ەرلان ابەن, قر مەملەكەتتiك قىزمەت iستەرi اگەنتتiگiنiڭ استانا قالاسى بويىنشا باسقارما باسشىسى – تارتiپتiك كەڭەس توراعاسى: جاڭا تالاپتار جاۋاپكەرشIلIكتI كۇشەيتەدI

جاقىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبiر زاڭنامالىق اكتiلەرiنە مەم-لەكەتتiك قىزمەت ماسەلەلەرi بويىنشا وزگەرiستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگiزۋ» تۋرالى زاڭ جوباسى ازiرلەندi. قابىلدانعان جاعدايدا مەملەكەتتiك قىزمەتشiنiڭ ناقتى قۇزiرەتi ايقىندالادى دەپ كۇتiلۋدە. ەنگiزiلگەن وزگەرiستەر ناقتى باسقا قانداي قاجەتتiلiكتەن تۋىندادى؟ بiز وسى جاعدايعا بايلانىستى قر مەملەكەتتiك قىزمەت iستەرi اگەنتتiگiنiڭ استانا قالاسى بويىنشا باسقارما باسشىسى – تارتiپتiك كەڭەس توراعاسى ەرلان ابەندi اڭگiمەگە تارتتىق.
– ەستەرiڭiزدە بولسا, بىلتىر ەلباسىنىڭ جارلىعىمەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتiك قىزمەتi جاڭا مودەلiنiڭ تۇجىرىمداماسى» بەكiتiلگەن. سونى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا وسى زاڭ جوباسى ازiرلەندi. ياعني, مەملەكەتتiك قىزمەتتiڭ جاڭا مودەلi تيiمدi كادر تەتiكتەرiن – مەملەكەتتiك قىزمەتكە كiرۋدiڭ ايقىن ءتارتiبiن, قىزمەتكەرلەردiڭ ۇزدiكسiز كاسiبي دامۋ مۇمكiندiگiن, جۇمىس ناتيجەلەرi مەن ىنتالاندىرۋ جۇيەسiنiڭ ءوزارا بايلانىسىن قالىپتاستىرۋ قاجەتتiلiگiنەن تۋىندادى.
– قازiرگi تاڭدا بوس جۇمىس ورىندارىنا ۇيىمداستىرىلاتىن بايقاۋعا حالىقتىڭ سەنiمi جوعالدى. بۇل زاڭ جوباسى بويىنشا كونكۋرستىق iرiكتەۋ قالاي جۇرگiزiلمەك؟
– حالىقتىڭ سەنiمiنەن شىعۋ ءۇشiن بiراز تولىقتىرۋلار مەن وزگەرتۋلەر ەنگiزiلدi. پرەزيدەنت ايقىندايتىن كادر رەزەرۆiنە iرiكتەۋدiڭ جانە كونكۋرستىڭ ەرەكشە ءتارتiبiن, سونداي-اق ارنايى بiلiكتiلiك تالاپتارىن قاراستىراتىن مەملەكەتتiك اكiمشiلiك لاۋازىمداردىڭ توبى – «ا» كورپۋسىن قالىپتاستىرۋ قاراستىرىلعان. مەملەكەتتiك اكiمشiلiك قىزمەتكە كiرۋ جانە ونى جەتiلدiرۋ تۋراسىندا كادر رەزەرۆiنە iرiكتەۋ جانە بوس مەملەكەتتiك اكiمشiلiك لاۋازىمدارعا ورنالاسۋ رەزەرۆشiلەر اراسىندا رەتتiلiكپەن جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى. ياعني كادر رەزەرۆiنە iرiكتەۋدi مەملەكەتتiك قىزمەت iستەرi جونiندەگi ۋاكiلەتتi ورگان, ال رەزەرۆشiلەر اراسىندا iرiكتەۋدi – تiكەلەي مەملەكەتتiك ورگاندار جۇرگiزەدi. كونكۋرسقا قاتىسۋشى ۇمiتكەرلەرمەن اڭگiمەلەسۋ تەحنيكالىق جازبا قۇرالدارى كومەگiمەن بەلگiلەنەدi. Iرiكتەۋدiڭ ناتيجەلەرi تۋرالى اقپارات مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ ينتەرنەت رەسۋرستارىندا جانە اقپاراتتىق ستەندتەردە ورنالاستىرىلادى.
– كونكۋرستىق راسiمدەردiڭ ءتارتiبiن مەملەكەتتiك قىزمەت iستەرi جونiندەگi ۋاكiلەتتi ورگان ايقىندايدى دەيسiز. ال, سونى ۇيىمداستىراتىن كونكۋرستىق كوميسسيا مۇشەلەرiنiڭ جاۋاپكەرشiلiگi قانداي بولماق؟
– ارينە, ولاردىڭ جاۋاپكەرشiلiگi قاراستىرىلعان. ولار وتكiزiلگەن كونكۋرستىڭ iرiكتەۋ ساپاسى مەن ادiلدiگiنە جاۋاپ بەرەدi.
– قوعامدا سۇرانىپ تۇرعان تاعى قانداي ماسەلەلەر تولىقتىرىلدى؟
– مانساپتىق جوسپارلاۋ, كادر رەزەرۆi, تاعىلىمداما, تالiمگەرلiك, ەتيكا جانە تاعى بiرقاتار تۇسiنiكتەرمەن تولىقتى دەۋگە بولادى.
– مەكەمە باسشىسى اۋىسسا, كادرلىق وزگەرiستەردiڭ بولاتىنى ءسوزسiز. وسى ورايدا امالسىزدان, ماجبۇرلiكپەن ءوز ءوتiنiشi بويىنشا جۇمىستان كەتەتiن ازاماتتار كەزدەسەدi. ال ولاردىڭ قۇقىن كiم قورعايدى؟
– بۇل زاڭ جوباسىندا «كوماندالىق اۋىسۋعا» جول جوق. جاڭادان كەلگەن مەكەمە باسشىسى وزiمەن بiرگە قىزمەتكەرلەردi الىپ كەلۋگە نەمەسە وزiمەن الىپ كەتۋگە تۇبەگەيلi تىيىم سالىنادى. مۇنداي جاعدايدا لاۋازىمدى تۇلعانى اكiمشiلiك جانە تارتiپتiك جاۋاپكەرشiلiككە تارتۋ زاڭنامالىق تۇرعىدان بەكiتiلەدi. ال جۇمىستان امالسىزدان كەتۋ تۋىنداسا, ول ادامدى وسى زاڭ قورعايدى. ول ءۇشiن, ءوزiنiڭ اتى-ءجونiن كورسەتپەي-اق, بiزگە ارىزدانۋعا بولادى. ءارi قاراي iستiڭ اق-قاراسى تەكسەرiلەدi.
– ەلiمiزدە 90 مىڭداي مەملەكەتتiك قىزمەتشi بار ەكەنi بەلگiلi. ال استانادا ولاردىڭ قۇرامى قانداي؟
– باس قالامىزدىڭ جەرگiلiكتi جانە اتقارۋشى ورگاندارىندا 3 مىڭعا جۋىق مەملەكەتتiك قىزمەتشi ەڭبەك ەتۋدە. ولاردىڭ 51 پايىزى – ايەلدەر. 93 پايىزى – جوعارى بiلiمدi ازاماتتار. مەملەكەتتiك قىزمەتشiنiڭ ورتاشى جاسى – 36. قىزمەتتەگi ورتاشا تاجiريبەسi – سەگiز جىل.
– سiزدiڭ ويىڭىزشا, مەملەكەتiك قىزمەتشiگە نە جەتiسپەيدi? مiنi مەن مiندەتi قانداي؟
– مەملەكەتتiك قىزمەتشi, ەڭ الدىمەن, حالىققا ساپالى قىزمەت كورسەتۋ كەرەك. مەيلi قاي سالادا بولسىن, ازاماتتاردىڭ ءوتiنiشiن قاناعاتتاندىرۋ – باستى نازاردا. جاي قىزمەت كورسەتۋ ەمەس, ساپالى ءارi جىلدام قىزمەت كورسەتۋ كەرەك. زاڭدا كورسەتiلگەن مەرزiم iشiندە ازاماتتاردىڭ ءوتiنiشiن ۋاقىتىلى قاراستىرماۋ – كەمشiلiك.
قازiرگi تاڭدا مەملەكەتتiك قىزمەتشiنiڭ ەڭ باستى كەمشiلiگi – بiلiم دەڭگەيiنiڭ تومەندiگi. تاجiريبەسiنiڭ ازدىعى. ازاماتتارمەن قارىم-قاتىناستى دۇرىس جولعا قويماعاندىعى دەر ەدiم. اسiرەسە, زاڭ, ەكونوميكا سالاسىندا بiلiم دەڭگەيi جەتiسپەي جاتادى. ارينە, مۇنىڭ ءبارi – رەتتەلەتiن شارۋالار. تاعى بiر ايتا كەتەر ماسەلە – مەملەكەتتiك تiلگە شورقاقتىعى. وسىدان بiر-ەكi جىل بۇرىن كەيبiر باسقارمادان قازاقشا ءجوندi سويلەيتiن, قازاقشا قۇجات دايىندايتىن بiر ادام تابىلمايتىن.
– قازiر دە سولاي سياقتى عوي… جالپى زاڭ جوباسىندا تiلگە تالاپ كۇشەيتiلدi مە؟
– راس, مەملەكەتتiك تiلگە ايرىقشا كوڭiل بولiنگەن. تiپتi, «ا» كورپۋسىنداعىلارعا ەرەكشە ءتارتiپ قاراستىرىلعان. ازiرگە بەكiتiلمەگەندiكتەن, ايتا المايمىن. جاسىراتىنى جوق, تiلگە دەگەن تالاپ كۇشەيمەك. قازiرگi قولدانىستاعى ەسكiرگەن تالاپتار, جاڭا تالاپتارمەن تولىققان. ال جوعارىدا ايتقان ەرەكشە ءتارتiپ ەلباسى جارلىعىمەن ايقىندالادى. بiر ايتا كەتەرلiگi, اركiمنiڭ قۇزiرەتi ناقتىلانادى.
– مەكەمە باسشىلارىنا جازعان ازاماتتاردىڭ ءوتiنiشi قانشا كۇندە قارالادى؟
– دەنساۋلىعىنا بايلانىستى نەمەسە ومiرiنە قاۋiپ تونگەن جاعدايدا ءوتiنiش كەزەك كۇتتiرمەي قارالادى. سونىمەن قاتار ەرەجەگە سايكەس ءۇش كۇن iشiندە, جەتi كۇن iشiندە, وتىز كۇن iشiندە قارالۋى تيiس. ەگەر ازاماتتاردىڭ شاعىمى مەكەمە تاراپىنان ەسكەرiلمەي جاتسا, استانا قالاسىنىڭ تارتiپتiك كەڭەسiنە ارىزدانۋعا بولادى. ويتكەنi, ازاماتتاردىڭ شاعىمىن قاراۋ – ءاربiر مەملەكەتتiك قىزمەتشiنiڭ مiندەتi.