Tälım, bılım, täjıribe jinaqtap, ızgılıktıŋ jolyna tüsu, adamşylyqtyŋ, ar-namystyŋ tuyn asqaqtata ūstau, oiyn oiulap örnektep jetkızu, ǧylymnyŋ tas qiiasyna örmeleu, ortaŋa, qauymyŋa jaqsylyqtyŋ säulesın şaşu ekınıŋ bırıne būiyrǧan syi emes. Solai desek te, bır özınde kısılık kelbet, körkem mınez, özıne tılegendı özgege tıleitın taza jürek, meiırbandyq pen tegeuırındılıktı tızgındep ūstaǧan ūstazdyq, bıregei tūjyrymy men közqarasy bar ǧalymdyq, qysqasy, örı-qyry bırdei qadırlı azamattyŋ bırı – ekonomika ǧylymdarynyŋ doktory, professor, Qazaqstan Ūlttyq jaratylystanu ǧylymdary akademiiasynyŋ akademigı, Qazaqstan Jurnalister odaǧynyŋ müşesı, L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetı ekonomika fakultetınıŋ dekany Serık Bihanūly Maqyş.
Belgılı ǧalymnyŋ ömır joly mazmūndy maǧynaǧa toly dep aituǧa bolady. Auylda ösken ören jasynan eŋbekke aralasyp, joǧary oqu ornyna tüskenşe, auylda saqpanşy, jylqyşynyŋ kömekşısı sekıldı türlı qara jūmystyŋ qazanynda qainady. Söitıp jürıp, qazynaly qariialardyŋ naqylǧa toly äŋgımelerın tyŋdap, ösken topyraǧynyŋ tarihyna qanyp, el ışındegı abyroily azamattardyŋ asyl qasietterın boiyna sıŋıre bıldı. Odan keiın jas oǧylannyŋ aldynda temırdei tärtıp pen tözımge baulityn äskeri ömır, qyzyǧy mol studenttık şaq, ǧūlamalar därısı, bılım baqşasy gülderınıŋ hoş iısı, bır sözben qaiyrǧanda, ruhani jetıluge qūlşynystar älemı tūrdy. Onyŋ boiyndaǧy eŋbekqorlyq, ızgılık, janaşyrlyq, ūltqa degen qamqorlyq qasietı ony özgeden erekşelendırıp tūrady. Mäselen, 2019 jyldyŋ aqpanynda elordamyzda bes perışte otqa janyp ketkende, Serık Bihanūly ekı ökpesın qolyna alyp, sol balapandardyŋ ruhyna Qūran oqytyp, sadaqa berdı. Sodan soŋ Mäskeudegı memlekettık äskeri mūraǧatynan Ekınşı düniejüzılık soǧysqa ketken atasy Maqyştyŋ 1943 jyldyŋ aqpanynda mert bolǧany turaly mälımettı ızdep tauyp, Nijnii Novgorod oblysy, Staraia Russa audany İlmen kölı jaǧasyndaǧy ziratyna baryp Qūran baǧyştauy, ia bolmasa ǧylymi jetekşısı, aqylmany akademik Ǧabdyǧapar Seitqasymovtyŋ ömırı men şyǧarmaşylyǧyn tolǧaǧan «Önegelı ömır» kıtabynyŋ şyǧuyna bastamaşyl boluy da bır kısıge jük bolarlyq ıs. Sondai-aq ǧalym 2017-2019 oqu jylynda ekonomika fakultetınıŋ barlyq bılım beru baǧdarlamalarynyŋ bakalavriat jäne magistratura, doktorantura deŋgeilerı boiynşa NAAR jäne FIIBA tarapynan halyqaralyq akkreditasiiadan 5-7 jylǧa ötkızude fakultettıŋ alty maman daiarlaityn kafedralarynyŋ qyzmetın ūiymdastyra bıldı. 2015-2016 oqu jylynda «100 naqty qadam» ūlt josparynyŋ 93 qadamyna qatysty QR Esep komitetınıŋ memlekettık audit mamandyǧyn engızuge qatysty tapsyrysyna säikes, ol ekonomika fakultetınıŋ dekany retınde qysqa merzım ışınde universitet bazasynda 2016 jyly qaŋtarda «Memlekettık audit» mamandyǧy boiynşa oqu-ädıstemelık bırlestıgın ūiymdastyryp, keŋes qūramyn jasaqtady. Atalǧan mamandyq boiynşa üş deŋgeide: bakalavriat, magistratura jäne doktoranturany jürgızuge lisenziia aluǧa tıkelei atsalysty.
Sonymen qatar ekonomika fakultetınıŋ halyqaralyq bailanystarynyŋ nyǧaiuyna üles qosty. Astana ekonomikalyq forumy aiasynda universitetımızdıŋ bazasynda halyqaralyq ǧylymi konferensiialar, forumdar ūiymdastyrdy. Äsırese L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde halyqaralyq jiynǧa kelgen Nobel syilyǧynyŋ laureattary Robert Aumann, Finn Kidland, Kristofer Pissarides, Djon Neş, Edvard Preskott, Robert Mandell, Ser Djeims Mirrlis, Djordj Fisdjerald Smut III, Erik Maskin, Muhammad Iýnus, Edvard Preskott, Re Kvon Chung, Pol Romer, S.Fişer därıs oqyp, otandyq ǧalymdarmen jüzdesıp, pıkır almasty. Osy ıs-şaranyŋ joǧarǧy deŋgeide ötuıne Serık Bihanūly ūiytqy boldy. Tyǧyz bailanystyŋ nätijesınde olarmen qarym-qatynas nyǧaia tüsıp, onyŋ jalǧasy dostyqqa ūlasty.
Serık Maqyş bılıktılıgın arttyru maqsatynda älemnıŋ jetekşı universitetterınde halyqaralyq seminarlar men treningterge qatysyp, ǧylymi taǧylymdamadan ötıp, täjıribesın baiytty. Ǧalymnyŋ bügınge deiın 85-ten asa ǧylymi eŋbekterı, onyŋ ışınde: 8 oqulyq, 13 oqu qūraly jäne 3 monografiiasy men Skopus – 5 Tomson – 1 maqalasy jaryq kördı. Atalmyş eŋbekterınıŋ ışınde joǧary oqu oryndarynyŋ ekonomikalyq studentterı üşın özınıŋ jeke avtorlyǧymen memlekettık tılde alǧaşqylardyŋ bırı bolyp jaryq körgen bırneşe oqulyqtary men oqu qūraldary bar. Dälırek aitqanda: «Aqşa ainalysy jäne nesie», «Kommersiialyq bankter operasiialary» oqu qūraldary, QR Bılım jäne ǧylym ministrlıgınıŋ Respublikalyq oqu-ädıstemelık keŋesımen oqulyq retınde ūsynylǧan «Bank ısı» oqulyǧy, sondai-aq «Kommersiialyq banktıŋ qyzmetın basqaru: jaǧdaiy men bolaşaǧy» atty monografiiasy osy salada oqityn studentterdıŋ qolynan tüspeitın oqulyqqa ainalǧan.
Bır jaǧynan Serıktıŋ jasynan S.Zimanov, Iа.Äubäkırov, K.Saǧadiev, E.Türkebaev, S.Satybaldin sekıldı akademik aǧalarynan alǧan tälım-tärbiesı onyŋ jaqsy azamat bolyp qalyptasuyna äserın köp tigızdı. Ol narhozdyŋ «Qarjy jäne nesie» mamandyǧyn aiaqtaǧannan keiın, 1994-2002 jyldar aralyǧynda sondaǧy «Bank ısın ūiymdastyru» kafedrasynda qyzmet ıstep, «Valiutalyq operasiialar», «Aqşa, nesie, bankter», «İnvestisiiany qarjylandyru jäne nesieleu», «Halyqaralyq valiuta-nesie qatynastary», «Banktık marketing», «Banktık menedjment», «Aqşa-nesielık retteu» pänderınıŋ baǧdarlamalaryn jasap, qazaq jäne orys tılınde studentterge därıs oqyp, seminar sabaqtaryn jürgızdı. Jas ūstaz üşın būl şeberlık pen bılım mektebıne ainaldy. Auditoriiada ǧylym jaiynda örelı oi aitu – naǧyz öner. Mınekei, ol bılıktılıkke, bılımdılıkke, şeşendıkke, şeberlıkke osylaişa jattyǧyp, ūstazdyq jolǧa myqtap tüstı. Ūstaz tūlǧasy qandai degende, äl-Farabi sipattaǧandai, «ol tym qatal da bolmauǧa tiıs, tym yryqqa da jyǧyla bermeu kerek, öitkenı tym qataldyq şäkırttı özınıŋ ūstazyna qarsy qoiady, al tym yryqqa köne beru ūstazdyŋ qadırın ketıredı, onyŋ bergen sabaǧy men ǧylymyna şäkırtı selqos qaraityn bolady. Ūstaz tarapynan barynşa yntalylyq pen tabandylyq qajet, öitkenı būlar, jūrt aitqandai, tamşysymen tas tesetın su tärızdı». Saiyp kelgende, tälımgerlık, üiretuşılık ısındegı Serık Maqyştai ūstazdyŋ ūstanymy da joǧaryda aitqan oimen üilesedı.
Serık Bihanūly – jany näzık, ana tılınıŋ uyzyna qanǧan azamat. Onyŋ jalyndy jüregı syrǧa, jyrǧa toly, ärbır ännıŋ möldıregen qasietın tereŋ tüsınıp, özı de ändı tamyljytyp şyrqaidy. Äsırese «Ekı jiren», «Nūrikamal», «Dudarai», «Abylai aspas Arqanyŋ sary belı», «Aq baqai», «Qarǧam-au», «Gäkku» änderın oryndaǧanda bır jasap qalasyŋ. Tıptı Eifel mūnarasynyŋ ūşar basynan «Gauhartas» änın oryndap, Parijdıŋ önerge ıŋkär jūrtyn qairan qaldyrdy. Söitıp, ūly änşı Ämırenıŋ ruhyn jaŋǧyrtqan. Praganyŋ törınde «Nazqonyr» änın syŋǧyrlatyp sūŋqyldatqan. İä, ony saharanyŋ sanduǧaşy, lebızı, mınezı, önerı, ädebı, bır syrly, segız qyrly bolmysy bır-bırıne saima-sai Ūly dalanyŋ bır jarqyn säulesı dersıŋ!
Al Serık Maqyştyŋ «Auylym, Almatym, Astanam» atty ǧūmyrnamalyq hikaiatyn oqyǧanda jer-sudyŋ tarihyna, ata-tek şejıresıne jetıktıgı de aiqyn tanylady. Mäselen, Baiqoŋyr petroglifterı, Būlanty şaiqasy, ūly babasy Abylai hannyŋ keŋesşısı Niiaz bi Tıleulıūly jönındegı derekterı onyŋ ūlttyq tarihi sanasynyŋ joǧary ekendıgın däleldeidı.
Qoryta aitqanda, ūstazdyq pen ǧalymdyqty, adamşylyq pen parasattylyqty pır tūta bılgen azamatqa ömır jolynda abyroi biıgın tıleimın!
Serık NEGİMOV,
Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen
qairatkerı, filologiia
ǧylymdarynyŋ
doktory, professor
