جىل سايىن جازعى ماۋسىمدا استانادا تاماقتان ۋلانعان 200-گە تارتا جاعداي تىركەلەدى. قالاي ساقتانۋ كەرەك؟ ازىق-تۇلىك, تاعام تۇرلەرىن تۇتىنعاندا نەدەن اباي بولعان دۇرىس؟ ول جونىندە بىزگە استانا قالاسى بويىنشا تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ دەپارتامەنتىنىڭ ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ ءبولىمىنىڭ باس مامانى شاح-مۇرات سپانوۆ ايتىپ بەردى.
– تاعامدىق توكسيكوينفەكتسيا, ياعني, ىشەكتىڭ ءجىتى جۇقپالى اۋرۋلارى نەنىڭ سالدارىنان پايدا بولادى؟
– وعان ادەتتە قۇرامىندا ميكرواعزالار مەن توكسيندەردىڭ ۋى جايىلعان تاماق جەگەننەن دۋشار بولادى. ادام اياقاستى السىرەپ, اسقازان مەن ىشەگى ءبۇرىپ اۋىرادى. ادەتتە, اۋرۋدىڭ توپتىق سيپاتى ءجيى كەزدەسەدى. ۋلانۋ كەز كەلگەن ادام اعزاسىندا قالىپتى دەڭگەيدە بولاتىن پروتەي, كلەبسيەل, ەنتەروباكتەريا سياقتى شارتتى-پاتوگەندى باكتەريالاردى قوزدىرىپ جىبەرەدى. ادام السىرەگەندە, ولار كەرىسىنشە بەلسەنىپ, ىشەك اۋرۋىن تۋعىزادى. شارتتى-پاتوگەندى باكتەريالاردان بولەك, كوپ جاعدايدا اۋرۋعا ستافيلاكوكك سياقتى پاتوگەندى, ياعني, اۋرۋ قوزدىرۋشى ميكرواعزا سەبەپ بولادى. مۇنداي ينفەكتسيا ازىق-تۇلىكتە, اشىق سۋ كوزدەرىندە, اۋرۋ ادام نەمەسە باكتەريا تاسىمالداۋشى جانۋارلاردىڭ ناجىسىندە, ءتىپتى, قورشاعان ورتاداعى كەز كەلگەن نارسەدە كەزدەسۋى مۇمكىن. الايدا, قوزدىرعاشتار دايارلاۋ, تاسىمالداۋ, ساقتاۋ كەزىندە بۇلىنگەن تاعام ارقىلى, كوبىنەسە ەت, ءسۇت, ىركىلدەك (حولودەتس), پاشتەت, كوتلەت, بالىق, ۆينەگرەت, ءتۇرلى سالات ارقىلى تاراۋى مۇمكىن.
– ياعني, كۇندەلىكتى تۇتىناتىن اس-سۋىمىزعا اباي بولۋ كەرەك دەسەڭىزشى؟
– دۇرىس ايتاسىز, ۋلانىپ قالماس ءۇشىن تاماقتىڭ قانداي جاعدايدا دايىندالعانىنا, ساتۋشىنىڭ ارنايى كيىمى بار-جوقتىعىنا نازار اۋدارۋ كەرەك. اسىرەسە, ەت جانە ەت تاعامدارىنا سەرتيفيكات پەن ۆەتەرينار انىقتاماسىن سۇراعان ارتىق ەتپەس ەدى. ونى تالاپ ەتۋگە كەز كەلگەن ادامنىڭ قۇقىعى بار. جاز شىعا جەر-جەردە سامسا, ءبالىش, ۆافەلدى توستاعانداعى سۇيىق بالمۇزداق, ءتۇرلى سۋسىن ساتۋشىلاردىڭ قاراسى كوبەيەدى. بايقاساڭىز, ساتۋشىلاردىڭ دەنى – جاستار, كوبىندە مەديتسينالىق-سانيتاريالىق كىتاپشا جوق. ال كوپشىلىك ساۋدا ورىندارىندا قاراپايىم قول جۋعىش, توڭازىتقىش دەگەن بولمايدى. سوندىقتان مۇنداي جەرلەردەن شاما كەلگەنشە اۋلاق جۇرگەن ءجون.
– اۋرۋدىڭ بەلگىلەرى قانداي بولادى؟
– ينفەكتسيانىڭ ىشتەن قوزىپ, جابىق جاعدايدا ءورشۋى ەكى ساعاتتان باستاپ ەكى تاۋلىككە دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. جۇرەگىڭىز اينىپ لوقسيسىز, كەيىن قايتا-قايتا ءىشىڭىز وتە باستايدى. ءىش اۋرۋىمەن قوسا كوپ ناۋقاس قالتىراپ, دەنە قىزۋى كوتەرىلەدى. ارتەريالدى قىسىم تومەندەپ, ءوڭ-تۇستەن ايىرىلىپ بوزارادى, كەيدە تالىپ نەمەسە ءسىڭىرى تارتىلىپ قالادى.
– ۋلانىپ قالۋدان قالاي ساقتانسا بولادى؟
– مىناداي قاراپايىم گيگيەنالىق ەرەجەلەردى ۇستانۋعا كەڭەس بەرەمىز:
بىرىنشىدەن, تاماق دايىندار الدىندا, سونىمەن قاتار, شيكى ەتتى ۇستاعاننان كەيىن قولدى سابىنداپ جۋدى, اسىرەسە ەت تۋراعان تاقتاي مەن پىشاقتى باسقا نارسەگە قولدانار الدىندا جۋدى ۇمىتپاڭىز;
ەكىنشىدەن, كوكونىس پەن جەمىس-جيدەكتى مۇقيات جۋىڭىز;
ۇشىنشىدەن, مۇزداتىلعان قۇس ەتىن اسىقپاي ەرىتىپ العان دۇرىس. قىسقا تولقىندى پەشكە سالماي, مۇمكىن بولسا توڭازىتقىشتا بابىمەن جىبىگەن ەت باكتەريانىڭ كوبەيۋىن بولدىرمايدى;
تورتىنشىدەن, ەت, بالىق تاعامدارىن جاقسىلاپ قۋىرىڭىز. ەت پەن قۇس ەتىن, بالىقتى ءبىر تارەلكەگە سالماي, بولەك-بولەك ساقتاعان دۇرىس;
بەسىنشىدەن, بار, بۋفەت, ءدامحانالاردان تاماقتانعاندا, اباي بولىڭىزدار;
التىنشىدان, سەيىلگە شىققاندا وزىڭىزبەن بىرگە قولعا ۇستاۋعا ىڭعايلى, جەڭىل توڭازىتقىش كامەراسىن الىپ جۇرگەن ارتىق ەتپەيدى.
