Medet SALYQOV, sazger, Prezident orkestrınıŋ jäne «Alaman» tobynyŋ änşısı
– Öner jolyna tūŋǧyş qadamyŋyz qalai bastaldy? Sız öner körsetken alǧaşqy ülken sahna esıŋızde me?
– Negızınen, menıŋ boiyma öner ataulysy ananyŋ aq sütımen, atanyŋ qanymen kelgen desem bolady. Naǧaşy jūrtym da, öz jūrtym da önerden kende emes. Alǧaş qolyma dombyra ūstatqan äkem edı. Mandolin, küitabaqtar satyp äperdı. Menı baptap, baulyǧan sol kısı. Alǧaşqy öner jolymdy mektep sahnasynan bastadym. Al alǧaşqy öner körsetken eŋ ülken sahnam – tuǧan jerım Aiagöz audanynda. Nauryz merekesıne orai ötken keşte barlyq sovhozdardan jiylǧan jūrtşylyq aldynda än salǧanym esımde.
– Sızdı sezım pernesın basqan sazger retınde belgılı aqyn Qalqaman Sarin jazǧan «Jıbek sezım» änıŋızden keiın tani bastadyq. Serıkzat Düisenǧazinnıŋ sözıne jazylǧan änderıŋız de bırtalai. Mūnan özge taǧy qandai aqyndarǧa söz jazdyrasyz? Änderıŋızge sözdı qalai taŋdaisyz?
– Men tek qana Qalqaman men Serıkzattyŋ öleŋderımen ǧana şektelmeimın. Özge de köptegen aqyndarmen şyǧarmaşylyq bailanystamyn. Arnaiy tapsyrys bermesem de, kıtaptaryna qaraimyn. Erǧoja Tılepberdievke, jas aqyn ärı özımnıŋ jerlesım Jūldyzai Ysqaqqa bıraz änderıme söz jazdyryp jürmın.
– Bır kezderı L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde ännen sabaq bergen ekensız. Oqytqan şäkırtterıŋızdıŋ qandai jetıstıkterımen maqtana alasyz?
– Ol joǧary oqu ornynda dästürlı änderge baulityn synypty Myrzatai Joldasbekov aǧamyz aşqan edı. Alaida, köp ūzamai jabylyp qaldy. Sondyqtan universitette nebärı 2-3 jyl ǧana ännen sabaq berdım. Ondaǧy şäkırtterımnıŋ bıreuı öner salasyna, ekınşılerı basqa mamandyqqa bet būrdy. «Jıgıt sūltanyna» qatysyp, önerımen elge tanylyp jürgen Erdos degen şäkırtım bar. Jalpy, auyz toltyryp aitarlyqtai köp şäkırtım joq. Özım sahnada jürgennen keiın, ekıjaqty bolmaiyn dep, būl mäselenı aldaǧy jyldardyŋ enşısıne qaldyryp otyrmyn, keiın uaqyty keler.
– Balalaryŋyz sızderdıŋ joldaryŋyzdy quǧanyn qalar ma edıŋız?
– Qazır balalarym kışkentai ǧoi. Eseigennen keiın olarmen sanaspauǧa bolmaidy. «Joq, sen osy salaǧa, sen mynau salaǧa barasyŋ» dep aita almaitynymyz anyq. Qyz balaǧa öner joly auyrlau bolady. Ony özım baiqap ta jürmın. Joldasym Klara da öner adamy. Jürek tükpırı qalamai tūrsa da, balalarymnyŋ taŋdauy öner bolsa, qarsylyq bıldırmeimın. Taŋdaudy özderınıŋ enşısıne qaldyramyn.
– Bır sūhbatyŋyzda Türkiiada bolǧanyŋyzdy aita kelıp, «Türıkter «qazaq halqynyŋ estradalyq änderı orystardyŋ änıne ūqsaidy» dep qoiyp qaldy» degen ekensız. Sızdıŋşe, mūndai pıkırdıŋ tuuyna ne sebep boldy?
– Sebebı, elımız jetpıs jyl boiy Keŋes odaǧynyŋ bodany bolyp keluı mädenietımızge äser etpei qoimady. Orys mädenietı bızdıŋ mädenietımızge az da bolsa sıŋıstı. Men dästürlı ännıŋ de, estradalyq ännıŋ de qandai ekenın bılemın. Öitkenı, zerttedık, saraladyq. Şyny kerek, estradalyq änder orystardyŋ änıne ūqsaidy. Qazırgı taŋda tıpten teledidardaǧy baǧdarlamalardyŋ özı körşı Reseiden alynady emes pe? Moŋǧoliianyŋ estradalyq änı bızge müldem ūqsamaidy. Olar nege orystan almaidy? Olar da äuelde Reseidıŋ yqpalynda boldy ǧoi. Öitkenı, moŋǧoldar änderın Europadan alady da, ūlttyq kaloritın qosyp, müldem basqa jaŋa dünie şyǧarady. Al būl bızge endı-endı kele jatyr.
– Şyny kerek, bügıngı taŋda şeteldıŋ änın qazaqşa söiletetın änşıler köbeiıp kettı. Sızdıŋ repertuaryŋyzda mūndai änder kezdese me?
– Ras. Ondai änder qazır köp. Bıraq özım däl būlaişa änge «jiendık» jasap körmeppın. Rasynda, keibır änder qazaqtyŋ töl änı siiaqty sättı şyǧyp jatady. Mysaly, poliaktıŋ «Toqtaŋyz, sūlu qyz, su ızdegen» degen änı qazaqqa äbden sıŋıp ketken. Qazaqtyŋ tabiǧatyna kelıp jatsa, şet elden köşırılgen änder töl änımızdei bolyp ketuı mümkın. Būl, ärine, jaqsy. Al bızdıŋ tabiǧatymyzǧa, mentalitetımızge jat dünieler köşırılıp jatsa, onda onyŋ qajetı joq.
– Aldaǧy uaqytta qandai baǧytta än jazǧyŋyz keledı?
– «Jazylmai qaldy-au» degen dünie köp. Sazgerlerımızge qūlaqqaǧys – bügıngı uaqytta balalarǧa arnalǧan änder qalys qalyp jatyr. Ondai änderdı jazu da oŋaiǧa soqpaidy. Bylai alyp qarasaŋyz, aituǧa oŋai, jeŋıl siiaqty körınedı. Al, şyndyǧynda, balalarǧa arnap än jazu – qiyn dünie. Sondyqtan bolu kerek, sazgerler būl taqyrypqa bara bermeidı. Menıŋ repertuarymda Qaraqat Äbıldinanyŋ oryndauyndaǧy «Qūlynşaq» degen änım bar. Balalaryma üiretıp jürgen änderım bar. Bıraq, az. Mıne, sony qolǧa alǧym kelıp jür. Aldaǧy uaqytta patriottyq, balalarǧa arnalǧan än jazsam deimın.
– Belgılı änşı Jaŋabai Ötegenovtıŋ oryndauyndaǧy «Aiala» änı tyŋdarmandardyŋ köŋılınen şyǧyp, hitke ainaldy. Būl tuyndy qalai düniege keldı?
– Būl än belgılı oqiǧaǧa bailanysty tuǧan joq. Şabytym tasyp, köŋıl-küiım bolǧan sätte düniege kelgen ännıŋ bırı. Jaŋabai «Änderıŋızdı qaraiynşy» dep kelgen sätte, köŋılı osy «Aialaǧa» būrǧan edı. Ol kezde änşı köpşılıkke tanymal emes-tın. Endı ǧana universitet bıtırgen şaǧy. Maǧan onyŋ önerge degen qūştarlyǧy qatty ūnady. Būl ändı basqa da belgılı änşılerge beruge bolatyn edı. Bıraq men Jaŋabaidyŋ eŋbekqorlyǧyna täntı boldym. Ol oiymdaǧydai şyrqap, hitke ainaldyrdy.
– Äŋgımeŋızge rahmet!
Sūhbatty jürgızgen:
Aigül ÖZEKOVA
