شىلدە ايىنان باستاپ ەلىمىزدە ەسكى كولىكتەردى جويۋ ناۋقانى باستالادى. مەرزىمى ءوتىپ, جارامسىز كۇيگە تۇسكەن ەسكى كولىگىن ارناۋلى ورىندارعا اپارىپ تاپسىرعاندارعا شامامەن 300-350 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا سەرتيفيكات تۇرىندەگى وتەماقى بەرىلەدى. بۇل سەرتيفيكاتپەن كەز كەلگەن اۆتوكولىك سالونىنا باراسىز دا قالاعان تۇلپارىڭىز ءۇشىن العاشقى جارنا رەتىندە تولەم جاساي الاسىز. قالعان سوماسىن قولما-قول ساناپ بەرىپ نەمەسە ءارتۇرلى مەرزىمگە نەسيەگە راسىمدەپ الۋعا بولادى.
قازاقستاندىق اۆتوبيزنەس قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى اندرەي لاۆرەنتەۆتىڭ ايتۋىنشا, تولەنەتىن قارجى كولەمى نارىقتاعى ساتىلىپ جاتقان ەسكى كولىكتەردىڭ قۇنىمەن ولشەنگەن. «قازىرگى ۋاقىتتا توزىعى جەتكەن ەسكى كولىكتەردىڭ نارىقتاعى قۇنى ورتا ەسەپپەن 1 مىڭ اقش دوللارى بولادى. سەرتيفيكاتتار قۇنىن بەلگىلەۋ بارىسىندا وسى كورسەتكىشتى نەگىزگە الدىق. بۇدان بۇلاي ولاردىڭ قوجايىندارى ديلەرلىك ورتالىقتارعا جۇگىنىپ, كولىگىن ۋتيليزاتسياعا تاپسىرا الادى. سول جەردە ونىڭ قۇنى جازىلعان سەرتيفيكات بەرىلەدى. ال جاڭا كولىك ساتىپ الاردا باستاپقى جارنا رەتىندە ءبىر ەمەس, بىرنەشە سەرتيفيكاتتىڭ باسىن بىرىكتىرۋگە مۇمكىندىك بار. بەرىلەتىن سەرتيفيكاتتار وتاندىق قانا ەمەس, سىرتتان كەلگەن اۆتوكولىكتەرگە دە جاراي بەرەدى. ەلىمىزدە بۇل جوبا تاجىريبە رەتىندە العاش رەت ەنگىزىلىپ جاتقاندىقتان وتاندىق قانا ەمەس يمپورتتىق ماشينالاردى ساتىپ الۋشىلاردىڭ قاتىسۋىن ۇسىنىپ وتىرمىز. تەك الاتىن كولىگىڭىزدىڭ قۇنى 30-40 مىڭ دوللاردان اسپاۋى كەرەك. سەرتيفيكاتتار سانى جەتكىلىكتى. ءبارىن قامتۋدى ويلاپ وتىرمىز. الاياقتىققا جول بەرمەس ءۇشىن سەرتيفيكاتتار بازاسى جاسالادى. سوندىقتان əر سەرتيفيكاتتىڭ جەكە ءنومىرى بولادى» دەيدى قاۋىمداستىق پرەزيدەنتى اندرەي لاۆرەنتەۆ.
ءۇش زاۋىت سالىنادى
ەلەكتروندى تۇردە تىركەلگەن بارلىق مالىمەتتەر «وندىرۋشىلەردىڭ كەڭەيتىلگەن مىندەتتەمەلەرى» دەپ اتالاتىن وپەراتورلىق جۇيەگە كەلىپ تۇسەدى. اتالمىش جوبا جىل باسىنان بەرى جۇمىس ىستەيدى. ۇكىمەت جانىنان قۇرىلعان بۇل وپەراتور ەسكى كولىكتەردى بولشەكتەپ, شيكىزاتتى قايتا وڭدەۋ جۇمىستارىمەن اينالىساتىن بولادى. وسى ماقساتتا ەلىمىزدە اۆتوموبيلدەردى قابىلداپ, بولشەكتەيتىن ءۇش زاۋىت سالىنباق. «قازىرگى كەزدە ءبىز ءبىر زاۋىت سالۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ول ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسۋى مۇمكىن. كەيىن تاعى ەكى زاۋىت سالۋ جوسپاردا بار. ول ءۇشىن قازىرگى تاڭدا ينۆەستورلارمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلىپ جاتىر. ەسكى كولىكتەر دۇرىس جولمەن, قورشاعان ورتاعا زيان كەلتىرمەي بولشەكتەنۋى ءتيىس. مينيسترلىك مۇنى مۇقيات قاداعالايتىن بولادى. ويتكەنى, بىزدە ەسكى كولىكتەر وتە كوپ» دەيدى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى قالدىقتاردى باسقارۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى جان نۇربەكوۆ. جوسپار بويىنشا, بۇل زاۋىتتاردىڭ بىرەۋىنىڭ ءوزى جىلىنا 40 مىڭعا دەيىن ەسكى كولىكتى قابىلدايتىن بولادى. وسىلايشا, الداعى بىرنەشە جىلدىڭ ىشىندە ەلىمىزدەگى ابدەن توزىعى جەتكەن ەسكى كولىكتەردىڭ كەم دەگەندە 80 پايىزى كادەگە جاراتىلادى دەگەن جوسپار بار.
ازىرشە بۇل زاۋىتتار بوي كوتەرىپ, ىسكە قوسىلعانشا كولىك نارىعىن ەسكى-قۇسقى «سالدىرلاقتار» مەن ىستەن شىققان كولىكتەردى قابىلداۋ جانە ءəرى قاراي پايداعا اسىرۋ جۇمىستارىن «وپەراتور روپ» كومپانياسى اتقارا تۇرماق.
ەسكى كولىكتىڭ الەگى كوپ
رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, ەلىمىزدە 5 ميلليوننان استام جەڭىل كولىك تىركەلگەن. تەك سوڭعى 3 جىلدىڭ ىشىندە قازاقستانعا شەتەلدەن 1 جارىم ميلليوننان استام اۆتوكولىك اكەلىنگەن ەكەن. الايدا, سول كولىكتەردىڭ جارتىسىنان كوبى, ياعني, 60 پايىزعا جۋىعى ەسكىرگەن. كەرەك بولسا, شىعارىلعانىنا 20-25, تىپتەن 30 جىل بولعان كولىكتەر اينالىمدا ءجۇر.
بۇل, ارينە, ەڭ الدىمەن ەكولوگيامىزعا وراسان زور زاردابىن تيگىزەدى. ەسكى كولىكتەردىڭ كەسىرىنەن ەلىمىزدە اۋاعا جىلىنا شامامەن 200 مىڭ توننادان استام ۋلى گاز تارالادى. قورشاعان ورتاعا تىكەلەي زاردابىنان بولەك, ەسكى كولىكتىڭ كوپتىگى تاس جولداعى قاۋىپسىزدىككە دە كەسىرىن تيگىزىپ وتىرعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. قازاقستان رەسپۋبليكاسى باس پروكۋراتۋراسى قۇقىقتىق ستاتيستيكا جانە ارنايى ەسەپكە الۋ جونىندەگى كوميتەتىنىڭ مالىمەتتەرىنە سايكەس, رەسپۋبليكا بويىنشا 2016 جىلدىڭ 3 ايىندا 3570 جول-كولىك وقيعاسى تىركەلگەن. بۇل وقيعالاردىڭ كوبى سول ەسكى كولىكتەرگە قاتىستى.
ساراپشىلار نە دەيدى؟
الايدا, كەيبىر ساراپشىلار بۇل پروتسەستىڭ ۇزاق ۋاقىتقا سوزىلاتىنىن ايتادى. تاۋەلسىز اۆتوموبيل جۇرگىزۋشىلەرى وداعىنىڭ توراعاسى ەدۋارد ەدوكوۆ ەلىمىزدەگى ەسكى كولىكتەردىڭ بارلىعىن قايتا وڭدەۋدەن وتكىزۋ ءۇشىن 3 ەمەس, كەمىندە 10 زاۋىت كەرەكتىگىن ايتقان بولاتىن. ونىڭ ايتۋىنشا, قازاقستاندا ەسكى كولىك وتە كوپ. بارلىعىن ۋتيليزاتسياعا جىبەرۋ ءۇشىن كەم دەگەندە 10 زاۋىت قاجەت. ەل نارىعىن كونە كولىكتەردەن تولىق تازارتۋ ءۇشىن جىلىنا كەم دەگەندە 220 مىڭنان استام استام كولىكتى ۋتيليزاتسيادان وتكىزۋ كەرەك بولادى ەكەن.
ونىڭ ۇستىنە ەلىمىزدە ۋتيليزاتسياعا قاجەتتى جاعداي ءالى قالىپتاسا قويدى دەپ ايتا المايمىز. قازاقستاندا جىل سايىن 5-6 ملن توننا تۇرمىستىق قالدىق شىعارىلسا, ونىڭ تەك 90 مىڭ تونناسى ياعني, 2 پايىزى عانا قايتالاما شيكىزاتقا اينالادى. قالعان قالدىقتاردىڭ ءبارى پوليگوندارعا كومىلەدى.
قالاي بولعان كۇندە دە, 2014 جىلدان بەرى قوعام اراسىندا قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ, ماماندار تاراپىنان ءارتۇرلى پىكىر تۋدىرعان ۋتيليزاتسيا ناۋقانى ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن باستالايىن دەپ وتىر. بۇدان, ارينە, ۇتاتىن تۇستارىمىز كوپ ەكەنى داۋسىز. ۋشىعىپ تۇرعان ەكولوگيالىق ماسەلەنى ايتپاعان كۇننىڭ وزىندە جەر قويناۋىنداعى قازبالى بايلىقتاردى ۇنەمدەپ پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرمەك. ويتكەنى, ءبىر بويىندا مەتالل اتاۋلىنىڭ سان ءتۇرىن جيناقتاپ الاتىن 1 كولىكتى قايتا بالقىتىپ, شيكىزاتقا اينالدىرۋدىڭ پايداسى دا شاش ەتەكتەن. شىنىسى مەن رەزەڭكەسى, ءارتۇرلى حيميالىق قۇرامداعى پلاستماسسالارى تاعى بار. ەلىمىزدە قورشاعان ورتاعا وراسان كولەمدە زيان كەلتىرىپ جاتقان 4625 قوقىس پوليگونىنىڭ جۇمىسى رەتتەلىپ, ەڭسەسى كوتەرىلەدى. سونىمەن قاتار, ۋتيليزاتسياعا تاپسىرىلعان ەسكى كولىكتىڭ ءوزى عانا ەمەس ىشىندەگى حيميالىق سۇيىقتىقتار, قوزعالتقىش مايلارى دا بەلگىلى ەرەجەگە سايكەس جويىلاتىن بولادى.
بۇركىت نۇراسىل
