Adam balasy üşın ömırde esten ketpeitın ǧajaiyp sätter az emes. Ärine, baqytty balalyq şaqtyŋ orny bölek. Sonda da bılım närın alǧan mektepte oqyǧan kezderge eşteŋe jetpeidı. On jyl boiy bırge oqyǧan dostaryŋmen jürgen alaŋsyz künderdı saǧynasyŋ. Ätteŋ, sol bır qyzyqqa toly şaqtardyŋ qadırın keş bılıp jatamyz. Endı az künnen soŋ elımızdegı barlyq mektepte soŋǧy qoŋyrau ünı soǧylady. Taǧy bır jas tülekter arman jolyna attanady. Altyn ūia mektebımen, ardaqty ūstazdarymen qoştasady. Ömır zaŋy sol… Alma-kezek dünie. Keşe sen bolsaŋ, bügın basqalar…
Bız de tülek bolǧanbyz…
Bügıngı taŋda mektep bıtıru keşı dumandy merekege ainalǧan. Ata-analar balalary üşın baryn beruge bar. Qoldan kelse, dübırletıp toi jasauǧa äzır. Ärine, ol ärkımnıŋ öz şaruasy ekenı anyq. Degenmen, osy «salt» dendep barady. Osyndaida özımnıŋ mektep bıtırgen şaǧym esıme tüsedı. 1995 jyl. Elımız egemendık alǧan eleŋ-alaŋ şaq. Auyldyŋ da berekesı şaiqalǧan. Sovhoz taraǧan. Jūmyssyzdyq beleŋ alǧan. Jūrt ailap ailyq almaǧan. Onyŋ bırı bızdıŋ qaperımızge kırmeidı. Mektep bıtıremız dep jelpınıp jürmız. Keşke ädemı kiınıp barǧymyz keledı. Bırde synyp jetekşımız Toqtar aǧai bärımızdı jinap aldy: – Qazır jaǧdai qiyn. Sondyqtan ata-analaryŋyzǧa köp küş tüsırmeŋızder. Bar mümkındıktı paidalanyp, mektep bıtıru keşın qarapaiym türde atap öteiık. Jinalǧandarǧa konsert qoiyp, öz önerımızdı körseteiık, keiıngılerge ülgı bolatyndai qyzyqty ötkızeiık dep aqylyn aitty. Aqyry, aǧaiymyzdyŋ sözın jön kördık. Dabyrasyz, qarapaiym türde keşımız öttı. Ata-analarymyz da oǧan dän riza. Eşkım-eşkımnen artyq kiınemın degen joq. Qalypty mektep formasyn qanaǧat tūttyq. Bıraq, esımızde sol kün ūmytylmai qaldy. Ötken jyly mektep bıtırgenımızge jiyrma jyl tolǧanda sony jadymyzǧa alyp, qaita bır jaŋǧyrttyq.
Qala balasy qalai daiyndalady?
Ärine, qazırgı taŋda uaqyt özgerdı. Elımızdıŋ tūrmysy da oŋaldy. Mümkındık te mol. Keibır ata-analar balasynyŋ mektep bıtıru keşıne jyldap daiyndalady. Qarjysyn ünemdeidı. Äsırese, qalalyq jerde onyŋ qaumetı köp. Qymbat kiım alady, meiramhana jaldaidy. Onyŋ syrtyndaǧy ūsaq-tüiek dünielerge de aqşa qajet. Dūrys-aq, deisız. Jaǧdai bolyp tūrsa, eşkım de balasynan tarylmaidy. Onyŋ ömırınde bır-aq oryn alatyn maŋyzdy şaraǧa aianyp qalǧysy kelmeidı. Bız saltanatty keşke daiyndalyp jatqan bır ata-anany sözge tarttyq. (Aty-jönın aitudy qalamady).
– Biyl ūlym mektep bıtıredı. Ärine, quanyp ta, tolqyp ta jürmız. Balamyzdyŋ azamat bolǧanyn qalaimyz. Aituly şaraǧa daiyndalyp jatyrmyz. Ata-analar komitetınıŋ ūiǧarymymen meiramhana jaldaimyz. Oǧan adam basyna 20 myŋ teŋgeden qosylamyz. Mäselen, soǧan balam jäne anasy üşeumız 60 myŋ teŋge töleimız. Onyŋ syrtynda jaŋa kiım alamyz. Qysqasy, 100 myŋ teŋge ketedı dep jobaladyq. Al, mūǧalımge syilyq turaly söz joq. Mäselen, özım synyp jetekşıge syi jasaǧym keledı. Ol kısınıŋ eŋbegı öte zor. Ata-analarmen tyǧyz jūmys ıstedı. Synyptaǧy är balanyŋ babyn taba bıldı. Oquyna da kömektestı. Ondai şynaiy ūstazdy qalai qadırlemeske?! Sondyqtan, synyp jetekşısıne aitar alǧysym şeksız, – deidı ol. Ärine, är adam özgeşe oilaidy. Bır balaǧa 100 myŋ ketse, ol da oŋai qarjy emes. Kädımgıdei, bıldei qyzmetkerdıŋ bır ailyq eŋbekaqysy. Sondai-aq, barlyq ata-analardyŋ jaǧdaiy da teŋ emes. Keibır otbasylardyŋ mümkındıgı şamaly boluy mümkın. «Joqtyq qoldy bailaidy» degen de söz bar. Soǧan qaramastan olar balasynyŋ saǧyn syndyrmai, qatarynan qaldyrǧysy kelmeidı. Oǧan ata-analar komitetı qalai qaraidy? Al auyldyq jerde būdan qalyspaidy eken. Bır oquşynyŋ kiımıne äke-şeşelerı ortaşa eseppen alǧanda 50 myŋ teŋge jūmsasa, meiramhana nemese dämhanaǧa 10 myŋ teŋgeden qosylady eken.
Bastauyşpen qoştasudyŋ özı bır toi
Qazırgı taŋda mektepterde bastauyş synyppen qoştasu keşı de saltanatty türde ötedı. Oǧan da ata-analar aqşa jinaidy. Biyl jaqyn dosymnyŋ egız qyzy törtınşı synypty tämamdaidy. «Sol ekeuıne 30 myŋ teŋgeden qosyldym. Ata-analar komitetı solai ūiǧardy» deidı ol. Taǧy bır mektepte ata-analar bastauyş synypty tämamdaityn balasyna 5 myŋ teŋgeden qosylǧan. Jalpy, osy qajet pe? Būryn bastauyş synyppen qoştasu degen joq edı. Osy dästür keiın engen sekıldı. Bırınşı synyptaǧylar «Älıppemen qoştasu» ötkızedı. Boldy, sosyn 11-synypty aiaqtaǧandaǧy mektep bıtıru keşı. Bas-aiaǧy bılım ordasynda osy ekı ǧana şara ötetın edı.
Qoǧamda aragıdık bolsa da, orta bılım beretın oqu oryndary arasynda oquşylardan türlı şaralarǧa aqşa jinaidy degen sözder aitylyp qalady. Ärine, bız közben körmegennen keiın naqty dälel keltıre almaimyz. Osy oraida, bızge Astana qalalyq Bılım basqarmasy basşysynyŋ mındetın atqaruşy Güljan Aitjanova da atalǧan mäselege bailanysty öz pıkırın bıldırdı.
– 2014 jylǧy 25 qaraşadaǧy №770 Astana qalalyq Bılım basqarmasynyŋ būiryǧy boiynşa memlekettık bılım beru ūiymdarynda jöndeu jūmystaryna, jihazdar aluǧa, qūral-jabdyqtarǧa, sondai-aq, tazalauşy men küzetşınıŋ eŋbekaqysyna, pedagogikalyq ūjymǧa nemese bılım basqarmasynyŋ qyzmetkerlerıne merekelerde syilyq aluǧa mäjbürlı türde aqşalai qarajat talap etuge üzıldı-kesıldı tyiym salynǧan. Bızdıŋ basqarmaǧa ata-analar tarapynan mūǧalımge (direktorǧa, onyŋ orynbasaryna) syilyqqa aqşa jinau turaly eşqandai şaǧym tüsken joq.
Eger de osyndai jaǧdai oryn alsa, qyzmettık tekserıs jürgızıledı. Būiryqqa säikes qataŋ jaza qoldanylyp, basşylyq qyzmetten bosatylady. Alaida, ata-analar komitetınıŋ mektep bıtıruşılerge jinaǧan qarjysyna toqtam sala almaimyz. Bıraq, onyŋ barlyǧy kelısımdı, erıktı türde bolǧan dūrys, – deidı Güljan Jaqsylyqqyzy.
Bır tüigenımız, saltanatty keştıŋ sarsaŋy köp. Onyŋ barlyǧy jetkınşekter üşın igılıktı şara ekenı de ras. Degenmen, maŋyzdy şara da sabadan aspai, saliqaly bolǧanǧa ne jetsın!
Azamat ESENJOL
