Bız kımbız, qaida baramyz?

Täuelsızdıgımızdıŋ alǧaşqy jyldary saiasi­ jäne äleumettık-ekonomikalyq qiyndyqtar kezeŋınde elımızdıŋ aldaǧy damu mümkındıkterın naqty ǧylymi türde belgılep bergen «Qazaqstan-2030» strategiiasy­ barlyq ölşemderı boiynşa­ merzımnen būryn, iaǧni 15 jylda oryndaldy. 

Memlekettıŋ qalyptasu keze­ŋı­ne arnalǧan būl strategiia­ özı­nıŋ­ tiım­dılıgın jäne ǧylymi negız­ge­­ süi­e­nıp, dūrys jasalǧandyǧyn kör­­settı. Qazaqstan osy uaqyt ış­ın­de älemdegı damyǧan elder qa­ta­ry­na­ qo­­sy­­lyp tamaşa tabysqa qol jet­kız­­­dı. Qazaqstan halqy qazırgı ör­ke­niet­­­tık ülgıge üilesetın kemeldengen mem­­leket qūrdy. Sondyqtan ūzaq merzımge arnalǧan ekınşı baǧdarlama qabyldaudyŋ qajettıgı tuyndady. 2012 jyly 14 jeltoqsanda Qazaqstan Res­pub­likasynyŋ Prezidentı res­pub­li­ka halqyna arnalǧan «Qazaq­stan-2050» Strategiiasy: qa­lyp­tas­qan memlekettıŋ jaŋa saiasi ba­ǧy­ty» atty Joldauyn jariia­lap,­ elı­mız­dıŋ damuyndaǧy jaŋa ke­ze­ŋı­nıŋ bastalǧanyn paş ettı.

Älem tarihyna köz jügırtsek, mūn­­dai­­ ūzaq merzımdı baǧdarlamalar bır­qa­tar elderdıŋ ösıp, örkendeuıne igı äser etkenın köremız. Mūndai ūzaq mer­zımdı strategiialyq josparlaular Oŋtüstık-Şyǧys Aziia elderınıŋ gül­de­nuın, Qytaidyŋ qarqyndy da­mu­yn­ qamtamasyz etkenı, «Marşal jos­parynyŋ» ekınşı düniejüzılık soǧystan ekonomikasy küirep şyq­qan­ Ba­tys Europanyŋ qalpyna ke­luı­ne oŋ äserın tigızgenı belgılı. Bü­gın­de­ dünie jüzı elderınıŋ bırqatary 20­50 jylǧa baǧdar ūstauda. Bırıkken Ūlt­tar Ūiymy da 2050 jylǧa deiıngı örkenietter da­muy­nyŋ­ jahandyq boljamyn äzırledı. Qytai da özınıŋ osyndai josparyn belgıledı. Irı in­dus­­­triia­­lyq­ kompaniialar da aldaǧy jar­­ty­ ǧasyrǧa damu strategiialaryn äzır­­leu­de.

Elbasy N.Nazarbaev ūzaq merzımdı baǧdarlama jasauda älemdık damudyŋ osyndai taǧylymdy täjıribelerın de eskergenı anyq.

Ūlt Köşbasşysy: «Düniede bolyp jatqan özgerısterdıŋ sipaty men tereŋ­dıgı, jahandyq özara ıs-qimyl ūzaq merzımdı damudy talap etedı. Köp­tegen elder qazırdıŋ özınde 2030-2050 jyldardyŋ arǧy jaǧyna köz jıberuge tyrysady. «Basqarylatyn boljamdau» qazırgı tūraqsyz kezde memleketter damuynyŋ maŋyzdy tetıgıne ainaluda» dep körsettı. Prezident Qazaqstandy 2050 jylǧa qarai älemnıŋ damyǧan 30 elınıŋ qataryna qosu mındetın jüktedı.

Strategiialyq tūrǧydan öte maŋyz­dy­­ Joldau elımızdıŋ damuynyŋ al­dyn­da tūrǧan mındetterdıŋ jaŋa para­­dig­­ma­syn aiqyndap berdı. Täuel­­sız respublikamyz damuynyŋ keŋ­ au­­qym­da al­ǧan­daǧy jetı basty ba­ǧy­ty­­ belgılendı.

Qazırgı älem köz ılespes jyl­dam­dyq­pen özgerude jäne damuda. So­lardyŋ ışınde bükıl adamzatqa qauıp töndıruı mümkın jaŋa qaterler de tuyndauda. Elbasy öz Joldauyn­da­ osylardy taldap, jüielep, on ja­han­dyq­ negızgı syn-qaterlerdı körsetıp, olar­dy öz damuymyzda mındettı türde eskerudı tapsyrdy.

Elbasy bırınşı-üşınşı qaterlerge jer şary tūrǧyndary sanynyŋ tez ösıp, azyq-tülık tapşylyǧynyŋ, bas­pana, t.b. qajettılıkter mäselesınıŋ şie­lenısuı mümkındıgın jatqyzdy. Tör­­tın­­şı­ qa­ter­ge älemdegı taza auyz­­­­ su­dyŋ tapşylyǧyn, besınşıge – ja­han­dyq energetikalyq qau­ıp­­sız­dıktı qosty. Tabiǧi resurs­tar­dyŋ sarqyluyn – altynşy,­ üşın­şı industriialyq revoliu­siia­ny­­ – jetınşı, äleumettık tūraq­syz­dyqty – segızınşı, örkeniet qūn­dy­lyq­ta­ry­nyŋ daǧdarysyn – toǧyzynşy, älemdık jaŋa tūraqsyzdyq qaupın onynşysyn qater dep paiymdady.

Älem­dık qauymdastyqtyŋ bır bel­sen­dı subektısı bolǧandyqtan Qazaq­­s­tan da odan tysqary ömır süre almaidy. Bızdıŋ elımız de jahandyq öz­ge­rıs­ter­ge beiımdele otyryp, öz saiasatyn jüzege asyruda.

Joldauda elımızdıŋ syrtqy saiasatyn jaŋǧyrtudyŋ basymdyqtary atap körsetıldı. Onyŋ ışınde aimaqtyq jäne ūlttyq qauıpsızdıktı jan-jaqty nyǧaitu, ekonomikalyq jäne sauda diplomatiiasyn belsendı damytu, mädeni-gumanitarlyq, ǧylym-bılım jäne basqa şektes salalardaǧy ha­lyq­aralyq yntymaqtastyqty arttyru, azamattarymyzdy qūqyqtyq qorǧaudy, olardyŋ şetelderdegı je­ke,­ otbasylyq, ıskerlık müddelerın qor­ǧau­dy küşeitu maqsaty közdelıp otyr.

Özınıŋ bolaşaqtaǧy damuyn ai­qyn belgılegen memleketımız äl­em­degı üdei tüs­ken äleumettık tū­raq­syz­dyq­qa, ör­ke­niet­ qūn­dy­lyq­ta­­rynyŋ daǧdarysyna, älemdık ja­ŋa tūraqsyzdyq qaupıne tötep bere aluy kerek. Elbasymyz būl tūr­ǧy­syn­daǧy oi-pıkırın: «Osyǧan bai­la­nys­ty bız halyqaralyq ahual da­muy­nyŋ kez kelgen körınısıne jan­-jaq­ty daiyn bolu üşın bilıktıŋ bar­lyq­ tar­maq­ta­ry­nyŋ, memleket pen qoǧamnyŋ oi­las­ty­rylǧan, kelısılgen jäne üi­les­tı­rılgen baǧytyn tūjyrymdauǧa tiıspız» dep tüiındedı.

Osylaişa «Bız kımbız, qaida bara­myz?»­ degen saualdarǧa Elbasymyz tiımdı joldaryn körsetıp, tiıstı jaua­byn aitty.

Seitqali DÜISEN,
Memleket tarihy institutynyŋ jetekşı ǧylymi qyzmetkerı