سەيسەنبى كۇنى رەداكتسيامىزعا قمدب-نىڭ نايب ءمۇفتيى, «نۇر استانا» ورتالىق مەشىتىنىڭ باس يمامى ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى باس سۇعىپ, ورازا ايىنا وراي قالا تۇرعىندارىمەن تىكەلەي بايلانىسقا شىعىپ, قوڭىراۋ شالعان كوپشىلىكتىڭ جانە گازەت جۋرناليستەرىنىڭ كوكەيىندە جۇرگەن ساۋالدارىنا جاۋاپ بەردى. وسى عيبراتتى اڭگىمەنى نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
«استانا اقشامى»: رەداكتسيامىزعا قوش كەلىپسىز. رامازان ايىندا مۇسىلمان قاۋىمنىڭ اللا رازىلىعى ءۇشىن تۇتقان ورازاسى قابىل بولعاي. «وتىز كۇن ورازا» دەپ جاتۋشى ەدى, بيىلعى ورازا نە ءۇشىن 29 كءۇن؟
– بيسميللياحي راحماني راحيم! الەمدەردىڭ راببىسى جاراتۋشىمىز اللا تاعالاعا سانسىز ماداق. سۇيىكتى پايعامبارىمىز مۇحاممەدكە (س.ع.س.) اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن. اللا قالاسا, قادىرلى اعايىن, مىنە, رامازان ايى دا كەلدى. اللا تاعالا بارشامىزعا قۇتتى ەتسىن. وسى ايدا نيەت ەتىپ, ورازا ۇستاعان بارشالارىڭىزدىڭ تىلەكتەرىڭىزدى قابىل قىلعاي. سىزدەرگە كۇش-قۋات, قايرات بەرسىن دەپ اللاعا دۇعا قىلامىز. ەندى وسى ورازاعا قاتىستى ايتاتىن بولساق, پايعامبارىمىزدىڭ قاسىندا جۇرگەن سۇيىكتى ساحابالارى, دىنگە بەرىك عالىم كىسىلەر ورازا ايىن قاتتى كۇتىپ جانە رامازان ايى وتكەن سوڭ دا تۇتقان ورازالارىنىڭ قابىل بولۋىن اللادان سۇراپ, ۇزاق ۋاقىت دۇعا قىلاتىن بولعان. اللا بۇيىرسا, ون سەگىزىنشى ماۋسىم كۇنى ورازا باستالادى. جالپى مۇسىلمان كۇنتىزبەسىندە كۇن ساناۋ كەشتەن باستالادى. مىسالى ءۇشىن كۇن باتىپ, اي كورىنگەننەن كەيىن ءبىرىنشى كۇن بولىپ ەسەپتەلەدى. ون جەتىنشى ماۋسىم كۇنى كەشتە رامازان ايى كىرەدى. سول كۇنى تاراۋىق نامازىن وقۋمەن رامازان ايىن قارسى الامىز. قىسقاسى, ايدىڭ تۋىمەن ورازانى باستايمىز. بيىلعى ورازانىڭ 29 كۇن بولاتىن سەبەبى, كەلەسى جاڭا اي جيىرما توعىز كۇننەن كەيىن كورىنەدى. پايعامبارىمىزدىڭ حاديسىندە «كىم دە كىم جاڭا تۋعان ايدى كورسە, سول ادام اۋزىن بەكىتسىن» دەيدى. ياعني, ون جەتىسى كۇنى كەشتە ايدى كورگەن ادامنىڭ ون سەگىزى كۇنى اۋزى بەرىك بولسىن دەگەن ءسوز. مۇسىلمان كۇنتىزبەسى بويىنشا رامازاننان كەيىنگى اي – شاۋەل ايى. تاعى دا پايعامبارىمىزدىڭ حاديسىندە «شاۋەل ايىنىڭ تۋعان ايىن كورگەن ادام اۋزىن اشسىن» دەگەن. سوندىقتان جاڭا اي تۋعاندا اۋىز بەكىتىپ, كەلەسى جاڭا اي تۋعاندا اۋىز اشامىز. «ەگەر اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا بايلانىستى اي كورىنبەسە, وندا ورازانى وتىز كۇنگە تولتىرىڭدار» دەگەن دە حاديس بار. قازىر, قۇدايعا شۇكىر, تەحنولوگيانىڭ دامىعان ۋاقىتى, قانداي جاعداي بولسا دا مەزگىلدىك قۇبىلىستاردى ناقتى انىقتاي الادى. مىنە, 29 كۇن ورازا – سونداي ناقتى ەسەپ.
ءبىرجان مۇحامەتجانۇلى: اسسالامۋ الەيكۋم! ورازا تۇتقان ادام تۇكىرىگىن جۇتسا, جۋىنسا, ورازا بۇزىلا ما؟ جالپى ورازا قانداي جاعدايدا بۇزىلادى؟
– تۇكىرىكتى جۇتسا, ورازا بۇزىلمايدى. بىراق ونى جيناپ جۇتۋعا بولمايدى. قازاق «اۋىزدان شىققان تۇكىرىك, قايتىپ جۇتساڭ ماكۇرىك» دەمەي مە. «تۇكىرىگىمدى جۇتىپ قويمايىن» دەپ ويلاماي, كۇندەلىكتى قالاي جۇرەسىڭ, سولاي جۇرسەڭ, تۇكىرىك تە جينالمايدى. ال ەندى ورازانى بۇزاتىن نارسەلەر – ءىشىپ-جەۋ, اۋىزدى تولتىرىپ قۇسۋ, جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسۋ. تاڭنان كەشكە دەيىن وسى نارسەلەردەن تىيىلۋ كەرەك. مىنا ماسەلەنى ۇمىتپاۋىمىز شارت – كەز كەلگەن سەبەپپەن ءناپسىنىڭ ىعىنا قاراي جىعىلىپ, تۇتقان ورازانى بۇزۋ دۇرىس ەمەس. ورازانىڭ ءاربىر سەكۋندى قىمبات.
گاۋھار پەرنەەۆا: دەنساۋلىعىنا بايلانىستى ورازا تۇتا الماعاندار نە ىستەسە بولادى؟
– جالپى اۋرۋ سەسەپتەرىمەن ورازا ۇستاي الماعان ادام «پيديا ساداقاسىن بەرسىن» دەيدى قۇراندا. ياعني, ءبىر كۇندە ءبىر ادامعا اۋىزاشار بەرىپ, تاماعىن تويدىرىپ, وسىلاي وتىز كۇن بويى جالعاستىرىپ, ورازانىڭ ساۋابىن يەلەنەدى. پيديا ساداقاسىن وتەۋ ءۇشىن, ارينە, ءوز قولىڭمەن تاماقتاندىرۋ مىندەت ەمەس. قازىر ءبىر ادام تويىپ تاماقتانۋعا قانشا اقشا جۇمسايدى, سونشا اقشانى ساداقا قىپ بەرسە بولادى.
الماس سىرعاباي: ورازامەن قاتار وتىز كۇن بويى وقىلاتىن تاراۋىق نامازى تۋرالى ايتا كەتسەڭىز…
– تاراۋىق نامازىنىڭ ۇكىمى مۋاككاد دەيدى. ياعني, بەكىتىلگەن, پايعامبارىمىز, ساحابالار قاتتى ۇستانعان سۇننەت بولىپ ەسەپتەلەدى. ساۋابى ۇلكەن سۇننەتتەن باس تارتۋ دۇرىس ەمەس, بىراق «كىمدە-كىم تاراۋىق نامازىن وقىماسا, وعان كۇنا جازىلادى» دەگەن ۇكىم جوق. تاراۋىق ءسوزىنىڭ ماعىناسى – دەمالىس دەگەن ءسوز. سوندىقتان كەز كەلگەن ادام تاراۋىق نامازىن وقىسا ساۋاپ, وقىماسا كۇنا جازىلمايدى.
«استانا اقشامى»: قادىر ءتۇنىنىڭ ساۋابى تۋرالى ايتا كەتسەڭىز, ول قاسيەتتى ءتۇن بيىل قاي كۇنگە كەلەدى؟
– بيىل قادىر ءتۇنى بۇيىرسا شىلدە ايىنىڭ ون ۇشىنەن ون تورتىنە قاراعان ءتۇنى كەلەدى. قادىر ءتۇنىنىڭ ساۋابى وتە ۇلكەن. بۇل ءتۇن تۋرالى اللا تاعالا قاسيەتتى قۇراندا تولىق ءبىر سۇرە تۇسىرگەن. اللا تاعالا تۇسىرگەن سول اياتتا: «ءبىز قاسيەتتى قۇراندى قادىر ءتۇنى تۇسىردىك. ول ءتۇن مىڭ ايدان دا ارتىق» دەيدى. ال بۇل ايلاردى ەسەپتەيتىن بولساق – ءبىر ادامنىڭ عۇمىرى. قادىر ءتۇنى بيىل وتە قىسقا بولادى, سوندىقتان ادام بالاسى سونشا قايىرلى ءبىر ءتۇندى بوس جىبەرمەي, تىلەك, دۇعا جاساسا, ينشاللا جامان بولماس ەدى. قۇران اياتتارىنا نەگىزدەلگەن عۇلامالاردىڭ ايتۋىنشا, قادىر ءتۇنى ادامنىڭ كەلەسى جىلعا دەيىنگى تاعدىرى جازىلادى. ال ەندى وسىنداي قايىرلى, وسىنداي كەرەمەت ءتۇندى قۇلشىلىقسىز, دۇعا, تىلەكسىز وتكىزىپ الۋ – پەندە بالاسىنىڭ السىزدىگى. ورازا ايىندا ادام كەڭپەيىل, كەشىرىمشىل بولۋ كەرەك. بۇعان دەيىن كىم سەنى رەنجىتتى, كوڭىلىڭدى قالدىردى, سونىڭ ءبارىن سانادان جۋىپ, اسقاق ادامگەرشىلىككە ۇمتىلعان ءلازىم.
ۇلمەكەن ەسكەندىروۆا: سىزگە حابارلاسىپ وتىرعان سەبەبىم, ءۇش بالا تاربيەلەپ وتىرعان, جۇمىسسىز انامىن. جىل سايىن ورازا تۇتامىن. بالالارىم دا وتە دارىندى, قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا ەلباسى اتىنداعى مەكتەپتە وقيدى. سول بالالارىم پاراكتيكاسىن قىزىلوردادا وتكىزۋى كەرەك ەكەن. سوعان جولاقى تاپپاي, قينالىپ وتىرعان جايىم بار. سىزدەر كومەكتەسە الاسىزدار ما؟
– ارينە, كومەكتەسەمىز. ءسىز نەمەسە بالالارىڭىز «نۇر استانا» مەشىتىنە كەلىپ, مەنىڭ اتىما ءوتىنىش جاساپ, قاي كەزدە جولعا شىعاتىنىن انىقتاپ ايتىپ بەرسەڭىزدەر, بيلەتتەرىڭىزدى الىپ بەرۋگە كومەكتەسەمىز.
«استانا اقشامى»: ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى, ءوزىڭىز ەستىپ, ءبىلىپ وتىرعانداي, وسىنداي قولى قىسقا, تۇرمىسى تومەن وتباسىلار كوپ. سىزدەردىڭ مەشىت قايىرىمدىلىق شارالارىن كوپ وتكىزە مە؟
– باس ءمۇفتي ەرجان قاجى مالعاجۇلى بىزگە ءتورت باعىتتا جۇمىس ىستەۋدى تاپسىرعان. سونىڭ ءبىر باعىتى – قايىرىمدىلىقپەن اينالىسۋ. ءدىن بولعاننان كەيىن, مەشىت بولعاننان كەيىن ءبىز حالىققا قول ۇشىن بەرۋىمىز كەرەك. قايىرىمدىلىق شارالارىن كوپ جاسايمىز. شاريعاتىمىزدا «وڭ قولىڭ بەرگەن ساداقانى, سول قولىڭ سەزبەسىن» دەيدى, «ايتتىك, بۇيتتىك» دەپ ايتىپ جاتۋ دا ارتىق شىعار.
گۇلنار وتەشوۆا: ورازا ۇستاۋعا ءاربىر ادام دايىن بولا بەرمەيدى عوي, ءبىرىنشى رەت ورازا ۇستاعىسى كەلگەن ادام باسىندا, ورتاسىندا, سوڭىندا ءۇش كۇن, ءۇش كۇننەن ۇستاسا بولا ما؟
– ساۋالىڭىزعا راحمەت. ورازا ۇستاۋ – رامازان ايىندا پارىز. سوندىقتان ءبىر اي ورازانى تولىق ۇستاۋ كەرەك. باسقا ايلاردا, مىسالى شاعبان, ەرەجەپ ايلارىنىڭ باسىندا, ورتاسىندا, سوڭىندا ءبىر كۇن, ەكى كۇن دەپ ۇستاۋعا بولادى.
«استانا اقشامى»: قۇرمەتتى ناۋرىزباي قاجى تاعان ۇلى, ورازا قارساڭىندا ۋاقىتىڭىزدى ءبولىپ, رەداكتسيامىزعا كەلىپ, جۇرت كوكەيىندەگى ساۋالدارعا جاۋاپ بەرگەنىڭىزگە راحمەت. ءوزىڭىزدىڭ دە تۇتقان ورازاڭىزدى, دۇعا-تىلەكتەرىڭىزدى اللا قابىل قىلسىن.
– ءامين!
تىكەلەي تىلدەسۋدى جۇرگىزگەن: ىرىسبەك دابەي
