وسىدان 5-6 التى جىل بۇرىن ءدام جازىپ, قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىندە جۇمىس ىستەدىم. جەتەكشىم, ەكى تىلدە ەركىن سويلەيتىن, بىر ايتار مىنەزى بار جۇماگۇل دەگەن اپاي بولدى. وبالى نەشىك, بار بىلگەنىن ايتىپ, ۇيرەتىپ وتىراتىن ۇستازدىق قاسيەتى دە مول ەدى. قاجەتتى جەرىندە قاتاڭ تالاپ تا قويا بىلەتىن. الەۋمەتتىك سالا بولعاندىقتان با, الدە حالىقتىڭ ەڭ ءبىر «كۇيىپ» تۇرعان ماسەلەسى دەنساۋلىق بولعاندىقتان با, ءباسپاسوز قىزمەتىنە جەر-جەردەن حاتتار لەگى توقتاۋسىز, ءۇستى-ۇستىنە كەلىپ جاتادى.
ودان قالدى جۋرناليستەردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ, وعان لايىقتى ماماندى تاۋىپ سويلەتۋ سەكىلدى سان الۋان ماسەلەلەر الدىمىزدا سامساپ تۇرادى. سونىڭ بارىنە ەكى مامان قال-قادەرىمىزشە ۇلگەرىپ, «ءاربىر حاتتىڭ ارتىندا ادام تاعدىرى تۇرعانىن» ءتۇسىنىپ, مۇمكىندىگى كەلگەنشە ءوز جۇمىسىمىزدى تىڭعىلىقتى اتقاردىق. مىنە, سول كەزدە ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ قانشالىقتى سالماعى بار ەكەنىن, وعان كوپشىلىكتىڭ ايرىقشا ماڭىز بەرەتىنىن ەپتەپ بولسا دا ءتۇسىندىم.
بۇگىنگى تاڭدا ءبىزدىڭ ەلىمىزدە مەملەكەتتىك مەكەمە بولسىن, جەكە كومپانيا بولسىن, سونداعى جۇرتشىلىقپەن اراداعى بايلانىستى ساباقتاپ وتىراتىن ءباسپاسوز قىزمەتى جايلى ەكى ءتۇرلى پىكىر قالىپتاسقان. العاشقىسى, ولار جايلى جىلى ءسوز ايتىلسا, ەكىنشىسىندە جاعىمسىز پىكىردىڭ ۇشى قىلاڭ بەرەدى. بۇل جەردە ماسەلەنىڭ ءمانى تەرەڭىرەك. ءبىزدىڭ مەملەكەتتە كوپ شەنەۋنىكتەر باسپاسوزدەن بويىن اۋلاق ۇستاپ, نەعۇرلىم بەيتاراپ بولعاندى قالايدى. «ارتىق بىردەڭە ايتىپ قويسام, ەرتەڭ قالاي بولادى» دەگەن قولپىلداق قورقىنىش تا باسىم. وسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە تيگىزىپ وتىرعان سالقىنى مول. ويتكەنى, ماماننىڭ باسشىسىنان اسىپ, ارتىق اقپارات بەرۋگە قۇقى دا جوق. سوندىقتان وعان تۇسىنىستىكپەن قاراعان ءجون. راسى كەرەك, ەلىمىزدە ءسوز بوستاندىعى, ءوز ويىن ىرىكپەي ايتۋ, جاريالىق دەگەن ەڭ ءبىر وزەكتى دۇنيەلەر ءالى دە بولسا شابان دامۋدا. سوسىن بىزدەگى مەملەكەتتىك مەكەمەلەردەگى ءباسپاسوز قىزمەتىندە جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ دەنى – جاستار. ولاردىڭ كاسىبي بىلىكتىلىكتەرى دە كەيدە كەمشىن ءتۇسىپ جاتادى. كۇندەلىكتى گازەتتىڭ تاپسىرماسىمەن ءبىر ماڭىزدى اقپارات الۋ ءۇشىن كوپ جاعدايدا ءباسپاسوز حاتشىلارىنا كوبىرەك جۇگىنەمىز. مۇمكىندىگى بولسا, سول ارقىلى باسشىلىققا شىعىپ, الگى اقپاراتتى ناقتىلاي تۇسسەك دەيمىز عوي. وعان ءبىزدىڭ اراداعى «بايلانىسشىمىز» جۋرناليستەردەن ءوز باسشىلارىن اۋلاق ۇستاپ, ايتەۋىر, ارتىق پىكىر ايتپاۋدىڭ جولىن ۇستانىپ, «ەسىكتىڭ ار جاعىنان» سويلەسكەندەي قالىپ تانىتاتىن جاعدايلار دا بولىپ تۇرادى. بۇل ەندى تازا قىزمەتتىك ەتيكاعا بايلانىستى. سوندىقتان, وسىنداي كەمشىلىكتەردەن ارىلۋ قاجەت.
ايتالىق, كەزىندە اقش-تىڭ پرەزيدەنتى بولعان بيلل كلينتوننىڭ بۇرىنعى ءباسپاسوز حاتشىسى دي دي مايەرس: «ءباسپاسوز حاتشىسى ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن جۋرناليستەردىڭ قولى وعان جەتەتىندەي بولۋى كەرەك, ول ءار نارسەدەن حاباردار بولۋى كەرەك جانە دەموكراتيا جاعدايىندا ءباسپاسوزدىڭ ەرەكشە ماڭىز الاتىندىعىنا ونىڭ سەنۋى كەرەك» دەپ ايتقان ەكەن. بىزدە دە وسى سالادا تاجىريبەسى مول, ءوز مىندەتىن ۇرشىقتاي ءيىرىپ وتىرعان قالامى قارىمدى جۋرناليستەر جەتەرلىك. وسى تاراپتا «قازاتومونەركاسىپ» ۇاك» اق-نىڭ قوعاممەن بايلانىس مەنەدجەرى قوناقباي ساتتاروۆ اعامىزدىڭ ايتقان ويى دا ورامدى.
– ۇلتتىق كومپانيالاردا باق-پەن جۇمىس ىستەۋ, نەگىزىنەن, قوعاممەن بايلانىس قۇرىلىمدارىنىڭ ەنشىسىندە. ولاردىڭ قىزمەت اياسى, ارينە, ءباسپاسوز حاتشىلارىنان الدەقايدا اۋقىمدى. باسى اشىق ءبىر اقيقات, ەلىمىزدەگى كومپانيالاردىڭ جۋرناليستەرگە اشىقتىعى, اقپارات ۇسىنۋعا ازىرلىگى دابىل قاعاتىنداي دارەجەدە ەمەس. تەك ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ قاجەت.
ۇلتتىق اتوم كومپانياسى مىسالىندا ايتار بولسام, قازاتومونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ ءبارى دەرلىك ستراتەگيالىق نىساندارعا جاتادى. سول سەبەپتى بارلىق اقپاراتتى جايىپ سالۋ مۇمكىن ەمەس. جۋرناليستەر دە ونى تالاپ ەتپەۋى كەرەك. وسى ورايدا بىزگە كەلىپ ءتۇسىپ جاتاتىن تىلشىلەر ساۋالدارىنىڭ وراشولاقتىعىنا نازار اۋدارعىم كەلەدى. كوپشىلىگى ونەركاسىپ تاقىرىبىمەن ءاتۇستى عانا تانىس, كومپانيانىڭ باعىت-باعدارىن جەتە بىلە بەرمەيدى. كەيدە, ءتىپتى, بىزگە قاتىسى جوق سۇراقتارمەن مازالايتىنى بار.
تاعى ءبىر ەسكەرەتىن جايت, سۇراقتارعا بەرىلەتىن جاۋاپتار ارنايى قۇرىلىمدارمەن كەلىسىلەدى. بۇل – سالانىڭ ەرەكشەلىگىنەن تۋىندايتىن تالاپ. وعان قوسا, بىرلەسكەن كاسىپورىنداردىڭ قىزمەتىنە قاتىستى اقپاراتتى كەيدە ينۆەستورلارمەن كەلىسۋ قاجەت بولادى. ول دا ءبىرشاما ۋاقىتتى تالاپ ەتەدى. سوندىقتان قالام ۇستاعان اعايىننىڭ كومپانيالاردىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە تۇسىنىستىكپەن قاراعانىن قالار ەدىك.
ورايى كەلگەندە ايتا كەتەر ءبىر ماسەلە, بىزدە ونەركاسىپ تاقىرىبىندا قالام تارتىپ جۇرگەن جۋرناليست كوپ ەمەس. باق-تاعى ازدى-كوپتى اقپاراتتاردى ەكشەپ, تالداۋ جاساعان دۇنيەلەر جوقتىڭ قاسى. ال اندا-ساندا ءبىر كورىنىس بەرەتىن شولۋ (ساراپتامالىق ەمەس) ماتەريالداردا دەرەك پەن دايەكتەن گورى سۇلۋ ءسوزدى ويناتۋ باسىم. ناتيجەسىندە تاڭدالعان تاقىرىپ اشىلماي قالىپ جاتادى. سونداي-اق, كومپانيا تاراتاتىن ءباسپاسوز باياندارىن سول قالپىندا ۇسىنۋ ەتەك العان. ونداعى باياندالعان وقيعانىڭ ماڭىزى مەن مانىنە وقىرمان نازارىن اۋدارۋ نەمەسە باسىلىمنىڭ ەرەكشەلىگىنە قاراي ءوز سوزىمەن بايانداپ بەرۋ ەسكەرىلە بەرمەيدى, – دەيدى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ بىلگىر مامانى.
ازامات ەسەنجول
