ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعاننان بەرگى ارالىقتا شيرەك عاسىردان استام, دالىرەك ايتقاندا, 28 جىلعا جۋىق ۋاقىت سىرعىپ ءوتتى. تاريح ولشەمىمەن الىپ قاراعاندا, بۇل سونشالىقتى كوپ كەزەڭ ەمەس. دەگەنمەن ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قازاق ەلىنىڭ ەرتەڭگى بولاشاعىن الىستان بولجاعان كورەگەندىك ۇستانىمىنىڭ ارقاسىندا وسىنشا از جىلدا عانا قازاقستان ءوزىنىڭ ىلگەرى باسۋ, دامۋ, ەكونوميكالىق, الەۋمەتتىك سالالاردا وركەندى, وركەنيەتتى الەمدىك مەملەكەتتەردىڭ دەڭگەيىنە جەتۋ باعىتىندا ىلكىمدى قادامدار جاساي الدى. ەلورداسى اسقارىن كوك اسپان عانا كومكەرگەن الاتاۋدىڭ باۋرايىنان سارىارقانىڭ كىندىگى سانالاتىن, حالقىنىڭ سانى 200 مىڭنان ءسال عانا اسىپ تۇسەتىن بۇرىنعى وبلىس ورتالىعى اقمولاعا كوشىرىلىپ, ول استانا دەگەن اتاۋعا يە بولعانىنا دا جيىرما جىل تولىپ قالدى. وسى جىلداردا استانا اتاۋى الەم كارتاسى تاريحىنان ويىپ تۇرىپ ورنىن الدى, كورىكتى, كوركەيگەن, ساۋلەتى جاراسقان, تۇرعىندارى ميلليوننان اسقان ىرگەلى مەگاپوليسكە اينالىپ ۇلگەردى.
استانانىڭ وسىنداي جەتىستىكتەرىن تىلگە تيەك ەتكەندە, وتكەنسىز كەلەشەك جوق ەكەندىگىن دە قاپەردەن شىعارماۋعا ءتيىسپىز. ويتكەنى ءبىر كەزدەگى وبلىس ورتالىعىنىڭ ءوز ۋاقىتىنىڭ تالاپ-تالعامىنا ساي جەتىستىكتەرى بولعانى ءسوزسىز. بۇعان «تسەلينسەلماش», «كازاحسەلماش», ناسوس, گاز اپپاراتتارىن شىعارۋ, شويىن قۇيۋ زاۋىتتارى سياقتى ءىرى كاسىپورىنداردىڭ, تىگىن, ءجىپ ءيىرۋ فابريكالارىنىڭ جۇمىس ىستەگەندىگىن, ءتورت تاراپقا جەلى تارتقان تەمىرجول تورابىن, سان مىڭداعان گەكتارعا ءدان ءسىڭىرىپ, مەملەكەت قامباسىنا توننالاعان استىق قۇيىپ, بەرەكەنىڭ مولشىلىعىن تاسىتقان اۋداندارداعى شارۋاشىلىقتاردىڭ تابىستارىن قوسساق, وسى ايماق ەڭبەككەرلەرىنىڭ ەرەن ەڭبەكتەرى كوز الدىمىزعا كەلەدى. وسى قىرۋار ىستەردىڭ باسى-قاسىندا بولعان ازاماتتاردىڭ كۇنى-ءتۇنى بەل جازباي اتقارعان جۇمىستارى كوپ جاعدايدا قاراپايىم كوپشىلىكتىڭ قاپەرگە الا بەرمەيتىنى بار. ال شىنتۋايتىنا كەلگەندە, ولاردىڭ ونەگەلى ءومىرى كىمگە دە بولسىن, ءاسىرەسە بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن وشپەس ونەگە دەسەك, قاتەلەسپەسىمىز انىق. سونداي ارداقتى ازاماتتىڭ ءبىرى – زەينوللا مۇحامەتجانۇلى شايداروۆ.
قاراعاندى وبلىسىنىڭ جاڭاارقا اۋدانىنداعى «اتاسۋ» كەڭشارىندا 1933 جىلى 14 قاراشادا ءومىر ەسىگىن اشقان زەينوللا مۇحامەتجانۇلىنىڭ تاعدىرى دا قيىنشىلىقپەن قوسا ورىلگەن. ەكى جاسىندا اكەدەن ءبۇلدىرشىن بالا شاعىندا ايىرىلعان ول شەشەسى ناسيحانىڭ, نەگىزىنەن, اكەسىنىڭ اعاسى شايدار اقساقالدىڭ تاربيەسىمەن جەتىلگەن جان. ۇلى وتان سوعىسى باتىستا قاسىرەتتىڭ قارا بۇلتىن ۇيىرە باستاعان 1940-1941 جىلى جاڭاارقا اۋدانىنداعى, سول كەزدە ۆ.ي.لەنين ەسىمىمەن اتالاتىن ورتا مەكتەپتىڭ تابالدىرىعىن اتتاعان زەينوللا ونى 1950 جىلى زامانداستارىنىڭ قاتارىنان قالماي, ويداعىداي ءبىتىرىپ شىقتى. جاس جەتكىنشەكتىڭ بىلىمگە تالپىنىسىن بارىنشا قولداعان, باۋىرىندا باپتاپ, جەتەلەپ ءجۇرىپ جەتكىزگەن شايدار اكەسى ونىڭ الماتى قالاسىنداعى زووتەحنيكالىق-مالدارىگەرلىك ينستيتۋتىنا وقۋعا تۇسۋىنە, جوعارى ءبىلىم الىپ شىعۋىنا ءمۇمكىنشىلىكتىڭ ءبارىن جاسادى. وسىنداي قامقورلىقتىڭ ارقاسىندا وسى وقۋ ورنىن 1955 جىلى ءساتتى اياقتاپ, رەسپۋبليكا اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ جولداماسىمەن اقمولاداعى زووتەحنيكالىق-مالدارىگەرلىك تەحنيكۋمىنا وقىتۋشىلىق قىزمەتكە جىبەرىلدى. اتالعان وقۋ ورنىنداعى ءتورت جىلدىق ۇستازدىق قىزمەت ونىڭ العاشقى ءومىر كورگەن ءتاجىريبە مەكتەبىنە اينالدى. سول تۇستاردا ونىڭ الدىنان ءدارىس الىپ, ءبىلىمنىڭ بيىك ساتىلارىنا قول جەتكىزگەن كوپتەگەن شاكىرتتەرى ءالى كۇنگە دەيىن زەينوللانى ءوز ورتالارىندا ۇستازىمىز, قادىرمەندى وقىتۋشىمىز دەپ ماقتانىشپەن ايتىپ تا جۇرەدى. بۇل – ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە.
ەگەر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ شەشىمى بويىنشا 1960 جىلى تەحنيكۋم قالادان تىسقارى ءىرى كەڭشار ورتالىعىنا كوشىرىلمەكشى بولماعاندا, زەكەڭنىڭ ءومىر جولى تازا ۇستازدىق قىزمەتپەن جالعاسىپ كەتەر مە ەدى, كىم ءبىلسىن؟! الايدا وتباسىنىڭ جاعدايىنا بايلانىستى كەڭشارعا كوشۋ قيىنعا سوققاندىقتان, ەرتە باستان قام قىلعان ول ءوز ەركىمەن تەحنيكۋمنان شىعىپ, باسقا جۇمىسقا اۋىسۋعا بەت بۇردى. وسىلايشا 1959 جىلدىڭ شىلدە ايىندا زەينوللا مۇحامەتجانۇلى ءوزىنىڭ ماماندىعى بويىنشا قاراعاندىنىڭ كەڭەس-پارتيا مەكتەبىنە مۇعالىم بولىپ ورنالاستى. وسى وقۋ ورنىندا 1966 جىلعا دەيىن ەڭبەك ەتتى, پارتيالىق ءتالىم مەن تاربيەنىڭ قازانىندا شىڭدالدى. تىندىرىمدىلىق, ىسكەرلىك قابىلەتتەردى بويىنا ءسىڭىردى.
1966 جىلى ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن اتالعان مەكتەپ جابىلىپ, ونداعى وقىتۋشى كادرلار رەسپۋبليكانىڭ ءارتۇرلى ايماعىنداعى كەڭەس-پارتيا ورگاندارىنا جۇمىسقا جىبەرىلدى. سول جىلدىڭ شىلدە ايىندا زەينوللا مۇحامەتجانۇلى ورتالىق كوميتەتتىڭ جولداماسىمەن اقمولا (تسەلينوگراد) وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ قاراماعىنا اۋىل شارۋاشىلىعى ءبولىمى مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدى. بۇل ەڭ ءبىر جاۋاپتى كەزەڭ ەدى, ويتكەنى اقمولا اۋىلشارۋاشىلىق باعىتىنداعى وبلىس بولعاندىقتان, ەگىن ءوسىرۋدىڭ, مالدىڭ جايىن قامداۋدىڭ قات-قابات جۇمىستارىنا بەل شەشە كىرىسۋىنە تۋرا كەلدى. وسىنداي جاۋاپتى جۇمىستىڭ تىزگىنىندە ءوزىنىڭ ىسكە مىعىمدىعىن, بىلىگى مەن قاجىر-قايراتى مولدىعىن كورسەتە ءۇش جىلداي ماڭداي ءتورىن توگە ەڭبەك ەتۋدىڭ ناتيجەسى ءوز جەمىسىن بەردى. ونىڭ وزىنە جۇكتەلگەن جۇمىستارداعى جاۋاپكەرشىلىكتى زور ىنتامەن اتقاراتىندىعى جوعارعى باسشىلاردىڭ تاراپىنان باعالانباي قالمادى. 1969 جىلى وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن استراحان اۋدانىنا ەكىنشى حاتشىلىق قىزمەتكە جىبەرىلدى. بۇل اۋداندا ەكى جىلدان اسا ەڭبەك ەتكەن ونى 1972 جىلى وبلىستاعى ەڭ ۇلكەن اتباسار اۋدانىنا ءبىرىنشى حاتشى ەتىپ تاعايىندادى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ اۋقىمى كەڭ ءارى بىرقاتار وندىرىستىك كاسىپورىندار ورنالاسقان, تەمىرجول تورابى بار اۋداننىڭ جۇمىسىن ورگە باستىرىپ, ەكونوميكالىق الەۋەتىن كوشىلگەرى ەتۋ جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ سالماعى دا وڭايعا سوققان جوق. بىراق قاشاندا قيىندىقتان قينالمايتىن جول تابۋعا توسەلگەن, ايماق ەڭبەككەرلەرىن ورتاق ماقساتقا تاس-ءتۇيىن جۇمىلدىرا الۋىنىڭ ارقاسىندا اۋداننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى جىلدان-جىلعا جاقسارا ءتۇستى. اتاپ ايتقاندا, ەگىس كولەمى ارتتى, مال باسى كوبەيدى, ونەركاسىپ ورىندارى ءوز جۇمىستارىن ىلكىمدى جۇرگىزدى, اۋداننىڭ مادەنيەت, ءبىلىم بەرۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرىندە كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىلدى. اتباسار اۋدانى جىل سايىن مەملەكەتتىڭ قۇت قامباسىنا 20-25 ميلليون پۇت استىق تاپسىراتىن مولشىلىق بەرەكەسىنە اينالدى, مال ونىمدەرىنىڭ جوسپارى دا جىل سايىن ارتىعىمەن ورىندالاتىن بولدى, ونەركاسىپ جانە باسقا حالىق شارۋاشىلىعى سالالارىنداعى بەلگىلەنگەن جوسپارلار مۇلتىكسىز ورىندالدى.
«اقىرىن ءجۇرىپ, انىق باس, ەڭبەگىڭ كەتپەس دالاعا» دەپ حالقىمىزدىڭ دارا تۇلعاسى – ۇلى اباي ايتقانىنداي, اقىل مەن پاراساتتىلىقتى ءومىرىنىڭ بەرىك ۇستانىمىنا اينالدىرعان ابزال اعا – زەينوللا مۇحامەتجانۇلىنىڭ جارىق جۇلدىزى جارقىراپ تۋعانى 1978 جىل بولدى. وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا قازاقستان ورتالىق پارتيا كوميتەتى ونى تسەلينوگراد وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ەكىنشى حاتشىلىعىنا بەكىتتى. د.ا.قوناەۆ ارنايى قابىلداۋىندا وعان كوپتەگەن تىلەگىن ايتىپ, جۇمىسىنىڭ جاقسى بولۋىنا جول اشار اقىل-كەڭەستەرىن بەردى. وبلىستىق پارتيا كوميتەتىندە زەكەڭ اۋىر ونەركاسىپ, كولىك جانە قۇقىق مەكەمەلەرىنىڭ جۇمىستارىن قاداعالاپ وتىردى. وسى وتە جاۋاپتى مىندەتتەردى ابىرويمەن ورىنداۋ ءۇشىن كوپتەگەن جۇمىستار جۇرگىزۋىنە تۋرا كەلدى, كادرلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ, مەملەكەت بەلگىلەگەن جوسپارلاردى ۋاقىتىندا ورىنداپ وتىرۋ ءماسەلەلەرى كۇن تارتىبىنەن تۇسپەدى.
1983 جىلى وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ۇسىنىسىمەن, ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن تسەلينوگراد وبلىستىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى بولىپ بەكىتىلدى. جاۋاپكەرشىلىگى جوعارى بۇل جۇمىس وبلىستاعى حالىق شارۋاشىلىعى سالالارىنىڭ ءبارىن جەتىك ءبىلۋدى تالاپ ەتەتىن ەدى. بىراق قاشاندا جۇكتەلگەن ءمىندەتتى وزىنە بىلدىرگەن سەنىم رەتىندە قابىلدايتىن زەينوللا مۇحامەتجانۇلى بۇل سىننان دا سۇرىنبەي وتە الدى.
وسىنداي ەلگە ونەگەلى ەڭبەك ساتىسىنىڭ بارىندە زور ابىروي مەن بەدەلگە يە بولعان ابزال اعانىڭ اتقارعان جۇمىستارى ءوز ۋاقىتىندا مەملەكەت پەن پارتيا تاراپىنان لايىقتى باعالاندى. ول رەسپۋبليكا جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى بولىپ سايلاندى. ورتالىق كوميتەتتىڭ مۇشەسى بولدى. لەنين, ەڭبەك قىزىل تۋ, «قۇرمەت بەلگىسى», وكتيابر رەۆوليۋتسياسى وردەندەرى مەن كوپتەگەن مەدالداردىڭ يەگەرى اتاندى. وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالدى.
بۇگىندە زەينوللا شايداروۆ ەلگە ەڭبەگى سىڭگەن اعا بۋىننىڭ قادىرى جوعارى ارداگەرلەرى ساناتىندا, زەينەتكەرلىك قۇرمەتتى دەمالىستا. وعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەڭبەگى سىڭگەن تۇلعالارعا بەرىلەتىن ارنايى زەينەتاقى تاعايىندالعان.
سونداي-اق, زەينوللا مۇحامەتجانۇلى – ءوسىپ-ونگەن ۇلكەن شاڭىراق يەسى. كوپ جىلدار مۇعالىم بولىپ جۇمىس ىستەگەن, وقۋ-اعارتۋ سالاسىنداعى سىڭىرگەن ەڭبەكتەرى ۇكىمەت مەدالدارىمەن, قۇرمەت گراموتالارىمەن اتالىپ وتىلگەن زايىبى ايمانمەن 1957 جىلى وتباسىن قۇرعان بۇلاردىڭ بالالارىنىڭ العان ءبىلىم, تاربيە-تالىمدەرى دە اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي. جاقسى اكە مەن جۇرەگى مەيىرباندىققا تولى انانىڭ قامقورلىعى ارقاسىندا ارقايسىسى ومىردەگى ءوز ورىندارىن تاۋىپ, ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ىرگەتاسى بەرىك بولۋىنا ءوز سالالارى بويىنشا سۇبەلى ۇلەس قوسىپ كەلەدى.
ماسەلەن, تۇڭعىشتارى عابيدەن – جوعارى ءبىلىمدى ينجەنەر-مەحانيك. ءوزىنىڭ ماماندىعى بويىنشا قۇرىلىس سالاسىندا جۇمىس ىستەپ ءجۇر. ماماندىعى ەكونوميست زايىبى ايناشپەن ءۇش بالا ءوسىرىپ وتىر. ال ورتانشىسى ءماجيتتىڭ ەكى جوعارى ءبىلىمى بار. مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور, استانا قالالىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى. قازىرگى ۋاقىتتا استاناداعى مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى. 2017 جىلى رەسپۋبليكا عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى بولىپ سايلاندى, اكادەميك اتاعى بەرىلدى. سونىمەن قاتار قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەر اتاعى تاعى بار. ماماندىعى دارىگەر زايىبى گۇلدەن ەكەۋى ەكى بالا ءوسىرىپ, ولاردان ورگەن ءتورت نەمەرەنىڭ قىزىعىنا بولەنۋدە.
كەنجەلەرى ناديم ماسكەۋدىڭ پ.لۋمۋمبا اتىنداعى حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىن وتە جاقسى ءبىتىرىپ, قازىر الماتىدا ءوزىنىڭ ماماندىعىنا ساي بانك-قارجى سالاسىندا ەڭبەك ەتۋدە. وتباسىنداعى ەكى بالادان ەكى نەمەرە ءسۇيىپ وتىر. كەلىنى ءمادينا مۇعالىمدىك قىزمەتتە.
وركەنى وسكەن, ەگەمەن ەلىمىزدىڭ زاڭعار تۇلعالى ازاماتى سانالاتىن اسىل اعانىڭ بارلىق سانالى عۇمىرى ەل-جۇرتپەن, حالىقپەن بىتە قايناسقان ورتادا ءوتتى. سوندىقتان دا ونىڭ تىندىرعان, ارتىندا قالدىرعان ىستەرىنىڭ ءبارى, قاي جاعىنان الىپ قاراعاندا دا, وزگەلەرگە ۇلاعاتتى ونەگە رەتىندە اتاپ كورسەتۋگە لايىق.
مىنە, بيىل تاۋەلسىزدىگىنىڭ تۋىن تىگىپ, ەگەمەن ەل اتانعان قازاق جۇرتى ەلورداسىنىڭ استاناعا كەلىپ ورنىققاندىعىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ وتىرعان تۇستا ەل ماقتانىشى ابزال اعا زەينوللا مۇحامەتجانۇلىنا: «سىزگە زور دەنساۋلىق, اۋلەتىڭىزگە بەرەكە-بىرلىك بەرسىن, ابىرويى اسقاق بيىك تۇعىردان تابانىڭىز تايماسىن!» دەگەن جۇرەكتەن شىققان شىن ىقىلاستى تىلەگىمىزدى ايتقىمىز كەلەدى.
امانكەلدى جۇمابەك,
قازاقستان جۋرناليستيكاسىنىڭ ارداگەرى,
اقىن, اۋدارماشى
استانا قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسى تىل ارداگەرى شايداروۆ زەينوللا مۇحامەتجانۇلىن (14.11.1933 ج.) 85 جىلدىق مەرەيتويىمەن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايدى. زور دەنساۋلىق, وتباسىڭىزعا تىنىشتىق تىلەيدى.
