حالىق قالاۋلىلارى كانيكۋلعا شىقسا دا, ەل ىشىندە ءجۇر. بۇرناعى كۇنى پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى, جازۋشى الدان سمايىل «استانا اقشامى» گازەتىنىڭ رەداكتسياسىنا كەلىپ, جۋرناليستەرمەن پىكىرلەستى.
«استانا اقشامى» – اشىلۋىنا ءوزىمىز ۇيىتقى بولعان قارا شاڭىراق قوي. ويتكەنى, بۇرىن قالالىق قازاق گازەت بولعان جوق بۇل وڭىردە. رەسپۋبليكاداعى العاشقى قازاق قوعامدىق ۇيىمى – «ءتىل جانە ءمادەنيەتتى» قۇرعاندا تۇڭعىش قوزعاعان ماسەلەلەرىمىزدىڭ ءبىرى قازاق گازەتى مەن تەاترىن اشۋ ەدى» – دەي كەلىپ,
الدان سمايىل باسقوسۋدا دەپۋتاتتاردىڭ قىزمەتىن, جۇمىسىن كەڭىنەن ءسوز ەتتى.
– شىندىعىندا, دەپۋتاتتىڭ جۇمىسىن كوپشىلىك بىلە بەرمەيدى, اتقارۋشى بيلىكتىڭ تارماعى دەپ ءتۇسىنەدى. سودان كەيىن دە ولارعا ءتان ەمەس تالاپتار قويىپ جاتادى حالىق. ورىندالماسا, رەنىش بىلدىرەدى, – دەدى. حالىق قالاۋلىسىنىڭ ايتۋىنشا, پارلامەنت جانە ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ قىزمەتى – ساياسي, قۇقىقتىق-شىعارماشىلىق قىزمەت. «ساياسي دەگەنىم, دەپۋتات ساياسي ماسەلەگە ارالاسپاي قويمايدى. ويتكەنى, ءاربىر زاڭ – مەملەكەتتىڭ ساياساتى. قۇقىقتىق دەيتىنىم – سول
ساياساتتى, مەملەكەتتىڭ بيلىگىن زاڭعا اينالدىرۋ. شىعارماشىلىق دەيتىنىم – سول زاڭدى تالقىلايتىن, جەتىلدىرەتىن, قاجەت بولسا, جوق زاڭدى جازاتىن دەپۋتاتتار. بۇل پروتسەستەر ايتۋعا عانا جەڭىل. مىسالى, بىزگە كوپ زاڭ جوباسى ۇكىمەت ارقىلى كەلىپ تۇسەدى, سونى ءماجىلىستىڭ تالقىلاۋىنان كەيىن قاراساڭىز, تانۋ قيىن, مىڭداعان وزگەرىس ەنىپ جاتادى. كەيبىر زاڭ جوبالارى يكەمگە كەلمەي, قايتارىلىپ جىبەرىلەدى» – دەدى ول.
«ءبىز دەموكراتيالىق ەلمىز» دەپ اۋزىنا كەلگەنىن بىلاپىتتايتىندار ارامىزدا جوق ەمەس. الدان سمايىلدىڭ پىكىرىنشە, سول دەموكراتيا دەگەندى جەلەۋلەتىپ, كەز كەلگەن مەملەكەتتى داستۇرىمەن, سالتىمەن, تىلىمەن جوعالتىپ, ويرانداۋعا بولادى ەكەن. ال شىن دەموكراتيا دەگەن نە؟ مۇنىڭ ناقتى انىقتاماسى ءالى كۇنگە دەيىن جوق, اركىم ءارتۇرلى ايتادى. «سونىڭ ىشىندە, – دەدى دەپۋتات, – ەجەلگى گرەك فيلوسوفتارىنىڭ ايتقانى دۇرىس: «دەموكراتيا دەگەنىمىز – بەلگىلى ءبىر كەزەڭدە بەلگىلى ءبىر ەلگە قاجەتتى ساياسات» – دەيدى ولار. مىسالى, قازىرگى قازاقستانعا قانداي ساياسات كەرەك, سول – حالىق ءۇشىن دەموكراتيا. ءار ەل ءوزىنىڭ دىنىنە, تىلىنە, دىلىنە, ۇلتتىق كوزقاراسىنا كەسىرىن تيگىزبەيتىن ساياساتتى ۇستانۋ كەرەك. ەڭ ۇلكەن دەموكراتيا – سول. ال, جالپى ادامزاتتىق دەموكراتيا بۇكىل حالىق ءۇشىن امبەباپ دەسەك, ۇلكەن قاتەلىككە ۇرىنامىز».
ماجىلىسمەن الداعى ۋاقىتتا ءمادەنيەت تۋرالى زاڭنىڭ قايتا قارالۋى مۇمكىن ەكەنىن دە اڭگىمەلەدى. ءسوز بارىسىندا ۇلتتىق مادەنيەت, ۇلتتىق كينو جونىندە ويلارىن ورتاعا سالىپ, بىلتىرعا دەيىن مادەنيەت تۋرالى زاڭدا بىردە-ءبىر «ادەبيەت» ءسوزىنىڭ بولماعانىنا قىنجىلىس ءبىلدىردى.
جيىن سوڭىندا حالىق قالاۋلىسىنا گازەت تىلشىلەرى كوكەيلەرىندەگى ساۋالدارىن قويىپ, پىكىرلەرىن ءبىلدىردى. ۇلتتىق سالت-ءداستۇردى جاڭعىرتۋ, ءجۋرناليستىڭ مارتەبەسىن ايقىنداۋ, استانانىڭ ىرگەسىندەگى تاريحي جەر – تايتوبەنىڭ اتىن تسەلينوگراد اۋدانىنا بەرۋ ماسەلەلەرى كوتەرىلىپ, ۇسىنىستار ايتىلدى.
اسحات رايقۇل
