بالاباقشاداعى بالانى كامەرا قورعاي ما؟

قازىر بالاباقشاعا باراتىن بالاقايلاردىڭ قاۋىپسىزدىگى دەگەن تۇيتكىلدى ماسەلەگە ءبىزدىڭ قوعام دا باسىن قاتىرا باستادى. ءويت­پەگەندە قايتەدى, ەكى كۇننىڭ بىرىندە تەلەديدارداعى جاڭالىقتاردان بالاباقشاداعى بالاعا جاسالعان قاستىق, زورلىق-زومبىلىق, زاڭسىزدىق ءىس-ارەكەتتەردى كورەمىز. شىنى كەرەك, بۇل – ءار وتباسىن الاڭداتىپ وتىرعان ماسەلە. ءتىپتى اي مەن كۇننىڭ امانىندا بالاسىن بالاباقشاعا, مەكتەپكە, كوللەدجگە نەمەسە ۋنيۆەرسيتەتكە جىبەرەتىن اتا-­انالار ارتىنان ۇلكەن ۇرەيمەن شىعارىپ سالاتىنداي جاعدايعا جەتتىك. سەبەبى باق-تارداعى جانتۇرشىگەرلىك وقيعالار ازايعاننىڭ ورنىنا, كەرىسىنشە, كوبەيىپ بارادى.دارەتحانادا زورلانعان بالا, الماتىداعى بالاباقشا تاربيەشىسىنىڭ ءبىر بالانى ۇرلاماق بولعانى, قوستانايداعى قازان ايىنداعى ەلدى دۇرلىكتىرگەن وقيعا دەپ تىزبەكتەلىپ كەتە بەرەدى. راسىندا دا, قوستانايداعى №6 بالاباقشادا بولعان سوراقىلىق جۇرتتىڭ جاعاسىن ۇستاتتى. سويتسە, الگى زاڭسىزدىققا بارعان وتە تاجىريبەلى تاربيەشى ەكەن. ءوزىنىڭ زەينەت دەمالىسىنا شىعۋىنا 1,5 جىل ۋاقىت قالعان. ايتپاقشى, بالانى تومپەشتەگەن تاربيەشىنىڭ «قىلىعى» كىشكەنتاي بالاقايلاردىڭ وزدەرى اتا-اناسىنا ايتىپتى. ءسويتىپ, اتا-انالار بالاباقشا باسشىلىعىنان بەينەجازبانى سۇراعاندا وقيعانىڭ انىق-قانىعىنا جەتكەن. ناتيجەسىندە, جازىلعان شاعىمعا سايكەس, بالا ۇرعىش تاربيەشى جۇمىسىنان قۋىلدى. سوعان قاراماستان, اتا-انالار پروكۋراتۋراعا جۇگىنىپ, بالاباقشاعا ونلاين-كامەرا ورناتۋدى ءوتىندى. اكىمدىكتەگى ماماندار ول ءۇشىن نورماتيۆتىك قۇجاتتاردىڭ ەلىمىزدە جوقتىعىن تىلگە تيەك ەتىپتى. ال ەندەشە!
بالاباقشاداعى بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىن جۋىردا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى دا جابىلا كوتەردى. حالىق قالاۋلىلارىنىڭ پايىمداۋىنشا, بۇگىنگى كۇننىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسىنىڭ ءبىرى – بالاباقشالاردى بەينەجازبا جۇيەلەرمەن جابدىقتاۋ. دەپۋتات ءابدىماناپ بەكتۇرعانوۆ اۋەلدە بالاباقشاعا تەرروريس­تەردىڭ كىرمەۋى ءۇشىن ورناتىلعان بەينەكامەرالاردىڭ قازىر بالانى «قىزۋقاندى» تاربيەشىلەردەن قورعايتىن قۇرالعا اينالعانىن جاسىرماي ايتتى. «باسىندا مۇنداي بەينەكامەرالار انتيتەررورلىق قاۋىپسىزدىك شارالارى ءۇشىن ورناتىلدى. الايدا تاجىريبە كورسەتكەندەي, بۇل قۇرال بالالاردى ۇراتىن كەيبىر تاربيەشىلەردى انىقتاۋعا كومەكتەسۋدە» دەدى ول ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ اتىنا جولداعان ساۋالىندا.
ايتپاقشى, ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ ستاتيستيكا كوميتەتى ۇسىنعان رەسمي مالىمەت بويىنشا, بيىل ەلىمىزدە 10314 بالاباقشا بولسا, سونىڭ ىشىندە 6565-ءى عانا – مەملەكەتتىك, ال قالعان 3749-ى جەكەمەنشىك ەكەن. بۇل بالاباقشالاردىڭ بارلىعى بەينەجازبا ءجۇ­يەسىمەن قامتاماسىز ەتىلمەگەنى ايداق انىق. دەپۋتاتتار 6565-ءتىڭ تەك 2465-ىندە عانا بەينەكامەرالار ورناتىلعانىن, ولار نەگىزىنەن اۋلا اۋماعىندا, دالىزدەردە جانە جالپى زالداردا عانا قو­يىلعانىن ءمالىم ەتتى. ال بالالارعا قاتىستى نەشە ءتۇرلى زاڭسىزدىقتار بوي كورسەتەتىن توپتاردا ونداي تەحنيكا قو­يىلماعان. نەگە بۇلاي؟ بۇعان ەشكىم جاۋاپ بەرمەسى انىق. ءتىپتى بالاباقشا باسشىلىعى كەيبىر جاعدايلاردا تاربيە­شىلەردىڭ زاڭسىز ءىس-قيمىلدارىن جاسىرۋ ءۇشىن ادەيى قويعىزباۋى دا مۇمكىن.
اتا-انالاردى الاڭداتىپ وتىرعان تاعى ءبىر جايت – بالاباقشاداعى كۇزەتتىڭ السىزدىگى. شەتەلدەردە مۇنداي نىسانداردى بەس قارۋىن سايلاعان قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرى كۇزەتەدى. ويتكەنى ادام ءومىرى, ونىڭ ىشىندە بالانىڭ قاۋىپسىزدىگى – ۇلتتىڭ قاۋىپسىزدىگى. بىراق بىزدە ازىرگە مۇنداي ۇستانىم دا, ۇمتىلىس تا جوق. سونىڭ دالەلى شىعار, كەيبىر مەملەكەتتىك بالاباقشالاردا كۇزەتشى كەيپىندەگى «جاي» ادامدار كىرگەن جانداردىڭ اياعىنا باحيل كيگەن-كيمەگەنىن عانا قاداعالاپ وتىرادى.
جۋىردا عانا كورشى ەلدە بولعان قايعىلى وقيعا ەلدى دۇرلىكتىردى. اقىل-ەسى ءتۇزۋ ەمەس ءبىر ادام بالاباقشاعا كىرىپ كەتىپ, ويران سالىپ, جازىقسىز بالانى ءولتىردى. ياعني جامانشىلىقتان ساباق الۋىمىز كەرەك. ءار بالانىڭ اماندىعىن ويلاساق, قاۋىپسىزدىكتى بالاباقشادان باستايىق.
شىنى كەرەك, بالاباقشا مەن مەكتەپتەگى كۇزەتتى بۇرىن جاسى ەگدە تارتقان اپا-اجەلەر اتقارۋشى ەدى. سولاردان ارتىق سەنىمدى, ادال كۇزەتشى بولمايتىن. قازىر ءبىر «سەرگەك» كامەرالارىن جەر-كوككە سىيعىزباي ماقتاپ ءجۇرمىز. ەندەشە نەگە بارلىق اتا-­انالارعا وسى «سەرگەكتى» كەز كەلگەن ۋاقىتتا قاراپ, ءوز بالاسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە كوز جەتكىزىپ وتىراتىن جاعداي تۋعىزبايمىز. بۇل ماسەلەنى اۋەلى پارلامەنتتە زاڭدى تۇردە بەكىتۋىمىز كەرەك. جانە دەپۋتاتتار ايتقانداي, بارلىق بالاباقشالارعا كامەرالار ورناتىپ, ونى ءاربىر توپقا قوسىپ قويۋ قاجەت. سول كەزدە بەلگىلى ءبىر ناتيجە شىعادى.