قازاق ۇلتىن, قازاقستانداعى حالىقتار دوستىعىن شەتەلدەردە قالاي ناسيحاتتاپ ءجۇرسىز؟
مەرۋەرت قۇماروۆا, جۋرناليست, «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ ستەپەندياتى:
– جاقىندا لوندونداعى بۋكينگەم سارايىنان 100 مەتر جەردە قازاقستاننىڭ بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم ورتالىعى اشىلدى. ۇلىبريتانياداي مۋلتيمادەنيەتتى ەلگە ەتنوسارالىق تولەرانتتىق پەن كەلىسىمنىڭ قازاقستاندىق مودەلىن ناسيحاتتاۋعا, ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا باعىتتالعان ورتالىققا ءبىز دە باس سۇقتىق. شەتتە جۇرگەن قازاقتار ءۇشىن ات باسىن بۇراتىن تۋعان جەرىڭنىڭ ءبىر پۇشپاعى سەكىلدى ءمۇيىستىڭ پايدا بولعانىنا, نەسىن جاسىرايىق, قاتتى قۋاندىق. «ساعىنعاندا نە ءوزىڭ تىڭدارسىڭ, نە قازاقتى تانىتۋ فولكلورىنان, ونىڭ ىشىندە اندەرىنەن باستاۋ كەرەك, ءبىر شەتەلدىككە سىيلارسىڭ» دەپ جولعا شىعاردا اپكەم جاننا دۋلاتقىزى بەرگەن «قازاقتىڭ 1000 ءانى» اتتى ءان-جيناقتى اشىلۋ سالتاناتىنىڭ مارتەبەلى قوناعى – ۇلىبريتانيا پارلامەنتىنىڭ دەپۋتاتى توني بولدري مىرزاعا تابىس ەتتىم.
ال, تاياۋدا برۋنەل ۋنيۆەرسيتەتى اۋماعىندا قۇرۋلى تۇرعان كيىز ءۇيدى كورگەندە, «ويحوي, قازاقتىڭ تويى مۇندا دا بولىپ جاتىر ما؟» دەپ قاتتى تاڭعالعانىم راس. سويتسەم, بۇل كيىز ءۇي لاۋرا مەن پيت ەسىمدى بريتاندىقتاردىڭ جەكە كاسىبىنە اينالعان ەكەن. ولار قازاقستاندى كورمەسە دە, كيىز ءۇيدىڭ تاريحىن, پايداسىن, جاقسى تۇستارىن ءبىر قازاقتاي بىلەدى. ەكەۋى ەكى ساعاتتا قۇراتىن كيىز ءۇيدىڭ باعاسى, ونىڭ تۇرلەرىنە قاراي شارىقتاپ كەتە بەرەدى. دەمەك, قازاققا باسقا ۇلت پەن مەملەكەتتەرگە جالتاقتاي بەرمەي, بارىمىزدى باعالاپ, ۇلتتىق بولمىسىمىزبەن, سالت-ءداستۇر, مادەنيەتىمىز جانە دامۋ جولىمىزبەن بولىسەتىن, ماقتاناتىن, كورسەتەتىن كەز كەلدى دەگەن وي ءتۇيدىم.
ابدۋللا كوبانوگلۋ, جەكە كاسىپكەر, فرانتسيادا 34 جىلدان بەرى تۇرادى:
– فرانتسياعا سوناۋ 1980 جىلدارى ءوزىم تۋىپ-وسكەن تۇركيادان كوشىپ كەلدىم. مەن 1946 جىلدارى قازاقستاننىڭ شىعىسىنان اۋەلى قىتايعا ءوتىپ, ءبىراز جىلدان كەيىن پاكىستان ارقىلى تۇركياعا تابان تىرەگەن قازاقتاردىڭ ۇرپاعىمىن.
ءوزىم سياقتى جاستارعا ىلەسىپ, ەۋروپاعا قونىس اۋدارعاندا كوزدەگەنىم – مۇسىلماندارعا, ازيالىقتارعا دۇرىس كوزقاراس قالىپتاسقان وسى فرانتسيا ەدى. مۇندا جولىم بولدى. ويتكەنى, مەنى سەنت-ۋان قالاسىنىڭ فۋتبول كلۋبىنا شابۋىلداۋشى قىلىپ الدى. ءتورت جىلعا تاياۋ وينادىم, كەيىن تىزەم شىتىناپ, فۋتبولشىلىق كاسىبىمە نۇكتە قويۋعا تۋرا كەلدى.
قازىر ءپاريجدىڭ بەلۆيل كۆارتالىندا تەرىدەن بۇيىمدار مەن كيىم تىگەتىن شاعىن تىگىنحانانىڭ قوجايىنىمىن. قاراپ تۇرساڭىزدار, ءبىزدىڭ ونىمدەرىمىزدىڭ بارلىعىنىڭ زات بەلگىسىندە قازاقستاننىڭ تۋى بەينەلەنگەن. تۇراقتى تۇتىنۋشىلارىم سۇرايدى: «قازاقستان دەگەن قانداي ەل؟» دەپ. سونداي كەزدە «بۇل ەشكىمگە قاراپتان–قاراپ سوقتىقپايتىن, سوڭعى 20 جىلدا تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە داڭعىل دامۋ جولىنا تۇسكەن, جۇزدەگەن ۇلت وكىلدەرى مەكەن ەتسە دە, قوعامدىق كەلىسىمگە ۇيىعان مەنىڭ اتامەكەنىم» دەپ جاۋاپ بەرەمىن.
ماعجان ساعىمباەۆ, جيھانكەز:
– قوس دوڭعالاقتى شايتان اربامەن 20 ايدىڭ ىشىندە بۇكىل دۇنيە ءجۇزىن ارالاپ شىعۋدى كوزدەگەن «Bike The Earth» جولساپارىمدى 1 مامىر – قازاقستان حالىقتارىنىڭ بىرلىگى كۇنى باستاعان ەدىم. قازىر ونشاقتى ەلدىڭ اۋماعىن كوكتەي ءوتىپ, فرانتسيانىڭ ليون قالاسىنا ايالدادىم. جولشىباي كورگەن-بىلگەندەرىممەن قازاق گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ ينتەرنەتتەگى ارنايى بەتشەسىندە ءبولىسىپ وتىرمىن. ايتپاعىم, جولدا كەزدەسەتىن ادامداردىڭ باسىم بولىگى مەيىرىمدى, ادامگەرشىلىگى مول جاندار بوپ كەلەدى. سوندىقتان ۇزاق ساپارعا شىققان جيھانكەزدەن فيزيكالىق مىقتىلىقتان بولەك, تولەرانتتىق توزىمدىلىك تە تالاپ ەتىلەدى. ەگەر ءسىز ءوزىڭىز شىن ءىلتيپات كورسەتپەسەڭىز, اشىلماساڭىز, سىزگە كىم جىلى قاباق تانىتا قويار دەيسىز؟ مىسالى, مەن سولتۇستىك وسەتيادا بولدىم. شەشەنستانعا بارىپ, شەشەندەردىڭ وتباسىندا قوناق بولىپ قايتقان ورىس جىگىتتەرىن كوردىم. سوندىقتان «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ» اباي ايتقان ءسوزدىڭ تەرەڭ ءمانىسىن وزگە حالىقتاردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىمەن جاقىنىراق تانىسقاندا تۇسىنە تۇسەدى ەكەنسىڭ. ءوزىم دە جۇرگەن جەرىمدە قازاقستان تۋرالى ايتا جۇرەمىن. مىسالى, 8 قىركۇيەكتە شۆەيتساريانىڭ «St.Galler Tagblatt» گازەتىندە جولساپارىم جايىندا ءبىر بەتتىك ماقالا شىقتى.
«الەمنىڭ ازاماتى بولىڭدار» دەگەندى ەلباسى جاستارعا ءجيى ايتادى. ايتىلعان ءسوزدىڭ استارىن ۇيدەن ۇزاپ شىقپاعاندار ۇعىنا قويۋى ەكىتالاي. ال, مەنىڭ بۇدان بۇرىنعى, قازىرگى ساپارلارىمدا تاپقان تانىستارىم مەن دوستارىمدى سانامالاسام, باياعىدا ءبىر اۋىل بولاتىنداي ەكەن.
دايىنداعان: ادىلبەك جاپاق
