Bolat Abdrahmanov, Qazaqstan Respublikasynyŋ memlekettık jattyqtyruşysy
19 qyrküiek – 4 qazan aralyǧynda Oŋtüstık Koreianyŋ İnchhon qalasynda HVII jazǧy Aziia oiyndary ötedı. Alyp qūrlyqtyŋ olimpiadalyq oiyndaryna balanatyn osynau dübırlı dodaǧa Qazaqstan elınen jüzden jüirık, myŋnan tūlpar şyqqan 420 sportşy qatysyp, 39 sport türınen jüldeler üşın saiysqa tüsedı. Alaş jūrty būl bairaqty bäsekede ädettegıdei qazaq boksşylaryna ülken ümıtpen qaraityny belgılı. Osy oraida, bız bügın «Ūlt ūpaiy» aidaryna qonaq retınde bokstan Qazaqstan Respublikasynyŋ memlekettık jattyqtyruşysy, ūlttyq, jastar jäne jasöspırımder qūramalarynyŋ üilestıruşısı, KSRO-nyŋ sport şeberı Bolat Ükıbaiūly Abdrahmanov myrzany şaqyrǧan edık.
– Aziia oiyndarynda el namysyn qorǧaityn ūlttyq qūrama boksşylarynyŋ bügıngı daiyndyq deŋgeiın qalai baǧalaisyz?
– Būl künderı ūlttyq qūramanyŋ boksşylary daiyndyqty tiianaqtau üstınde. Qazır jıgıtterdıŋ bärı Astanada äzırlenıp jatyr. Bapkerler ştaby är boksşyny şeşuşı aiqastarǧa babynda jetkızu maqsatynda tyŋǧylyqty jūmystar jürgızude.
Özıŋız bılesız, Aziia oiyndary – öte maŋyzdy forum. Qūrlyqtyŋ olimpiadasy dese degendei. Sondyqtan da barlyq elder osy jarysqa eŋ myqty degen sportşylaryn salady jäne komandalyq körsetkış üşın öte tartysty bäsekege tüsedı. Osy oraida boks jaiyna toqtalsaq, bızdıŋ boksşylarǧa degen qarsylyqtyŋ būrynǧydan da küştı bolatynyn aitpai-aq tüsınuge bolady. Olai deitınım, soŋǧy jyldardaǧy körsetkışımız qūrlyqty aitpai-aq, älemdık köştıŋ basyna şyǧyp tūr emes pe?! Byltyr Almatyda ötken älem chempionatyndaǧy jeŋıster tek qana Qazaqstan sportynyŋ tarihyna altyn ärıppen jazylyp qoimai, älemdık bokstaǧy airyqşa oqiǧaǧa balanǧany belgılı. Bır bırınşılıkte tört altyn medal alu däl bügıngı zamanda şynymen de aitarlyqtai qūbylys der edım. Taǧy bır aitaiyn degenım, jaqynda ǧana AİBA basşylyǧy 2016 jyly ötetın äielder arasyndaǧy älem chempionatyn Astanada ötkızu jönınde şeşım qabyldady. Būl Qazaqstannyŋ älemdık sport arenasyndaǧy bedelıne berılgen baǧa dep oilaimyn. Al jastarymyz da ülken aǧalarynan qalyp jatqan joq…
– Jastar demekşı, jaqynda ǧana Qytaida ötken jasöspırımderdıŋ II Olimpiadalyq oiyndarynda qazaq balasynyŋ chempion bolǧanyn körıp, töbemız bır kökke köterılıp qaldy. Jalpy, ızbasarlardyŋ baǧyt-baǧdary köŋılıŋızden şyǧa ma?
– Qūdaiǧa şükır, jaqsy körsetkışter bar. Jaman dep aituǧa auzym barmaidy. Jaŋaǧy özıŋız aityp ötken chempionymyz – Abylaihan Jüsıpov degen jıgıt. Olimpiadany jeŋıp aldy, sonymen qatar, biylǧy jastar arasyndaǧy älem chempionatyn da ūtyp aldy. Al ötken jyly jasöspırımder arasynda qūrlyq jäne älem bırınşılıkterınıŋ altyn jüldegerı atanǧan bolatyn. Jalpy, jastar arasyndaǧy soŋǧy Aziia bırınşılıgınde bızdıŋ boksşylar 9 medal ūtyp alsa, onyŋ 6-y altyn boldy. Al Sofiiada ötken älem chempionatynan qazaqstandyqtar 2 altyn, 2 kümıs jäne 1 qola medal äkeldı. Abylaihan Jüsıpov, Şalqar Aihymbai, Vadim Kazakov, Rahat Marjyqbaev sekıldı jastarymyz Qazaqstan boksynyŋ daŋqty jolyn jalǧastyrady dep senımmen qaraimyn. Kerek deseŋız, qyzdarymyz da köşten qalyp jatqan joq. Qūrlyq bäsekelerınde bırneşe jüldegerımız bolsa, bır qaryndasymyz älem bırınşılıgınıŋ finalisı boldy. Mıne, osynyŋ bärı elımızde sportqa degen memlekettık qoldaudyŋ jaqsaryp otyrǧanyn bıldırse kerek. Al osy rette tıkelei boks jaǧyn aitsam, Qazaqstannyŋ boks federasiiasy sporttyŋ būl türın elımızdıŋ ūlttyq oiynyna ainaldyra bıldı. Mäselen, Braziliiada futbolǧa qalai tabynsa, bızde boks dese eleŋdemeitın qazaq joq şyǧar.
Bügınde ūlttyq qūramanyŋ boksşylary üşın barlyq jaǧdai jasalǧan. Sportşylardy daiyndaudyŋ barlyq standartyn saqtau men qazırgı zamanǧy tehnologiialardy paidalanu tolyqtai ıske qosylǧan. Osynyŋ bärı federasiia basşysy Timur Asqarūly Qūlybaev myrzanyŋ basşylyǧymen jasalyp jatqan jüielı ärı talapty jūmystyŋ nätijesı.
Al, endı aldaǧy Aziia dodasyna toqtalsam, Myrzaǧali Aitjanov bastaǧan bapkerler ştaby är boksşyny babyna keltıru üşın aianbai ter tögıp jür. Jalpy, bızdıŋ oiymyz – osy oiyndarda komandalyq bırınşı orynnan körınu. Bükıl jūmysymyz osy maqsatqa baǧyttalǧan.
– Sız bır sūhbatyŋyzda «Qazaqstanda tek qana boks emes, basqa da bırqatar jekpe-jek jäne küş qoldanatyn sport türlerı boiynşa keleşekke közdelgen jobalar qolǧa alyna bastady» degen edıŋız. Sol igı bastamalar qalai ıske asyrylyp jatqany jaiynda aityp ötseŋız.
– Qazaqstan boks federasiiasynyŋ prezidentı Timur Asqarūly bırneşe jyl būryn elımızde tek qana boksqa köŋıl bölıp qoimai, basqa sport türlerın meilınşe damytu qajettıgın alǧa tartyp, «Jekpe-jekter jäne küş qoldanylatyn sport türlerı konfederasiiasyn» qūru jönınde bastama kötergen bolatyn. Atap aitqanda, boks, küres türlerı, dziudo, taekvondo jäne auyr atletikany damytu boiynşa jüielı jūmystar jürgızu maqsaty qoiyldy. Bügınde osy bastamanyŋ igılıgı körıne bastady. Erekşe aitqym keletını, būl jobanyŋ negızgı maqsaty elımızdıŋ aimaqtarynda sportty jandandyru bolyp tabylady. Osy jobanyŋ aiasynda biyl köktemde Türkıstan qalasynda «Tarlan» atty ämbebap deneşynyqtyru-sauyqtyru keşenı paidalanuǧa berıldı. Jaqyn arada osyndai keşen Semei qalasynda aşylatyn bolady. Qyzylorda qalasynda osyndai keşen jataqhanasymen bırge salynyp jatyr. Būqarany sportqa tartatyn keşender qūrylysy elımızdıŋ basqa aimaqtarynda da jürgızıletın bolady. Sonymen qatar, Konfederasiia sporttyq jarystar men halyqaralyq seminarlar ötkızu jönınen de baǧdarly jūmystar jürgızedı. Tüptep aitqanda, keleşekke közdelgen jobalardyŋ nätijesı körıne bastady.
– Halyqaralyq jarystarda el namysyn abyroimen qorǧap, ūlttyq mereiımızdı asqaqtatqan sportşylarymyzǧa memleket tarapynan berıletın syiaqyny aitpaǧanda, basqa qandai da kömek körsetıle me, dälırek aitqanda, boksşylarǧa qandai qoldau bıldıresızder?
– Qazaqstannyŋ boks federasiiasy ülken jetıstıkke jetken boksşyǧa ǧana emes, onyŋ bapkerıne de, sol sportşynyŋ jaqsy nätijege qol jetkızuıne üles qosqan ǧylymi qyzmetşılerge de syiaqy böledı. Sonymen qatar, ūlttyq qūramanyŋ bırınşı jäne ekınşı nömırlı boksşylaryna QBF jäne Ūlttyq ştattaǧy komandalar direksiiasy jalaqy töleidı. Üşınşı deŋgeidegı boksşylarymyzǧa oblystyq federasiialar jalaqy böledı. Basqa da kömekter jasalyp jatady. Mäselen, älem chempiondary Jänıbek Älımhanūlyna, Bırjan Jaqypqa jäne basqa da boksşylarymyzǧa jergılıktı bilık pen käsıpkerler kölık mıngızıp, päter berdı. Būl qūrmettıŋ belgısı emes pe?! Jalpy men oilaimyn, Qazaqstanda käsıbi sportşy bolu – ülken märtebe. Osy oraida, Elbasymyz Nūrsūltan Nazarbaevty önege etıp aitqym keledı. Qai sportşymyz ülken jarystan ülken jeŋıspen kelse, jeŋısımen qūttyqtaidy. Memleket basşysynyŋ osyndai sporttyq mınezı, sportqa degen osyndai közqarasy, ärine, jeŋıske jeteleitın stimul bolady. Sodan baryp elımızde sportqa degen, sportşyǧa degen qūrmet qalyptasyp otyr. Al el namysyn qorǧap, memleketımızdıŋ mereiın köterıp jürgen azamattarǧa qoldau körsetu būl da eldıktıŋ belgısı dep tüsınemın. Öz batyrlarymyzdy özımız batyr demesek, basqalar kelıp bızdıŋ şaşbauymyzdy kötermeidı ǧoi. Osy jerde myna bır mysaldy aitqym keledı. Jaqynda Soltüstık Qazaqstan oblysynyŋ äkımı Erık Sūltanov bırneşe täjıribelı bapkerdı jūmysqa şaqyryp, bolaşaǧynan ümıt küttıretın sportşylarǧa päter bergen. Mıne, osyndai azamattar köp bolsa dep oilaisyz.
– Bügıngı zamannyŋ talabyn eskersek, sportta ǧylym men tehnikanyŋ jetıstıgın paidalanu arqyly ülken jeŋısterge jetuge bolady. Bükıl älem qazır osy ürdıske ılesıp barady. Osy rette, Qazaqstan boksşylaryna qandai mümkındıkter jasalyp otyr?
– Qazaqstan boks federasiiasynda keşendı ǧylymi top jūmys ısteidı. Boksşylardyŋ densaulyǧy jarysqa deiın de, jarystan keiın de mūqiiat tekserıledı. Mamandar är boksşynyŋ jeke paraǧyn jürgızıp, oǧan belgılı merzımde qanşalyqty jattyǧu jüktemesın beruge bolatynyn anyqtap otyrady. Osy jerde bır atap öterlıgı, tamaqtanu mäselesıne erekşe män berıledı. Öitkenı, «as – adamnyŋ arqauy» degendei, ülken sportta jürgen azamattardyŋ küş-quaty ünemı özgerıske ūşyrap otyrady. Sondyqtan da ǧylymi top därumenderdı tūtynu men tamaqtanudy airyqşa nazarda ūstaidy. Sondai-aq, jıgıtterımızdı jıgerlendıru jaǧyna da maŋyz beremız.
– Qalyŋ janküier Aziia oiyndarynda Qazaqstan bylǧary qolǧap şeberlerı jeŋıs tūǧyrynyŋ biık satylarynan oryn alady dep ümıttenerı sözsız. Olai deitınımız, 2013 jylǧy Aziia bırınşılıgınde 8 altyn, al älem chempionatynda 4 altyn medal jeŋıp alǧan jıgıtterımız osyndai joǧary plankadan tüse qoimas dep oilaimyz. Sız İnchhon oiyndaryna qatysty qandai boljam aita alasyz?
– Boljam jasaudy ūnata qoimaimyn. «Aryq aityp, semız şyq» degendei, däl qai boksşynyŋ chempion bolatynyn döp basyp aitqym kelmeidı. Degenmen, qazaq boksşylary kem degende tört altyn medal jeŋıp alady dep oilaimyn.
– Olai bolsa, Aziia oiyndarynda el namysyn qorǧaityn jıgıtterdıŋ esımın atap ötseŋız.
– Eŋ jeŋıl salmaqta Bırjan Jaqyp synǧa tüsedı. 52 kelıde – Iliias Süleimenov, 56 kelıde – Qairat Eraliev, 60 kelıde – Berık Abdrahmanov, 64 kelıde – Aidar Ämırzaqov, 69 kelıde – Daniiar Eleusınov, 75 kelıde – Jänıbek Älımhanūly, 81 kelıde – Ädılbek Niiazymbetov, 91 kelıde – Anton Pinchuk, eŋ auyr salmaqta İvan Dychko qolǧap tüiıstıredı. Osy boksşylardyŋ bärı Olimpiada oiyndary men älem bırınşılıkterınde synalǧan, köptegen halyqaralyq turnirlerde jülde alǧan saiypqyran jıgıtter.
– Äserlı äŋgımeŋızge köp rahmet. Sızderge myŋdaǧan oqyrmandarymyzdyŋ atynan sättılık tıleimız.
Ǧalym QOJABEKOV
