Qiyndyqqa qarsy tūrǧan qyz edı

(Jūmagül Berdenqyzy Sauhatty eske alu)

Ömır joly ärkımge är aluan. Uaqyt ozyp, buyn almasqanda, osy jol kürdelene bermek. Būl – jūrt bıletın aksioma. Mūny aityp otyrǧan sebebım, menıŋ kurstasym Jūmagül Berdenqyzy Sauhat osyndai bel ortada jürıp, jantalasumen ömır keştı. Baiqaǧan adam bıledı. Otbasy qamy, bala ösıru, üi jaiy öz aldyna. Sol otbasynda jürıp, äiel-ana bolyp qyzmet etıp, atpaldai azamattyŋ jügın köterdı. Qalamgerlıgın de, qairatkerlıgın de qatar alyp, özınıŋ naǧyz qaisarlyǧyn körsettı. Men onyŋ boiynan osyny tanydym.

Jūmagül student kezde (QazMU, 1968-1973 jj. jurnalistika fakultetı) «B» tobynyŋ starostasy boldy. Kurstaǧylardyŋ bärı – dökei talant ielerı. Özderınşe bır-bır klassik. Aqyny da bar, prozaigı de bar, satirigı de bar – bärı respublikalyq gazet betterınen tüspei jürgen talant ielerı. Marat Qabanbaev, Küläş Ahmetova, Qaiyrbek Asanov, Köpen Ämırbekov, Kamal Äbdırahman, Oŋdasyn Elubai, Klara Qabylǧazina, Käken Hamzin, Asqanbai Erǧojaev, Beisenbai Süleimenov, Svetlana Burataeva, sanasaŋ tıl jetpeidı. Bärı tuma talant. Solardyŋ bärımen ortaq tıl tabysu üşın jap-jas Jūmagülge şeberlık, aqyl, ūstamdylyq kerek edı. Jūmagül sonyŋ bärın rettei bıldı.

Özı qyzdar arasynda körıktı boldy. Ärı sol kezdegı sän älemıne sai ädemı kiındı. Qai kezde de tap-tūinaqtai. Ūqypty jüredı. Qandai kiım kise de boiyna jarasym tabady. Qalpy aqköŋıl, aşyq. Aragıdık ädemı äzılderı bar. Gitaramen qosylyp än aitqanda, körgen jan talyp qalady. Bızge därıs bergen sol kezdegı ataqty ǧalym-professorlar, akademikter: M.Ǧabdullin, H.Bekhojin, M.Joldasbekov, Z.Qabdollov, ­T.Amandosov, A.Marhabaev, R.Nūrǧaliev, J.Qaraqūsov, Ä.Ydyrysov, t. b. bıraz ūstaz Jūmagüldı erekşe jaqsy köretın. Osyǧan qarap men Jūmagüldı sol oqyp jürgen kezden-aq kurstaǧy basqa qyzdardyŋ bärınen de alǧyr, aqyldy dep sanadym. Jäne üstındegı kiım kiısıne qarap tūrmysy öte jaqsy otbasynan şyqqan qyz bolar degen oida jürdım. Keiın jataqhanada bırge tūrdyq. Bıraq Jūmagül basqa bölmede. Bır künı Jūmagüldıŋ ertemen tūryp, inenı bır ydysqa pysyldatyp suǧa qainatyp jatqanyn kördım.

– Būl ne? – dep sūradym men taŋǧalyp.

– Äi-i, ine ǧoi. Saharym (būl qant diabetı eken) bar. Būl özı jaman auru. Eşkımnıŋ basyna bermesın. Maǧan osy kezıktı. Emhanaǧa baruǧa uaqyt qaida. Özıme-özım ine qainatyp, ine şanşimyn, – dedı Jūmagül. Aitaryn aitsa da, auruǧa şaǧym jasaǧandai emes, jai ǧana äŋgıme arasyndaǧy sözdei, män jasamaǧan keiıp körsetıp.

19-20 jas – naǧyz qūraq ūşyp jüretın jas qoi. Ädemı, köz tartatyn sūlu qyzdyŋ nauqasy sol sätte menı bıraz oilantty. Bıraq keiın özım auyrmaǧan soŋ, esımnen şyǧyp kettı. Jūmagüldı «keremet auqatty otbasynyŋ qyzy şyǧar» degen oiym da qate eken. Mūny men keiın… tıptı keiın, universitet bıtırıp ketken soŋ baryp bıldım. Jūmagül äke-şeşeden erte aiyrylyp, taǧdyr synyna jas kezınen tüsken eken.

– Men jetımdıgımdı baiqatpai, stipendiiamdy ışetın tamaǧymnan da ünemdep, özıme jaqsy kiım alyp kiınetınmın, – dedı keiın, menıŋ sūraǧym boiynşa, özınıŋ student kezındegı ömırınen. Sonda ūqtym. Jaratuşy iemız Jūmagülge qiyndyqqa qarsy tūrar qaisarlyq bergen. Ädemı de näzık qyzdy ömır osylai öz älemınde erte şyŋdapty. Sol näzık qalpymen, näzık jüregımen syrtqa eşnärse bıldırtpei jürgenınıŋ özı erlık emei nemene?! Netken myqtylyq deseŋşı!

2000 jyly «Dariǧa-ai, qaida sol jyldar» degen bız bırge oqyǧan kurstastar estelıgın qūrastyr­dym. Sonda Jūmagül jaily jazǧanym bar. Oǧan toqtalǧym kelmei otyr. Al ekeumız qyzmettes bolǧan az ǧana jyldardaǧy adami qasietterı turaly bügın aitu kerek dep şeştım.

Torǧai oblysy 1997 jyly ekınşı ret jabylǧanda, Aqmola qalasyna otbasymmen qonys audaryp (ol kezde Aqmola), osy Astanadaǧy jalǧyz qazaq tılındegı «Aqmola aqşamy» gazetıne qyzmetke tūrdym. Gazet aptasyna ekı bet bolyp qana şyǧady eken. 3-4 qyzmetker bar. Redaktory – Kenje Jūmaǧūlov. Şaǧyn ūjymǧa qosyldym. Būl kez Aqmola Qazaqstan Respublikasynyŋ jaŋa astanasy bolyp, bilıktegıler Almatydan Aqmolaǧa jappai köşı-qon jasap jatqan kez-tın.

Jūmagül osy jyldary qaladaǧy «Mūsylman äielder ligasyn» basqardy. Jetım balalar üiındegı er balalardy sündetke otyrǧyzu, tūrmysqa şyqpai qalǧan qyz-jıgıtterdı tanystyryp, olardyŋ otau qūryp ketuıne arnalǧan «Jeŋgeler» kluby, jas boijetkenderdıŋ tärbiesı üşın «Qyzym, saǧan aitamyn…» kluby jaqsy jūmys ıstegen. Al jaŋadan üilenıp jatqandarǧa mūsylmanşa neke qiiu räsımderı de osy liganyŋ atqaratyn şaralarynyŋ bırıne ainalǧanynyŋ kuäsı boldym.

Keiın Jūmagül Berdenqyzy Sauhat (1998 j.) men jūmys ıstep jatqan «Aqmola aqşamy» gazetıne bas redaktor bop taǧaiyndaldy. Kurstasymdy barlyq jaǧynan anyq tanyǧan kez – osy kez.

Aqmola atauy Astana bolyp özgergende, gazet te «Astana aqşamy» dep jaŋa atauǧa özgerdı. Elorda keŋeiıp, qalanyŋ qazaq tıldı tūrǧyndarynyŋ sany kürt artyp, ziialy orta köp şoǧyr­lanǧan jaŋa astanyŋ gazetı talǧampaz oqyrman qauymnyŋ köŋılınen şyǧu keregı kım-kımge bolsa da tüsınıktı edı. Mūny Jūmagül de jaqsy bıldı. Arnaiy aqparat közderın paidalanyp, respublikalyq basylymdarda köp täjıribe jinaqtaǧan jurnalist-qalamgerlerdı «Astana aqşamy» gazetıne şaqyrdy. Gazettıŋ tirajy būrynǧydan köbeidı. Endıgı mäsele – şaqyrylǧan kadrlardy baspana, üi jaǧdaiymen qamtamasyz etu. Būǧan da belsene kırıstı. Gazetke kelgenderdıŋ köbısınde üi joq, jaldamaly päterde tūrdy. Ärqaisysynyŋ tūrmys­tyq jaǧdaiy ärtürlı. Şekesı şylqyp jürgen jurnalister az. Jūmagül solardyŋ bärıne jaǧdai jasaǧysy keledı. Bıraq Astana qalasy äkımdıgınde üi jaǧdaiyna qarjy bölu qaras­tyrylmaǧan. Respublikanyŋ ortalyǧy Astana bolǧan soŋ, eldıŋ barlyq aimaǧynan kelıp jatqandar qanşama. Gazet jurnalisterı – solardyŋ bırı ǧana. Qalalyq äkımdıkke jurnalisterge üi sūrap baru – «joq närsenı tauyp ber» degenmen bırdei. Būǧan, şynyn aitqanda, äjeptäuır bedel kerek. Mıne, osy jaǧynan kelgende, Jūmagüldıŋ eşnärseden aianbaǧanyna köz jetkızdım.

Şyny kerek, «Astana aqşamy» gazetınde Jūmagül er adam basqara almaityn ülken ıs tyndyrdy. Bastysy, ūjymdy auyzbırlıkte ūstai bıldı. Apta saiyn taŋerteŋgılık ötetın lezdeme aldynda jıgıtterden otbasy jaǧdaiyn sūrau ädetı bolatyn. Ūjym bırtındep qalypqa tüstı. Gazet öz bedelın joǧarylatty.

2001 jyly Jūmagül «Astana aqşamynan» «Astana» halyqaralyq jurnalynyŋ bas redaktorlyǧyna auysty.

Keiınırek 2009-2011 jyldary üş tılde (qazaq, orys, aǧylşyn) şyǧatyn özınıŋ «INSIDE» (ışıŋe üŋıl) atty täuelsız, saiasi-äleumettık jurnalyn aşty. 2010 jyldan «Astana kıtaphanasy» seriiasymen ärtürlı tanymdyq anyqtamalyq, tarihi basylymdar şyǧarumen ainalysatyn «Ädebiet» qoǧamdyq bırlestıgınıŋ töraiymy – bas redaktory boldy. 2010 jyly «Astana» kıtap-albomy, «Aŋyzdan tuǧan Bäiterek», «Astana – jyr şuaǧym», 2014 jyly «Tarih taŋdaǧan Astana», 2016 jyly «Saǧyndyrǧan asyldar», 2017 jyly «Astana öner ordalary» atty tanymdyq kıtaptary jaryq kördı.

Jūmagül talai ataq pen marapattauǧa da ie boldy. QR Prezidentı syilyǧynyŋ BAQ salasy boiynşa iegerı, «Qazaqstannyŋ qūrmettı jurnalisı», «Qazaqstannyŋ üzdık redaktory», «Astanaǧa 10 jyl», «Astanaǧa 20 jyl», «Astanaǧa 25 jyl» medaldaryn keudege taqty.

İä, lezde kün öttı. Lezde jyl öttı. Jūmagülım-ai, jatqan jerıŋ jaryq bolyp, nūryŋ peiışte şalqysyn. Artyŋda qalǧan Aldekeŋ, ūlyŋ Erkebūlan, ūrpaǧyŋ aman bolsyn!

Örıs IаŞÜKIRQYZY, jazuşy