ەلىن جيىرما بەس جىلدان بەرى اسەم انىنە بولەپ كەلە جاتقان جانار ايجانوۆا قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارناپ استانادا «تاريحى تاسقا جازىلعان» اتتى جەكە كونتسەرتىن قويماق. وسىعان وراي ءبىز بەلگىلى انشىمەن تىلدەسكەن ەدىك.
– جانار, ءسىز قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارناپ كونتسەرت وتكىزگەلى
جاتىر ەكەنسىز. قازاق عالىمدارى مەن ساياساتكەرلەر, ۇلت كۇرەسكەرلەرى ەرەكشە ءمان بەرىپ وتىرعان مەرەكەگە ءانشىنىڭ ءوز ىقتيارىمەن شاشۋ شاشۋى جاڭالىق بولىپ وتىرعانى راس. بۇل باستاما قالاي تۋدى?
– ءوزىڭىز بىلەسىز, سوڭعى جىلدارى استانا اكىمدىگى, قالالىق مادەنيەت باسقارماسى قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن ەلەۋلى ونەر جۇلدىزدارىنىڭ جەكە كونتسەرتتەرىن وتكىزۋگە قولداۋ كورسەتىپ وتىر. وتكەن مەرەكەلەردىڭ بىرىندە تالانتتى ءانشى ساكەن مايعازيەۆ, ودان بەرگىدە ايگۇل قوسانوۆا شىعارماشىلىق كەشىن وتكىزدى. «كونتسەرت قوياسىز با؟» دەپ ءوتىنىش جاسالعاندا مەنىڭ دە قۋانا قابىلداعانىم راس.
– كونتسەرتتىك كەشتىڭ تاقىرىبى ەرەكشە بولىپ تۇرعانىن ءوزىڭىز دە سەزەتىن بولارسىز?
– ول راس. مەن وسى كونتسەرتىمدى قانداي ايداردىڭ اياسىندا وتكىزسەم ەكەن دەپ, «توعىز اي تولعاتتىم». (كۇلەدى.) اۋەلدە «اسەم ءانىم – سىزدەرگە» دەپ اتاعىم كەلگەن. بىراق, بايقاسام, ونىم تىم قاراپايىم, جەڭىل بولىپ كەتەدى ەكەن. سوسىن ويلانا كەلە, «تاريحى تاسقا جازىلعان» دەگەن تاقىرىپپەن ەرەكشە كونتسەرت وتكىزگىم كەلدى. ول ويىمدى استانا قالاسى مادەنيەت باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولات ماجاعۇلوۆقا ايتىپ ەدىم, قوشتاي كەتتى. بۇل اتاۋ ءبىزدىڭ بيىلعى جىلى تويلاعالى جاتقان مەرەكەلىك داتالارىمىزبەن, اسىرەسە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىمەن ۇندەس كەلىپ وتىر. ءوزىڭىز بىلەسىز, قازاق حاندىعى تۋرالى ايتقاندا «مەن قازاقپىن» دەگەن ازاماتتاردىڭ ءبارى ەلەڭ ەتپەي قويمايدى عوي. بۇل – ءبىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى, قىزىقتى ءارى مازمۇندى مەرەكە. سوندىقتان, مەن دە ءوز باعدارلامامدى وسى تالاپتارعا ساي جاساۋعا تىرىسىپ جاتىرمىن.
– قۇپيا بولماسا, باعدارلاماڭىزعا رەپەرتۋارىڭىزداعى قانداي اندەردى ەنگىزدىڭىز?
– مەنىڭ رەپەرتۋارىم وتە باي. ونداعى شىعارمالاردىڭ ءبارىن جاقسى كورەمىن. ءبىر ءاندى تاڭداپ السام, ەكىنشىسى جاۋدىرەپ تۇراتىن سياقتى… جالپى, بارلىق اندەرىمدى ورىنداۋ ءۇشىن ماعان كەمى ءۇش-ءتورت كونتسەرت بەرۋ كەرەك شىعار. سول سەبەپتى, كونتسەرتتىك تاقىرىبىمنىڭ سالماقتىلىعىنا ساي, اندەرىمدى ىرىكتەپ, ەڭ ماڭىزدىلارىن الۋعا تىرىسىپ باقتىم.
بالكىم, ءوزىڭىز دە ەستىپ جۇرگەن بولارسىز, سوڭعى جىلدارى ماعان «دومبىرامەن ءان ايتپاي كەتتى» دەپ وكپەلەپ جۇرگەندەر كوپ. العاشقى جىلدارى ساحناعا دومبىرامەن حالىق اندەرىن, تەرەمەلەر ورىنداپ شىققاننان كەيىن, كوپشىلىكتىڭ مەنەن سول مانەردە ءان كۇتەتىنى دە قيسىندى. سوندىقتان, وسى جولى كونتسەرتىمدى ءۇش بولىمگە ءبولىپ وتىرمىن. ءبىرىنشى بولىمدە ىلعي وركەسترمەن ءان ايتاتىن بولامىن. ەكىنشى بولىمدە دومبىرامەن شىعامىن. ءۇشىنشى بولىمدە ەسترادامەن ارلەنگەن اندەردى ۇسىنباقپىن.
– مەرەكە قارساڭىندا قويىلاتىن كونتسەرتتەر كوپ قوي. دەگەنمەن, ءسىز شاشۋ شاشقالى وتىرعان توي – بولەك توي. سوندىقتان, وزگەشە, بولەك ءبىر جاڭالىق كۇتەتىنىمىز راس.
– اقىرى سۇراپ قالدىڭىز عوي, ايتايىن, بۇل كونتسەرتكە مەن باستان-اياق ەتنوكوستيۋممەن شىققالى وتىرمىن. ءتىپتى, ەسترادامەن ارلەنگەن اندەردى ورىنداعاندا دا ۇلتتىق كيىمدە بولامىن. ونىڭ وزىندە, ايتقان ءانىم دە, كيىمىم دە تاقىرىپقا ساي بولۋى ءۇشىن, قازاقتىڭ قولدانىستا قالىپ بارا جاتقان ۇلتتىق كيىم ۇلگىسىمەن, مىسالى, قاسابامەن شىقپاقپىن. ءبىر سوزبەن ايتقاندا, بۇل كونتسەرت, ەتنوباعدارلامامەن
وتكەلى وتىر.
سوسىن تاعى ءبىر جاڭالىعىم, مەن ءوزىمنىڭ ءان شىعاراتىنىمدى بۇعان دەيىن جاسىرىپ كەلگەنمىن.
وسى جولى سول ونەرىمدى جاريالاپ, ءوزىمنىڭ ءۇش-ءتورت ءانىمدى ورىنداماقپىن. ولاردىڭ بىرەۋى كەشە عانا دۇنيەدەن وتكەن قازاقتىڭ تەڭدەسسىز ءانشىسى باتىرحان شۇكەنوۆكە ارنالعان ءان –
ساكەن سەيفۋلليننىڭ «زارلى انا» ولەڭىنە جازىلعان جاڭا تۋىندى.
اڭگىمەلەسكەن:
ءنازيرا بايىربەك
