مەن جازعالى وتىرعان ەكى كەيىپكەرىم ءبىر وڭىردە تۋىپ, ءبىرى اقمولا قالاسىندا (قازىرگى استانا) وقىسا, ەكىنشىسى وسى قالادان وتان قورعاۋعا اتتانىپتى. ءبىرى – اقكول اۋدانىنىڭ تۋماسى, ەكىنشىسى قازىرگى ارشالى اۋدانىنان. ءبىرى سىرتقى جاۋدان ەلىن, جەرىن قورعاسا, ەكىنشىسى – كەڭەستىك قيتۇرقى ساياساتتان, بەس وبلىستى بولۋدەن امان الىپ قالعان باتىر. ولار – اسا قادىرلى, حالقىنىڭ سۇيىكتىسىنە اينالعان ساعادات نۇرماعامبەتوۆ پەن جۇمابەك تاشەنەۆ. بۇل ازاماتتار تۋرالى كوپ جازىلدى, ءالى دە جازىلا بەرەدى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى وسى كىسىلەردىڭ ەرلىگى – كوپكە ۇلگى, جاستاردى وتانسۇيگىشتىككە, پاتريوتتىققا تاربيەلەۋگە وتە قاجەت.
جۇمابەك احمەتۇلىنىڭ وتكەن عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ەلىمىزدىڭ بەس وبلىسىن سولتۇستىك كورشىمىزگە بەرۋ تۋرالى اپەرباقان باستاما كوتەرگەن نيكيتا حرۋششەۆتىڭ بەتىن قايتارعانى, وڭتۇستىكتىڭ ءبىراز جەرىن وزبەك اعايىندارعا بەرۋگە قارسى شىققانى, ورتالىق قازاق ءتىلدى گازەتىمىزدىڭ ورىس ءتىلدى گازەتتىڭ اۋدارماسى عانا بولۋىنا تويتارىس بەرگەنى جانە ت. ب. ۇلتىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن ەرەن ەرلىك جاساعانى جونىندە كوپ جازىلدى. قويگەلدى ورتا مەكتەبىنىڭ ءبىر كەزدەگى شاكىرتى داريعا داۋلەتباي بىلاي دەپ جىرعا قوسادى:
قازاقتىڭ ۇلان-بايتاق دالاسىنا,
كوز الارتقان دۇشپاننىڭ قاراسىنا,
تايسالماي جالعىز ءوزى توتەپ بەرگەن
جۇمابەك تاشەنەۆ – شىن دارا تۇلعا.
وسى دارا تۇلعا جەرلەسىمىز ءالى قازاق تاريحىنان وزىنە لايىقتى ورنىن الا الماي ءجۇر. بەيبىت كۇننىڭ باتىرى وزىنە ءتان مەملەكەتتىك ماراپاتقا يە بولا الماي وتىر. قازاق ەلىنىڭ شاماسى تورتتەن ءبىر بولىگىن ساقتاپ قالۋعا كوزسىز ەرلىك جاساپ, لاۋازىمدى قىزمەتىن قۇربان ەتكەن جۇمابەك احمەتۇلى حالىق قاھارمانىنا لايىق شىعار دەپ ويلايمىن. ەكىنشى ماسەلە ءوزى ساقتاپ قالعان بەس وبلىستان ءبىر اۋداننىڭ اتى بۇيىرسا دۇرىس بولار ەدى. وعان ءوزى تۋىپ وسكەن ارشالى اۋدانى سۇرانىپ تۇر. سوڭعى جىلدارى قاراعاندىدا بوكەيحانوۆتىڭ, قوستانايدا ءمايليننىڭ, الماتى وبلىسىندا وزىمەن قاتارلاس قىزمەتتەس بولعان قوناەۆتىڭ ەسىمى بەرىلدى عوي. ۇكىمەت وسى ماسەلەنى وڭ شەشەدى-اۋ دەگەن ۇمىتتەمىن. وسى اتالعان ماسەلەلەر 2025 جىلى وتەتىن ول كىسىنىڭ 110 جىلدىعىنا دەيىن شەشىلسە قۇبا-قۇپ بولار ەدى. بۇل كىسىنىڭ وتانسۇيگىشتىك قاسيەتى مەكتەپ وقۋلىقتارىنا ەنگىزىلسە دۇرىس بولار ەدى. وسى ماسەلەلەر قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىندە بولعان اڭگىمەدە دە قولداۋ تاپتى.
ال ەكىنشى باتىرىمىز ساعادات نۇرماعامبەتوۆ ون سەگىز جاسىندا اسكەري ۋچيليششەنى ءبىتىرىپ, 1943 جىلى سوعىسقا كىرەدى. 1945 جىلى ۆزۆود كومانديرى, ودان اتقىشتار باتالونىنىڭ كومانديرى بولىپ تاعايىندالدى. كراسنودار ولكەسىن, ۋكراينانى, مولداۆيانى, بەلورۋسسيانى, پولشانى ازات ەتۋگە قاتىسادى. 1945 جىلدىڭ 27 اقپانىندا اسكەري تاپسىرمانى اسقان باتىلدىقپەن ورىنداعانى ءۇشىن جيىرمادان ەندى اسقان ساعادات اعامىزعا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلىپ, كەۋدەسىنە «التىن جۇلدىز» بەلگىسى تاعىلادى. سودان اسكەري وقۋى, قىزمەتى جالعاسىپ كەتە بارادى. ەلىمىز ەگەمەندىك العاننان كەيىن №1 حالىق قاھارمانى اتاعىنا يە بولىپ, تۇڭعىش قورعانىس ءمينيسترى رەتىندە قازاقستان اسكەرىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى ەمەس, بىرەگەيى رەتىندە قاجىرلى ەڭبەك وتەدى. ونىمەن قوسا, بۇل اعامىز – قازاق ەلىندەگى العاشقى ارميا گەنەرالى.
وسى ەكى اعامىزدى قىسقاشا سيپاتتاي كەلە اقمولالىق باتىرلار قانداي قارىم-قاتىناستا بولدى دەگەن زاڭدى سۇراق تۋادى. وسى ماسەلەگە بايلانىستى ءبىر-ەكى مىسال كەلتىرە كەتەيىن. ساعادات قوجاحمەتۇلى 1945 جىلدىڭ قازان ايىندا بەرليننەن پەتروپاۆلعا پويىزبەن كەلە جاتىپ, ءبىرىنشى رەت جۇمابەك احمەتۇلىمەن كەزدەسەدى. جۇمەكەڭ قازاقي داستۇرمەن قاي ەلدەن, قاي جەرلەردە سوعىسقانىن, قايدا بارا جاتقانىن سۇراپ, كەۋدەسىندەگى «التىن جۇلدىزىن» كورىپ شىن قۋانعانىن سەزدىرەدى. وسى جولى جۇمەكەڭ ساعادات جەرلەسىن ءارى ءىنىسىن ۇيىنە شاقىرىپ, قوناق قىلىپ جىبەرەدى. ەكەۋىنىڭ جاس ايىرماشىلىعى – 9 جاس. اللا جازسا, ساعادات اعامىزدىڭ تۋعانىنا 2024 جىلى 100 جىل تولادى. وسى باعىتتا اقكول اۋدانىنىڭ ەڭبەك اۋىلىندا «ەردىڭ اتىنا ەلى ساي بولسىن» دەگەن ايدارمەن بۇدان ءۇش-ءتورت جىل بۇرىن باعدارلاما جاسالىپ, ىسكە اسىپ جاتىر. قىسقاشا ايتقاندا, اۆتوباننىڭ بويىنا بيلبورد قويىلدى, وبلىستىق بيۋدجەتتەن قارجى ءبولىنىپ, مەكتەپ پەن مادەنيەت ءۇيى كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتتى, مۋزەي اشىلدى. اۆتوباننان اۋىلعا دەيىنگى جول جوندەلدى, ورتالىق كوشەگە جارىق بەرىلدى, ت. ب. يگى ىستەر اتقارىلىپ جاتىر. ەندىگى باستى شارۋا – ول كىسىنىڭ اتىنداعى كوشەنى اباتتاندىرۋ جانە ەسكەرتكىش ورناتۋ. وسى سوڭعى ماسەلە بويىنشا قورعانىس ءمينيسترى ر.جاقسىلىقوۆتىڭ قابىلداۋىندا بولدىم. ول كىسى بۇل ماسەلەنى قولداپ, ەلىنە ەسكەرتكىش ورناتىپ بەرەمىز دەپ ۋادەسىن بەرىپ, مەنىڭ كوزىمشە قىزمەتكەرلەرىنە ناقتى تاپسىرمالار بەردى. ورىندالاتىنىنا ءۇمىتىم بار.
جۇمەكەڭمەن ەكىنشى رەت 1959 جىلى ماسكەۋدە وتكەن كوكپ-نىڭ XXI سەزىندە كەزدەستى. قوناقۇيدە ساعادات اعامىز, ول كەزدە تۇرىكمەن رەسپۋبليكاسىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇرىپ, قازاقستاننان سەزگە قالاي دەلەگات بولعانىن جۇمەكەڭە جەتكىزەدى. سوندا جۇمابەك تاشەنەۆ بىلاي دەپ جاۋاپ بەرىپتى: «ورتا ازيا اسكەري وكرۋگىنە قازاقستان دا جاتادى. ءبىزدىڭ دەلەگاتتاردا ءبىر اسكەري ادام بولۋ كەرەك. ءسىزدىڭ كانديداتۋراڭىزدى مەن ۇسىندىم, ورتالىق كوميتەت قولدادى». بىردە جۇمەكەڭ ساعاداتتىڭ الماتىدا اسكەري پارادتى جاقسى وتكىزگەنىنە ريزاشىلىعىن بىلدىرەدى.
ساعادات اعامىز دا ءوزىنىڭ «حالىقتىڭ قايسار ازاماتى» ەڭبەگىندە جۇمابەك جەرلەسىنىڭ جوعارى دارەجەلى لاۋازىمدى قىزمەتىندە جۇرگەندەگى ۇلتى ءۇشىن, جەرى ءۇشىن قايسارلىعىن ماقتانىشپەن ەسكە الادى. اتاقتى كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆ «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانىنىڭ تىڭ ولكەسىن ساقتاپ قالۋداعى جۇمابەك تاشەنەۆتىڭ باتىلدىق قادامىن قولداۋ رەتىندە شىققانىن ەسكە الادى. ەكى باتىر دا و دۇنيەلىك بولدى. ولاردىڭ ءىسىن جالعاستىراتىن ۇرپاق تاربيەلەۋىمىز كەرەك. ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ سەناتتىڭ سوڭعى ماجىلىسىندە سويلەگەن سوزىندە «تاۋەلسىزدىگىمىزدى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ اسا ماڭىزدى ەكەنىن تاعى دا ەسكە سالامىن. بۇل – حالقىمىزدىڭ باستى قۇندىلىعى» دەگەن بولاتىن. ول ءۇشىن حالىقتى, ونىڭ ىشىندە جاستاردى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ – ءبارىمىزدىڭ باستى پارىزىمىز.
ەركىن داۋەشوۆ,
ارداگەر ۇستاز, استانا قالاسى
ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ مۇشەسى
