ساۋال – سىزدەن, جاۋاپ – بىزدەن

ساياجايدى زاڭداستىرا الامىن

كۇيەۋىم دۇنيە سالعاننان كەيىن شاعىن عانا ساياجاي ءۇيى بار جەر ۋچاسكەسىن مۇراگەرى رەتىندە ءوز اتىما اۋدارعىم كەلگەن, مۇلىك زاڭداستىرىلماپتى. قولىمدا تەك جەردى ءومىر بويى پايدالانۋعا رۇقسات بەرەتىن كاداسترلىق ءنومىرى كورسەتىلگەن اكتى مەن قۇرىلىستىڭ تەحنيكالىق جاي-كۇيى جونىندەگى سەيسمولوگتىڭ قورىتىندىسى عانا بار. جەر ۋچاسكەسىن ءوز اتىما اۋدارعانمىن, الايدا وندا سالىنعان قۇرىلىستى زاڭداستىرمادى. مۇراگەرلىككە جەر ۋچاسكەسىن الىپ تۇرمىن. ەندى وسىنداعى ساياجاي قۇرىلىسىن زاڭداستىرىپ, حقكو-دا تىركەتۋگە زاڭ جۇزىندە مۇمكىندىگىم بار ما؟

راشيدا مۇرادوۆا

جەر ۋچاسكەسىنە قۇرىلىس نەگىزگى ماقساتىنا سايكەس جۇرگىزىلەدى. باۋ-باقشا شارۋاشىلىعىنا ارنالعان جەر ۋچاسكەسىنە جەكە تۇرعىن ءۇي سالۋعا بولمايدى. دەگەنمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ساۋلەت, قالا قۇرىلىسى جانە قۇرىلىس قىزمەتى تۋرالى» زاڭىنىڭ 68-بابى 2-تارماعىنا سايكەس ماۋسىمدىق تۇرۋعا بولاتىن شاعىن ۇيشىك سالۋعا رۇقسات ەتىلەدى.
جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاننىڭ جەرگە قۇقىق بەرۋ تۋرالى شەشىمى بولعاندىقتان, ءۇي سالۋعا رۇقسات قاعازى تالاپ ەتىلمەيدى. سوندىقتان ءۇي بار بولسا, ونى تىركەتۋگە جەر اكتىسىن, جەرگە قۇقىق بەرەتىن قۇجات پەن تەحنيكالىق پاسپورتتى, سەيسمولوگتىڭ قورىتىندىسىن, تاعى دا باسقا كەرەكتى قۇجاتتاردى جيناپ, ءوز اتىڭىزعا تىركەۋ جونىندە ءوتىنىش جازۋعا قۇقىڭىز بار.

 ۇي مۇراگەرلەرگە قالاي بولىنەدى

اكەم قايتىس بولىپ, مۇراعا پاتەرى قالدى. ەندى ونى انام, مەن جانە ءىنىم ۇشەۋمىز ءبولىسۋىمىز كەرەك. ءىنىم مۇرانى بولىسۋگە قاستىسپاي وتىر. نە ىستەۋگە بولادى؟

لاۋر بازارباەۆ

«نوتاريۋس تۋرالى» زاڭنىڭ 60-بابىندا: «اشىلعان مۇرا تۋرالى حابارلاما العان نوتاريۋس تۇراتىن جەرى نەمەسە جۇمىس ورنى وزىنە ءمالىم مۇراگەرلەرگە بۇل تۋرالى حابارلاۋعا مىندەتتى.
ەگەر تۇراتىن جەرى انىقتالعان, مۇراگەرلىككە شاقىرىلىپ, كەلمەي قالعان مۇراگەر مۇراگەرلىكتەن باس تارتپاسا, قالعان مۇراگەرلەر وعان وزدەرىنىڭ مۇرانى بولىسەتىنى تۋرالى حاباردار ەتۋگە مىندەتتى.
حاباردار ەتكەن كەزدەن باستاپ ءۇش اي ىشىندە بولماي قالعان مۇراگەر مۇرانى ءبولۋ تۋرالى كەلىسىمگە قاتىساتىنى جونىندە قالعان مۇراگەرلەردى حاباردار ەتپەسە, قالعان مۇراگەرلەر وعان ءتيىستى ۇلەستى بولەك شىعارىپ, ءوزارا كەلىسىم بويىنشا ءبولىستى جۇرگىزۋگە قۇقىلى» دەلىنگەن.
سوندىقتان ءسىز نوتاريۋس ارقىلى ىنىڭىزگە مۇراگەرلىكتىڭ اشىلعانى تۋرالى جازباشا حابارلايسىز. ەگەر بۇعان ول ءۇش ايدىڭ ىشىندە جاۋاپ بەرمەسە, وعان ءتيىستى ۇلەسىن اقشالاي قالدىرىپ, مۇلىكتى بولىسكە سالۋىڭىزعا بولادى.

 الىنباعان زەينەتاقى بولسا…

مۇراگەردىڭ دۇنيەدەن وتكەن ادامنىڭ الىنباعان زەينەتاقىسىن الۋعا قۇقى بار ما؟

رامازان تەمىر

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتىق كودەكسىنىڭ 1-بابىندا (ەرەكشە ءبولىم) كورسەتىلگەنىندەي, مۇرانىڭ قۇرامىنا مۇرا قالدىرۋشىعا تيەسىلى مۇلىك, سونداي-اق ونىڭ قايتىس بولۋىنا بايلانىستى قولدانىلۋى توقتامايتىن قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى كىرەدى.
وسىعان وراي الىنباعان زەينەتاقى مارقۇمنىڭ مۇلكى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان مۇراگەرلەر ونى نوتاريۋس مۇراگەرلىك كۋالىك بەرگەننەن كەيىن عانا الا الادى.

 يەسىز پاتەردى سوت انىقتايدى

بارلىق قۇجاتتارى بولا تۇرا, پاتەردى يەسىز دەپ تانۋ زاڭدى ما؟

سەرىك ەسەنوۆ

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا سايكەس مەنشىك يەسى جوق, بەلگىسىز نەمەسە مەنشىك يەسى مەنشىك قۇقىنان باس تارتقان باسپانالاردى يەسىز باسپانا دەپ سوت تانيدى.
دەگەنمەن مۇنداي ءۇي انىقتالعان اۋماقتا سوتقا دەيىن اكىم اپپاراتىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا جىلجىمايتىن مۇلىكتى ەسەپكە الاتىن ورگان ونى تىركەۋى قاجەت. سوسىن ەسەپكە الىنعاسىن ءبىر جىلدان كەيىن كوممۋنالدىق مەنشىككە يەلىك ەتەتىن ورگاننىڭ تالاپ-ارىزى بويىنشا باسپانا سوت شەشىمىمەن يەسىز دەپ تانىلىپ, كوممۋنالدىق مەنشىك قاراماعىنا ءوتۋى مۇمكىن.
الايدا پاتەر يەسى ءتىرى بولسا, باسپانانى يەسىز دەپ تانۋ جونىندە ماسەلە كوتەرۋ زاڭعا قايشى كەلەدى.

ۋادەدە تۇرمادى

دەنساۋلىعىما بايلانىستى بالامنىڭ قولىنا كەلىپ, ءوز پاتەرىمدى جالعا بەرگەنمىن. جالعا الۋشىنىڭ ون ەكى جاسار بالاسى ەسىكتى ىشتەن قۇلىپتاپ, ۇيىقتاپ قالىپ, ىشكە كىرۋ ءۇشىن ەسىگىمدى سىندىردى. «جاڭا ەسىك ورناتىپ بەرەمىن» دەگەن الايدا سودان بەرى ۇشتى-كۇيلى جوعالدى. نە ىستەسەم ەكەن؟

ءامينا نۇروۆا, استانا قالاسى

ەگەر سول پاتەرىڭىزدى جالعا الىپ, سىرتقى ەسىگىڭىزدى سىندىرعان ادامنىڭ بەرگەن ۋادەسى جازباشا تۇردە راسىمدەلسە, وندا ەشقانداي ماسەلە جوق, سوتقا بەرۋ ارقىلى ەسىكتىڭ قۇنىن كەرى ءوندىرىپ الا الاسىز. ەگەر ءبارى اۋىزشا كەلىسىلگەن بولسا, وندا سوتتا جاۋاپكەر (ەسىك سىندىرعان ادام) ءسوزىن مويىنداماعان جاعدايدا ەسىكتىڭ قۇنىن ءوندىرىپ الۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرىلاسىز.

 نەكە-وتباسى:  اكەلىكتەن باس تارتۋ

بالانىڭ تۋ تۋرالى كۋالىگىندە «اكەسى» دەگەن جەردە مەنىڭ اتىم جازىلىپتى. الايدا بۇرىنعى ايەلىم دە, مەن دە بالانىڭ بيولوگيالىق اكەسى ەمەس ەكەنىن بىلەمىز. اكەلىكتەن باس تارتقىم كەلەدى. ول ءۇشىن دنك تەست كەرەك پە؟

اسقار پ. استانا قالاسى

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتىق پروتسەستىك كودەكسىنىڭ 82-بابىنىڭ 1-تارماعىنا سايكەس «سوت ساراپتاماسى ءىس ءۇشىن ماڭىزى بار ءمان-جايلار ساراپشى ارنايى عىلىمي بىلىمدەر نەگىزىندە جۇرگىزەتىن ونىڭ وبەكتىلەرىن زەرتتەۋ ناتيجەسىندە انىقتاۋى مۇمكىن جاعدايلاردا تاعايىندالادى» دەلىنگەن. سونداي-اق ساراپتامانى سوت تاراپتىڭ ءوتىنىشحاتى بويىنشا نەمەسە ءوز باستاماسى بويىنشا تاعايىندايدى.
ەگەر ءسابيدىڭ اكەسى كىم ەكەنى انىقتاۋ مۇمكىن بولماعان جاعدايدا, ياعني تاراپتىڭ ءبىرى سوتتا ايتىلعان تالاپتارمەن كەلىسپەسە عانا مولەكۋليارلى-گەنەتيكالىق سوت ساراپتاماسى عانا تاعايىندالادى. ال ءسىزدىڭ بۇرىنعى ايەلىڭىز بالانىڭ اكەسى ءسىز ەمەس ەكەنىن مو­يىنداپ وتىر. سوندىقتان ول دنك ساراپتاماسىن وتكىزۋگە مۇددەلى ەمەس.
نەكە (ەرلى-زايىپتىلىق) جانە وتباسى تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ 51-بابى 1-تارماعىندا كورسەتىلگەندەي, «تۋ تۋرالى اكتى جازبالار كىتابىنا اتا-انالاردىڭ جازۋى بالانىڭ اكەسىنىڭ نەمەسە اناسى رەتىندە جازىلعان ادامنىڭ, ءىس جۇزىندە بالانىڭ اكەسى نەمەسە اناسى بولىپ تابىلاتىن ادامنىڭ بالا كامەلەتكە تولعان سوڭ ءوزىنىڭ, بالانىڭ قورعانشىسىنىڭ, نەمەسە قامقورشىسىنىڭ سوت ارەكەتىنە قابىلەتسىز دەپ تانىلعان اتا-انا قورعانشىسىنىڭ تالاپ ەتۋى بويىنشا تەك قانا سوت تارتىبىمەن داۋلانۋى مۇمكىن» دەلىنگەن.
وسىعان وراي سوتقا بالانىڭ اكەسى بولىپ جازىلعان ادام رەتىندە ءوزىڭىز شاعىم بەرە الاسىز. الايدا جازۋ كەزىندە سىزگە ءىس جۇزىندە بالانىڭ اكەسى ەمەس ەكەنىڭىز بەلگىلى بولعان بولسا, ءسىزدىڭ تالابىڭىز قاناعاتتاندىرىلمايدى. سوندىقتان سابيگە تۋ تۋرالى كۋالىك بەرەر كەزدە ول ءسىزدىڭ بالاڭىز ەمەس ەكەنىن بىلمەگەنىڭىزدى دالەلدەۋىڭىز قاجەت.

 شەتەلدىك مۇرا

مەن – رەسەي ازاماتىمىن. مەنىڭ قازاقستاندا مۇراعا قالعان پاتەرىم بار. نوتاريۋس ماعان وسى باسپانانى ءۇش ايدىڭ ىشىندە يەلىكتەن شىعارۋعا مىندەتتىسىڭ دەيدى. بۇل دۇرىس پا؟

(سەۆودنياەۆ ە. كوستروما قالاسى)

«شەتەلدىكتەردىڭ قۇقىقتىق جاعدايى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ 9-بابىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى شەتەلدiكتەر جەكە مەنشiك قۇقىعىندا تۇرعىن ۇيگە (ۋاقىتشا جۇرگەن شەتەلدiكتەردi قوسپاعاندا) جانە باسقا دا مۇلiكتiك جانە جەكە مۇلiكتiك ەمەس قۇقىقتارعا يە بولا الادى.
سونداي-اق ازاماتتىق, وتباسىلىق جانە قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك پەن قۇقىقتىق قاتىناستار تۋرالى كيشينەۆ كونۆەنتسياسىنىڭ 47-بابىندا «ءاربiر ۋاعدالاسۋشى تاراپتىڭ ازاماتتارى زاڭ بويىنشا نەمەسە وسيەت بويىنشا باسقا ۋاعدالاسۋشى تاراپتاردىڭ اۋماقتارىندا مۇلiككە نەمەسە قۇقىققا وسى ۋاعدالاسۋشى تاراپتىڭ ازاماتتارى سياقتى بiردەي جاعدايدا جانە سونداي كولەمدە يە بولا الادى» دەلىنگەن.
ال قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتىق كودەكسىنىڭ 252-بابى 1-تارماعىنا سايكەس ەگەر زاڭ قۇجاتتارىمەن جول بەرىلەتiن نەگiزدەر بويىنشا زاڭ قۇجاتتارىنا سايكەس ادامنىڭ وزiنە تيەسiلi بولا المايتىن مۇلiك ونىڭ مەنشiگiندە بولىپ شىقسا, بۇل مۇلiكتi مەنشiك يەسi, ەگەر زاڭ قۇجاتتارىندا وزگە مەرزiمدەر بەلگiلەنبەسە, وسى مۇلiككە مەنشiك قۇقىعى پايدا بولعان كەزدەن باستاپ بiر جىل iشiندە يەلiكتەن ايىرۋعا تيiس.
سوندىقتان سىزگە نوتاريۋس وسى جايدى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن ءتۇسىندىرىپ, مۇراعا قالعان زاڭدى تۇرعىن ءۇيىڭىزدى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە ساتۋ كەرەكتىگىن دە ايتۋى كەرەك. ويتكەنى ءسىز وزگە ەلدىڭ ازاماتى رەتىندە قازاقستان رەس­پۋبليكاسى اۋماعىندا جىلجىمايىن مۇلىككە يەلىك ەتۋگە قۇقىڭىز بولمايدى.
سونىمەن قاتار جوعارىدا ايتىلعان كودەكستىڭ 252-بابى 1-تارماعىندا كورسەتىلگەنىندەي, ەگەر مەنشiك يەسi مۇلiكتi كورسەتiلگەن مەرزiمدە يەلiكتەن ايىرماسا, ول سوت شەشiمiمەن يەلiكتەن ىقتيارسىز ايىرىلۋعا تيiس, بۇل ورايدا مەنشiك يەسiنە مۇلiكتi يەلiكتەن ايى­رۋ جونiندەگi شىعىندارى شەگەرiلiپ, ونىڭ قۇنى وتەلۋى قاجەت.
وسىعان وراي قازاقستانداعى مۇراعا قالدىرىلعان پاتەرىڭىزدى ءۇش اي مەرزىمدە ەمەس, ءبىر جىلدىڭ ىشىندە ساتىپ, يەلىگىڭىزدەن شىعارعانىڭىز ءجون بولادى.