استانا قالاسى بويىنشا تەكسەرۋ كوميسسياسى 2012 جىلدىڭ I توقسانىنا ارنالعان بەكىتىلگەن جوسپارعا سايكەس 9 باقىلاۋ ءىس-شاراسىن وتكىزدى, ولاردىڭ ىشىندە 4 باقىلاۋ ءىس-شارالارى اياقتالىپ, قالعان 5-ەۋى ەكىنشى توقساندا اياقتالادى.
اياقتالعان باقىلاۋ-ءىس-شارالارى شەڭبەرىندە 11 وبەكتى تەكسەرىلدى:
– كەشەندى تەكسەرۋ – 1 وبەكتىدە;
– تاقىرىپتىق تەكسەرۋ – 6 وبەكتىدە;
– ۇستەمە تەكسەرۋلەر – 4 وبەكتىدە.
اياقتالعان باقىلاۋ ءىس-شارالارىمەن قامتىلعان قاراجات كولەمى 9 121,3 ملن. تەڭگەنى قۇرادى.
2012 جىلعى I توقساننىڭ قورىتىندىسى بويىنشا انىقتالعان بۇزۋشىلىقتار سوماسى 723,3 ملن تەڭگە كولەمىن قۇرادى, ونىڭ ىشىندە:
– بيۋدجەتكە تۇسەتىن تۇسىمدەر بويىنشا – 48,5 ملن تەڭگە;
– مەملەكەت اكتيۆتەرىن پايدالانۋ بارىسىندا – 382,9 ملن تەڭگە;
– بيۋدجەت قاراجاتىن جۇمساۋ بارىسىندا – 291,9 ملن تەڭگە.
انىقتالعان بۇزۋشىلىقتاردىڭ جالپى سوماسىنان 8,2 ملن تەڭگە – قالپىنا كەلتىرۋگە جانە 12,7 ملن تەڭگە – بيۋدجەتكە وتەۋگە جاتادى.
قارجىلىق باقىلاۋ ورگانىنىڭ ەڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بيۋدجەتتىك باعدارلامالار اكىمشىلەرىنىڭ قارجىلىق ءتارتىبىن نىعايتۋ بولىپ تابىلادى. سوڭعى جىلدارى ەلوردانىڭ قارقىندى دامۋى ناتيجەسىندە دەبيتورلىق جانە كرەديتورلىق بەرەشەك كورسەتكىشتەرى ءوستى.
مىسالى, 2012 جىلعى 1 قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا استانا قالاسى بويىنشا دەبيتورلىق بەرەشەكتىڭ سوماسى 63 921,6 ملن تەڭگەنى قۇرايدى, ونىڭ ىشىندە:
– رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بولىنگەن ترانسفەرتتەر بويىنشا – 59 096,6 ملن تەڭگە;
– جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ قاراجاتتارى بويىنشا – 4 825,1 ملن تەڭگە.
دەبيتورلىق بەرەشەك جالپى سوماسىنىڭ باسىم بولىگىن استانا قالاسىن دامىتۋ بيۋدجەتى بويىنشا 53 021,9 ملن تەڭگە كولەمىندەگى بەرەشەك الىپ وتىر (نەمەسە دەبيتورلىق بەرەشەكتىڭ جالپى سوماسىنان 97,9%).
دەبيتورلىق بەرەشەكتىڭ نەگىزگى مەنشىكتى سالماعى كەلەسى باسقارمالارعا جاتادى:
– قۇرىلىس (39 968,7 ملن تەڭگە نەمەسە 62,5%);
– ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق (22 473,0 ملن تەڭگە نەمەسە 35,2%);
– جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى (637,1 ملن تەڭگە نەمەسە 1%).
دەبيتورلىق بەرەشەكتىڭ پايدا بولۋى جانە ونى مەزگىلسىز وتەۋدىڭ نەگىزگى سەبەبى بولىپ:
– مەملەكەتتىك قابىلداۋ كوميسسياسىنىڭ ەسكەرتپەلەرىن جويۋدىڭ ۇزاقتىلىعى;
– مەردىگەرلەر تاراپىنان دەبيتورلىق بەرەشەكتى وتەۋ مەرزىمىن نەگىزسىز سوزۋعا جانە سوعان سايكەس وبەكتىلەردى پايدالانۋعا قابىلداۋ, سونداي-اق سوت ىسىندە قاراۋعا الىپ كەلەتىن جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتامانى تۇزەتۋدى جۇرگىزۋ;
– جۇمىستار مەن جابدىقتاۋدى ساتىپ الۋعا اۆانس تولەۋ سانالادى.
استانا قالاسى بيۋدجەتتىك باعدارلامالار اكىمشىلەرىنىڭ 2012 جىلدىڭ 1 قاڭتارداعى جاعدايى بويىنشا كرەديتورلىق بەرەشەگى 2 491,7 ملن تەڭگەنى قۇرايدى, ونىڭ ىشىندە:
– رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ ترانسفەرتتەرى بويىنشا – 1 836,1 ملن تەڭگە;
– جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ قاراجاتتارى بويىنشا – 655,6 ملن تەڭگە.
كرەديتورلىق بەرەشەكتىڭ نەگىزگى بولىگى استانا قالاسىن دامىتۋ بيۋدجەتىنە جاتادى جانە ول 2 227,1 ملن تەڭگەنى قۇرايدى (نەمەسە جالپى بەرەشەك سوماسىنان 89,4,9%). اكىمشىلەردىڭ باسقا اعىمداعى بيۋدجەتتىك باعدارلامالار بويىنشا كرەديتورلىق بەرەشەكتىڭ ۇلەسى 264,5 ملن تەڭگەنى قۇرايدى نەمەسە 10,6%. تۇتاستاي العاندا, 2011 جىلداعى كرەديتورلىق بەرەشەك كولەمى 1 338,2 ملن تەڭگەنى قۇرادى (نەمەسە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاننىڭ جالپى كرەديتورلىق بەرەشەگىنەن 53,7 ملن تەڭگە).
كوپ جاعدايدا كرەديتورلىق بەرەشەكتىڭ پايدا بولاتىن سەبەبى جۇمىس كوميسسياسىنىڭ ءارتۇرلى ەسكەرتۋلەرىن جويۋعا نەگىزدەلگەن مەملەكەتتىك قابىلداۋ كوميسسياسىنىڭ بولماۋىنان بولىپ كەلەدى.
جۇرگىزىلگەن باقىلاۋ ءىس-شارالارى شەڭبەرىندە, بۇزۋشىلىقتاردىڭ باسىم بولىگى (49,3%) كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ ۇيىمىنىڭ قارجىلىق-شارۋاشىلىق جۇمىسىن جانە مەملەكەت اكتيۆتەرىن ءتيىمسىز پايدالانۋ تۇرعىسىندا مەملەكەت اكتيۆتەرىن پايدالانۋ بارىسىنداعى بۇزۋشىلىقتارعا بايلانىستى جانە ت.ب.
وسى ورايدا, «اۆتوبۋس پاركى №1» اق قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭناماسىنىڭ جەكە نورمالارىن ساقتاماۋى سالدارىنان جالپى سوماسى 382,9 ملن تەڭگە, سونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى زاڭنامانى 18,6 ملن تەڭگە سوماسىنداعى بۇزۋشىلىقتاردى جىبەرگەن. ودان باسقا, 2011 جىلى قوعامنىڭ جارعىلىق كاپيتالى 89,2 ملن تەڭگەگە ارتقانىنا قاراماستان, وسى قاراجاتتار اۆتوبۋستاردى ساتىپ الۋ ءۇشىن الدىندا الىنعان ليزينگ بويىنشا كرەديتورلىق بەرەشەكتەردى قىسقارتۋعا اسەرىن تيگىزبەدى.
قارجىلىق كورسەتكىشتەردى جانە قارجىلىق احۋالدى 2011 جىلعى 1 قاڭتارداعى تالداۋ قوعامنىڭ ءتيىمسىز, ءوتىمسىز جانە تولەۋگە قابىلەتسىز ەكەندىگىن كورسەتەدى (ەگەر 2010 جىلدىڭ وزىندە شىعىندار – 433,9 ملن تەڭگەنى قۇراسا).
استانا قالاسىنىڭ جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسىن تەكسەرۋ اياسىندا بۋحگالتەرلىك ەسەپتى جۇرگىزۋدى جانە ەسەپتىلىكتى بەرۋدى رەگلامەنتتەيتىن نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردى, سونداي-اق قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ وزگە دە زاڭناماسىن جالپى سوماسى 278,7 ملن تەڭگەگە بۇزۋشىلىقتار انىقتالدى. جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسى تاراپىنان «ەسىل-استانا» مكقك جەرگىلىكتى بيۋدجەت قاراجاتىن پايدانۋداعى قىزمەتىن تۇزەۋ مەن باقىلاۋ بولماعاندىقتان, جالپى سوماسى 19,1 ملن تەڭگەگە بۇزۋشىلىقتارعا جول بەرىلگەن.
استانا قالاسى بويىنشا سالىق دەپارتامەنتىنىڭ اۋماقتىق بولىمشەلەرىندە جۇرگىزىلگەن باقىلاۋ بارىسىندا سالىق زاڭناماسىن بۇزۋشىلىقتار ناتيجەسىندە 2010-2011 جىلدارداعى جەرگىلىكتى بيۋدجەتتىڭ ىسىرابى 48,6 ملن تەڭگەنى قۇراعانى انىقتالدى, ونىڭ ىشىندە:
– جەر سالىعى بويىنشا جالپى سوماسى 19,1 ملن تەڭگەدە;
– مۇلىككە سالىناتىن سالىق بويىنشا جالپى سوماسى 25,4 ملن تەڭگەدە;
– كولىك قۇرالدارىنا سالىناتىن سالىق بويىنشا جالپى سوماسى 1,9 ملن تەڭگەدە;
– جەر ۋچاسكەلەرىن پايدالانعانى ءۇشىن تولەنەتىن تولەمدەر بويىنشا جالپى سوماسى 2,1 ملن تەڭگەدە.
جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە تۇسەتىن تۇسىمدەردىڭ جىل سايىن ارتىپ جاتقانىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. مىسالى, 2010 جىلى 77 307,1 ملن تەڭگە جوسپار جانىندا بارلىعى 80 287,5 ملن تەڭگە تۇسكەن. ال 2011 جىلى 91 090,3 ملن تەڭگە جوسپار جانىندا جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە 95 688,1 ملن تەڭگە تۇسكەن.
سونىمەن, 2011 جىلى سالىقتار 2010 جىلمەن سالىستىرعاندا 15 400,5 ملن تەڭگەگە تۇسكەن. تۇسكەن سالىقتار قالانى دامىتۋدا ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرعان مىندەتتەردى شەشۋگە باعىتتالعان.
سونىمەن قاتار, باقىلاۋمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى سالىق زاڭناماسىنىڭ جەتىلمەگەندىگىنە بايلانىستى تۇيىتكىلدى ماسەلەلەر قاتارى دا انىقتالدى.
اعىمداعى جىلدىڭ 1-توقسانىندا جۇرگىزىلگەن تەكسەرۋلەر قورىتىندىسى بويىنشا 21 لاۋازىمدىق تۇلعا تارتىپتىك جازاعا تارتىلىپ, 3 لاۋازىمدى تۇلعاعا جانە ءبىر زاڭدى تۇلعاعا اكىمشىلىك جازا قولدانىلدى.
استانا قالاسى بويىنشا تەكسەرۋ كوميسسياسى ءوز قىزمەتىن بيۋدجەتتىك باعدارلامالار اكىمشىلەرىنىڭ دە, بيۋدجەت الۋشىلاردىڭ دا قارجىلىق ءتارتىبىن نىعايتۋ ماقساتىندا ودان ءارى جالعاستىرادى.
استانا قالاسى بويىنشا
تەكسەرۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى
ع.ءو. مولداش
