىق مەملەكەت بولىپ قۇرىلعان جانە سول ەتنيكالىق ۇلت نەگىزىندەگى مەملەكەت بولىپ دامىپ كەلە جاتىر. (انگليا, گەرمانيا, فرانتسيا, يتاليا, بەلگيا, رەسەي ت.ب. الساڭىز دا, ىشىندە قانشاما ەتنوس كوپ بولسا دا, وزدەرىنىڭ ەتنيكالىق ۇلت رەتىندەگى مەملەكەتتىگىن ساقتاۋدا). ۇلتتىق سيپاتتا قۇرىلعان مەملەكەت تەك ەرتە زاماندا عانا بولاتىن قۇبىلىس ەمەس. حح عاسىردا ازاتتىق العان ازيا مەن افريكاداعى حالىقتاردىڭ كوبىسى ۇلتتىق مەملەكەت قۇرعانى ءمالىم. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن قايتا قۇرىلعان يزرايل مەملەكەتى دە تازا ۇلتتىق نەگىزدە پايدا بولدى ەمەس پە؟! ولاي بولسا, بۇگىنگى زاماندا ۇلتتىق مەملەكەت بولمايدى دەپ ايتۋعا بولماس. ۇلتتىق مەملەكەت تەك ءبىر عانا ۇلتتان تۇرمايدى. الەمدە ءبىر عانا ۇلتتان تۇراتىن مەملەكەت كەمدە-كەم. اسىرەسە, ۇلكەن جانە دامىعان مەملەكەتتەردە كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرى تۇرادى, بىراق سول مەملەكەتتەر ۇلتتىق مەملەكەت بولىپ سانالادى.
ولار بۇل ماسەلەدە بىزگە ۇلگى بولا قويماس. قۇدايعا شۇكىر, قازاقستاننىڭ بايىرعى جۇرتى – قازاق حالقى «مىڭ ءولىپ, مىڭ تىرىلسە دە», ەتنيكالىق ۇلت سيپاتىن جوعالتقان جوق. قازىر مەملەكەت قۇرىپ مەملەكەتتىك ۇلت رەتىندە جەر-جاھانعا تانىلىپ جاتىر. سوندىقتان, الداعى باستى مۇددەمىزدىڭ ءبىرى – قازاقستاندى ۇلتتىق مەملەكەتكە اينالدىرۋ. بىراق بۇل – بىزدە تۇراتىن باسقا ەتنوستاردىڭ مۇددەسىن جوققا شىعارۋ ەمەس, كەرىسىنشە, سولارمەن بىرلەسە, جۇپتاسا وتىرىپ ىستەلەتىن مىندەت. ۇلتتىق مۇددەنى جۇزەگە اسىرۋ – وركەنيەتتى, دەموكراتيالىق جولدارمەن, كەلىسىمدى ءىس-شارالار بولماق. بۇل ىستە مەملەكەتتىك ساياساتپەن قاتار عىلىم مەن ادەبيەتتىڭ, ونەر مەن مادەنيەتتىڭ دە ءرولى ۇلكەن. ولار ۇلتقا, ۇلتتىق يدەياعا, ۇلت مۇددەسىنە, قوعامعا قىزمەت ەتۋگە ءتيىس.
مىنە, ابايدى ۇلتتىق يدەيا تۇرعىسىنان وقىعاندا تۋعان ويلار وسىلار.
سەيىت قاسقاباسوۆ,
قازاقستان ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى, مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى
