امال نەمەسە ايەلدiڭ ايەلi

ايەلدiڭ ءتۇر-ءتۇرi بولاتىنىن بiلەتiنمiن. بiراق, ءدال بورانبايدىڭ ايەلiندەي ايەل مىناۋ جالعاندا جوق شىعار-اۋ. «نەگە؟», «نەگەلەپ» iشiڭiزدi الدەنە تۇرتكiلەپ بارا ما؟ نە عوي, مەن بورانبايدىڭ ايەلiن العاش كورگەننەن-اق ايتارعا ءسوز تاپپاعان بولاتىنمىن. «شiركiن, وسىنداي دا ايەل بولادى ەكەن عوي» دەپ جاتسام-تۇرسام  ويلايتىن بولدىم. شىنىمدى ايتايىن, بiرازعا دەيiن سەڭ سوققان بالىقتاي ەسiمدi جيا الماي ءجۇردiم. كورسەڭiز بار عوي… انت ەتەيiن, سiز دە سويتەر ەدiڭiز. سوسىن مiندەتتi تۇردە بiرەۋگە iشiڭiزدەگiنi ايتقىڭىز كەلەدi. سوندىقتان, مەنi دۇرىس تۇسiنەرسiزدەر دەپ بiلەم…
… جوعارى جاقتان كەلiپ, ۇلكەن-كiشiمiزدi اياعىمىزدان تiك  تۇرعىزاتىن بiر دوكەي بار-تىن. شiركiنiڭ كەلەدi دە, الەككە سالادى عوي. ۇلكەن قۇدالىق بولادى كادiمگi. كەلەردەن ەكi اپتا بۇرىن حاباردار ەتەدi. مالى بارلار قوراعا, جوقتارى بازارعا جۇگiرەدi. ارقايسىمىز بiر-بiر قويدى جەمگە قويامىز. «كەلە جاتىر» دەگەن كۇنi سويىپ, ءۇيiتiپ, باسىنىڭ تiسiن قاعىپ, باپتاپ تۇرىپ بiر اياعىن اسامىز, سودان تاڭەرتەڭ بiر ءۇي, تۇستە بiر ءۇي, كەشكە بiر ءۇي شاقىرامىز. قالعانى ماشينەگە تيەلiپ, كۇندەگiسiن كۇندە قالاعا كەتiپ جاتادى. ال, ەندi ەسەپتەڭiز, ول كiسi بiر كەلگەندە بiر اپتا جاتادى. قانشا قويدىڭ باسىن ءمۇجيدi? مiنە, سولاي… ءجون دەلiك… سوڭعى كەزدەرi جىلىنا 1-2 رەت ەمەس, بiرنەشە رەت كەلۋدi, قالا بەردi جاز ايلارىندا وقۋدان, جۇمىستان شارشاعان بالا-شاعا, تۋىستارىن دا ەرتiپ كەپ, قوڭ جيناپ كەتۋدi شىعاردى. قايتسەك ەكەن دەپ جۇرگەن كەزiمiز. ءسويتiپ جۇرگەندە اۋىلداعى بورانبايدىڭ ۇيiنە جولىم تۇسپەسi بار ما؟ كوپ كiسi بارا بەرمەيتiن سول ۇيگە بارعانىما سونشا وكiنگەنiممەن, ارتىنان الگi كiسiنi بورانبايدىڭ ۇيiنە ءتۇسiرۋ تۋرالى وي كەلگەندە قالاي قۋانعانىمدى كورسەڭiز عوي. ونىڭ ءمانiسi مىنادا ەدi…
جاز, شiركiن, جاقسى عوي. ۇزاق ۋاقىت دەمالىس وسى كەزدەردە بەرiلەدi ەمەس پە؟! سونداي دەمالىس دوكەيگە دە تيدi. العاشقى بوپ ءوزiم حاباردار بولدىم. «كەلiڭiز, كوكەسi, كەلiڭiز!» دەپ ەلپiلدەدiم. سودان بوران­بايدىڭ ۇيiنە تارتتىم. «بوكە, وبلىستان سىيلى قوناقتار كەلە جاتىر. وسى اۋىلدا قوناق ەتپەگەن ءۇي جوق. ەندi سiزدiڭ ۇيiڭiزگە تۇسكiسi كەلەدi» دەدiم. قاپەلiمدە بوكەڭ نە دەي قويسىن, «ءتۇسسiن, ءتۇسسiن» دەپ كۇمiلجiپ باس شۇلعي بەرگەن. قۋانىشىمدا شەك بولمادى. ەكi-ءۇش كۇن ارا سالىپ, «كوكەمiز» بiرنەشە نوكەرiمەن بورانبايدىڭ ۇيiنە ءتۇستi. اۋدانعا كiرە بەرiستە قارسى الىپ, شاش­باۋىن كوتەرە كەلگەن ءۇش ءتورت ادام جانە بارمىز. كiرگەلi جاتىر ەك, بiرەۋ ەسiكتەن باسىن قىلتيتىپ شىعاردى دا, جوق بولدى. «بiر قورا بوپ كەپتi عوي» دەگەن داۋىس ەستiلدi ارتىنان. ەلەمەگەن بوپ, تابالدىرىقتان كوكەمiزدi اتتاتتىق. «ءدۇرس» ەتكەن داۋىستان شوشىنىپ قاراساق,.. اياعىمىزدىڭ استىندا مىقتى كiسi ۇزىنىنان سۇلاپ جاتىر. نان الاتىن شالعىعا ءسۇرiنiپتi. جاپ جالتىر باسىن تاماق جۋعان. «ءتۇۋھ, شiركiننiڭ يiسiن اي!» جۋىندىنىڭ يiسi قولقا قاپتى. «ويبۋي, ويبۋي» دەپ شىجبالاقتاپ وڭعا, سولعا جۇگiرە بەرگەن بوكەڭنiڭ بايبiشەسiنە ۇلكەن كiسi باجىرايا قاراپ, «سۋ بەرiڭiزشi» دەگەن. قاسپاق, قاسپاق كiر قاتقان قۇمعاندى ۇستاتا سالدى. ول «سۋ قۇياتىن قايسىڭ بار؟!» دەپ زiلدەگەن داۋسىن. «بالالار قۇيادى, بالا­لار» دەپ 13-14 جاسار بالاسىن شاقىردى ايەل. بالاسى كiرلەنگە يiلگەن «كوكەمنiڭ» باسىنا تاستاي سۋدى قوتارا سالدى. ەڭگە­زەردەي ادامنىڭ بۇكiل دەنەسiن جۋعان سۋدان تiتiركەنiپ, «شويناڭ» ەتە قالعانى بiر قىزىق كورiنەدi ەكەن. باسىنداعىسىن كەتiرەر كەتiر­مەس, تۇرەگەلگەن كوكەي سۋلىق سۇراعان. «پاھ, شiركiن-اي, انا ورامالدىڭ باستاپقى ءتۇسi قانداي بولدى ەكەن؟» دەگەن ويعا كەلمەگەن جان بولمادى-اۋ ارامىزدا. ورامالدىڭ تابىلۋى  قانشالىقتى قيىن بولسا, قولدان-قولعا كوشۋi سونشالىقتى تەز بولدى. تورگە وزدىق. «كورپەشە سالىپ جiبەرiڭiز, جەڭەشە» دەپ قويام. قالاي بولسا سولاي جينالعان توسەككە جاقىنداپ, بار كۇشiنە سالىپ, بiر كورپەنi تارتىپ قالعانى سول ەد, الدەنە كەپ الدىمىزعا ءتۇستi. Iش كيiم ەكەن. قىزاراقتاعان بوكەڭ جەردەن الىپ, جەڭiنە تىقپىشتاي بەرگەن. حوش, سونىمەن داستارحانعا وتىر­دىق. كوكەمنiڭ بەتiنە اڭداي قارادىم. ەكi كوزi – بوكەڭ بايبiشەسiندە. مەن دە سول جاققا زەر سالدىم. الگiندە ءبارiمiز قول سۇرتكەن ورامالدى قولىنا العان جەڭگەي مۇرنىنا اپارىپ, بار ەكپiنiمەن سiڭبiرگەن. سول قولىنىڭ شىناشاعىمەن شۇقىلاپ, «يەسسiز قالعىر, نەمەنەسiنە جەتiسiپ قىشيدى» دەگەن. يلەپ وتىرعان نانىن قولىنا الدى. كوكەمنiڭ قوڭ­قاق مۇرنى جيىرىلا قالدى. ول از بولعان­داي, ىشقىرىنان الدەنەنi الىپ, اۋەلi الاقانىنا, سوسىن استىڭعى ەرنiنە سالدى. كەم يەگiن بۇلكiلدەتە بەرگەن. سوسىن وقتاۋىن قويا سالىپ, اۋزىنداعى ناسىبايدى وڭ قولىمەن سىلىپ الدى دا, تەكەمەتتiڭ شەتiن ءتۇرiپ, ەدەنگە ۇيكەدi…  ازدان سوڭ ەت تە كەلدi بىلبىراپ. كوكەم تاتىپ المادى. «ال­ساڭىز­شى, الساڭىزشى» دەپ بiز وتىرمىز. «باتا قىلايىق, باتا قىلايىق..» دەپ قولىن بiر­نەشە قايتارا جايعان كوكەم تىسقا شىققان سوڭ كەڭ تىنىستادى. «ال, ەندi ۇيگە ءجۇرiڭiز» دەپ قولقالاعان ماعان «جوق, قالادا جۇ­مىسىم بار, جۇرەمiز» دەدi. قاسىنداعىلار بولسا بەتiنە جالتاڭ-جالتاڭ قاراپ, كولiككە مiنiپ كەتە بارعان. وسىدان كەيiن سول كوكەم اۋىلعا ات iزiن سالمادى. ەسەسiنە ونىڭ ورنىنا باسقا كiسi كەلەتiن بولدى. زەرتتەي باستادىم. تiرi پەندە تiلiن تاپپاعان كiسi ەكەن. «ول تەكسەرۋگە باردى دەگەنشە تۇقىمىم قۇرىدى دەي بەر» دەگەن كورشi اۋدانداعىلار. بارعان جەرiنەن پارا دا المايدى ەكەن, ءدام دە تاتپايدى ەكەن ول. كەلدi. ۇلكەن باستىقتىڭ دەگبiرi قالماي ءجۇر. كوزiمدi قىستىم. «قاتى­رام!» دەگەنiم. ەسەبiن تاۋىپ, تاعى دا بوران­بايدىڭ ۇيiنە كەلدiك قوي. جەڭگەي دارىلداي قارسى الدى. «قالايسىڭدار ءاي, قالادان تاعى بiر يت كەلەد دەپ ەدi عوي» دەگەن. مۇنى ەستiگەن جاڭا كوميسسيا اۋلiگە جۇلقىنا كiرگەن. «پرينتسيپكە» بارعان ول «داستار­حانىڭدى جاي جەڭگەي, يتتەر تاماقتانسىن» دەگەن. تابالدىرىقتان تورگە دەيiن شا­شىلعان بiردەڭەلەر. اياق باسار جەر جوق. ۇلكەن كiسi كiر جاعال كورپەشەگە قىمبات كاستوم-شالبارىمەن وتىرعىسى كەلمەدi. «نەمەنە, ۇيلەرiڭدە بيiك ۇستەل جوق پا؟» دەگەن. «ءۇس­تەل­گە وتىرۋشى ما ەدiڭiز؟» دەگەن جەڭگەي ۇستiندە قازان تۇرعان «تابۇرەتكiنi» بوساتتى. ودان گورi كورپە تازا كورiندi مە, الگi كiسi سوعان وتىردى. جانىمنان كولبەڭدەپ ءوتiپ بارا جاتقان جەڭگەمنiڭ كيiمiنە كوزiم ءتۇستi. «جەڭەشە, كويلەگiڭدi تەرiس كيiپسiڭ عوي» دەدiم سىبىرلاعان بوپ, قاسىمداعىعا ەستiر­تە, «ەە-ەي.. ءادiرام قالعىر, وڭ جاعى كiرلەۋ بولعان سوڭ, تەرiسiنەن كيدiم بۇگiن» دەگەن. قاسىمداعى «مىرس» ەتتi. ودان ارعىسى ءوزi­ڭiزگە بەلگiلi, مۇرنى مەن اۋزىنا جيi جۇگiرەتiن قولدارىمەن كەسە ۇسىندى. قامىر يلەگەنi مەن جايعانىنىڭ دا الدىڭعىدان بiر ايىرماشىلىعى بولمادى. اراسىندا بالا­سىنىڭ مۇرنىن دا ءسۇرتiپ, توسىپ قويادى كiرلەنگە. كiرلەننiڭ قاسىندا جۋىلماعان ىدىستار تiزiلiپ تۇر. قوناق ودان ارعىعا شىدامادى. ۇيدەن شىققان بويدا «كافە­لەرiڭ قايدا؟» دەگەن. الدىن الا جوسپار­لاعانىمداي, اۋدانداعى ەكi-ءۇش كافەنi جاپ­قىزىپ قويعان بولاتىنمىن. «نە بوپ قالدى, اعا؟» دەپ قويام. «نە دەرiڭ بار ما, اينا­لايىن, ءداپ قازiر iشپەسەم, ايىقپاس اۋرۋعا دۋشار بولماقپىن!» دەگەن. ءتۇسiندiم. «بۇل اۋىلدا جالعىز كافە بار ەد, بۇگiن جابىق تۇر, ۇيگە ءجۇرiڭiز» دەپ قيىلدىم. قوناق كەلiستi. مiنە, وسىلايشا قاتقان قازىقتاي بولعان قارا كiسiنi دە قۇرىققا iلiندiردiك. ول ءۇشiن, ارينە, بوكەڭنiڭ ايەلiنە العىسىمىز شەكسiز. قوناقتى شىعارىپ سالعان سوڭ ارنايىلاپ بارىپ سىيلىق جاسادىم. «كەمپiرiم كەرەمەت كۇتكەن ەكەن عوي» دەپ بوكەڭ ءماز. «بiر تازا كويلەكتi بولدىم» دەپ جەڭگەي ءماز. وسىمەن بورانبايدىڭ ايەلi جايلى حيكايا اياقتالدى. ال, مەن ايەلiمدi بۇرىنعىدان بەتەر جاقسى كورiپ كەتتiم….

شارافات رىسبايقىزى