29 mamyr künı Qazaqstan, Resei, Belarus elderınıŋ prezidentterı Euraziialyq ekonomikalyq odaq qūru turaly kelısımge qol qoiady.
Älemdık saiasattanuşylar «Damudyŋ jaŋa dinamikasyna» balap otyrǧan būl integrasiialyq qadam üş eldıŋ ekonomikasyn serpındı damytady degen senım bar.
Bügınge deiın Qazaq elı de, Resei men Belarus Respublikasyda josparly ekonomikadan naryqtyq ekonomikaǧa köşudıŋ kürdelı de qaişylyqty kezeŋderınen öttı. Jiyrma jyldyŋ ışınde är el öz betınşe älemdık deŋgeidegı sauda-ekonomikalyq bailanstar tüzıp, dünie jüzı ekonomikasynda öz ornyn tabuǧa ūmtyldy. Bıraq köz ılespes jyldamdyqpen damyp jatqan älemdık örkenietke jekedara jürıp ılesu oŋai emestıgın qai el de tüsıngen jaiy bar. Ekonomikalyq odaq qūruǧa bız endı kırıskelı jatqanymyz bolmasa, dünie jüzındegı küllı memleket baiaǧyda bır-bırımen odaqtasyp ömır sürıp jatyr. Resmi mälımetke süiensek, törtkül düniede 300-ge tarta sauda-ekonomikalyq odaq, erkın sauda ainalymy men ortaq rynoktar bar eken.
Euraziialyq integrasiia – qazırgıdei daǧdarystyŋ qauıp-qaterınen qūtyludyŋ, jahandanu üderısıne jūtylyp ketpei, äzırlıkpen kırıgudıŋ bırden-bır ūtymdy joly bolyp tūr. «Bız HHI ǧasyrda bırge tehnologiialyq sekırıs jasau üşın ekonomikalyq odaq qūrmaqpyz. Üş el jahandyq bäsekelestıkke tötep berude bır-bırıne kömektesu üşın integrasiialanatyn bolady. Onyŋ qataŋ bolatynyna eşqandai kümän joq. Men HHI ǧasyrda euraziialyq integrasiiaǧa basqa strategiialyq tiımdı balama joqtyǧyna senımdımın» degen edı Elbasy.
Elbasy jiyrma jyl būryn M.Lomonosov atyndaǧy Mäskeu memlekettık universitetınıŋ qabyrǧasynda alǧaş ret uaqyt talabyna sai jaŋa integrasiialyq bırlestık – Euraziialyq ekonomikalyq odaq qūru turaly ideiany ūsynǧany belgılı.
İntegrasiianyŋ alǧaşqy qadamy Kedendık odaqtyŋ qūryluy boldy. Sonyŋ nätijesınde üş eldıŋ ışkı sauda qarym-qatynasy belsendı damydy. Älemdık ekonomika deŋgeiınıŋ tömendeuıne qaramastan, byltyr Kedendık odaq aiasyndaǧy tauar ainalymy 64,1 milliard teŋgege östı.
BEDELSÖZ
MäulenÄŞIMBAEV, QR Parlament Mäjılısınıŋ deputaty, halyqaralyq ıster jönındegı komitet töraǧasy:
Erkın aimaq – halyqqa paidaly
–Erkın sauda ainalymy. Mūnda eşbır tarif, şekteulersız tauar ainalymynyŋ auqymy artady. Mäselen, odaq ışındegı memleketterdıŋ importynaqosymşa baj salyǧyn salmasaq, dükenderımızdegı tauardyŋqūny da 10-20% paiyzǧa arzan bolady. Būl halyqqa paidaly. Säikesınşe, Resei, Belarus naryǧyna şyǧarylyp jatqanqazaqstandyqönımge de kedendık tölem bolmaidy. Būdan aŋǧaratynymyz, qūny jaǧynan otandyq biznestıŋ bäsekegeqabılettılıgı artady. Taǧy bır maŋyzdy jait, körşı eldegı tuystaryna tūrǧyndar oŋai jetıp, ısker azamattar şekaradan erkınöte alatyn bolady.
Sondai-aq, odaqtas memlekettermen aradaǧy ekonomikalyq bailanysymyz el egemendıgıne nūqsan keltırmeuı tiıs. Kedendık Odaq, EEO aiasyndaqarym–qatynas ornatqandardyŋ bärı geosaiasi, saiasi maqsatty emes, ekonomikalyq paidalylyǧyn eskeruıqajet jäne būl keŋıstıkteärbırqatysuşy taraptyŋūlttyqqūndylyqtary, qyzyǧuşylyǧy eskerıluı kerek. Būdan bölek, Euraziialyq ekonomikalyq odaqüş eldıŋǧana arasyndaqalypqoimai, aldaǧy uaqyttaQyrǧystan, Täjıkstan jäne Kavkaz aimaǧynyŋ elderın deqatarǧaqosady degenümıt bar.
Al, byltyr bastalǧan Bıryŋǧai ekonomikalyq keŋıstıktıŋ qūryluy bırlesken käsıporyndardyŋ köbeiıp, käsıpkerlerdıŋ bır-bırımen täjıribe almasyp, qajettı kadrlardy, jaŋa jobalardy bırge daiyndauyna jol aşty. Aitalyq, Reseiden Qazaqstanǧa zauyttar kelıp, qolaily käsıpkerlık orta qalyptastyruǧa septıgın tigızdı. Al, qazaqstandyq kapital Reseige qarai bet būryp, osy eldıŋ qūrylysyn, logistika salasyn investisiialai bastady. Belarustar da qarap qalmai, Reseidıŋ tamaq önerkäsıbın damytuǧa özındık üles qossa, Qazaq elıne medisinalyq tehnika, traktor men avtokölıkter şyǧaratyn öndırıs oryndaryn salyp jatyr.
Endı jaŋa odaq qūrylǧannan keiın qazaqstandyq käsıpkerlerge Resei men Belarustyŋ memlekettık satyp alularyna qatysuǧa jol aşylady. Onyŋ kölemı 200 milliard dollardy qūraidy.
Tüiındei aitqanda, Qazaqstan üşın Euraziialyq yntymaqtastyqtyŋ maŋyzdylyǧy zor. Mūnda üş eldı ekonomikalyq müdde toǧystyrady.
Qymbat TOQTAMŪRAT
