Биыл – барлық деңгейдегі мәслихаттар үшін мерейлі жыл. 30 жыл бұрын, 1994 жылы республиканың жаңа өкілді органы – мәслихат депутаттарының сайлауы өтті. Еліміздің байтағы – Астана қаласының мәслихаты мерейлі күнге қандай жетістіктермен жеткені және алдағы міндеттер туралы елорда мәслихаты VII және VIII шақырылымының төрағасы Ерлан Ермекұлы Каналимовтың мақаласын беріп отырмыз.
Мәслихат – құрылтайға ұқсас хандық кезеңдегі қазақтардың жиналысы. Жылына бір рет көшпелі маршруттарды қайта бөлу, соғыс жариялау, бейбітшілік орнату, хандарды сайлау және заңдар қабылдау үшін жиналды. Ер адамдар қару-жарақпен келуі керек еді. Кеңестік кезеңде Қазақстанның жергілікті өзін-өзі басқару органдары өз орнын айқындады. Мәслихаттардың «атасы» Еңбек депутаттарының кеңестері (1936 жылғы КСРО Конституциясы бойынша), кейіннен Халық депутаттарының кеңестері (1977 жылғы Конституция бойынша) деп аталды.
Қазіргі мәслихат – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес халықтың еркін білдіретін және оны іске асыру үшін қажетті шараларды айқындайтын, орындалуын бақылайтын өкілді орган. Қалалық мәслихаттың төрағасы мен бюджет, экономика, өнеркәсіп және кәсіпкерлік мәселелері, әлеуметтік-мәдени даму мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиялардың төрағаларын қоспағанда, қалалық мәслихат депутаттары өз функцияларын босатылмаған негізде орындайды. Бұл жаңалық шамамен 2 жыл бұрын қабылданған және біз оны алғашқылардың бірі болып қабылдадық.
Мәслихат өз құзыреті шеңберінде Астананы дамытудың жоспарларын, экономикалық және әлеуметтік бағдарламалары мен қала бюджетін бекітіп, оның орындалуын бақылайды, жер қатынастарын, әкімшілік-аумақтық орналастыру мәселелерін реттеуді жүзеге асырады, азаматтар мен ұйымдардың Қазақстан Республикасы Конституциясының, заңдарының, Қазақстан Республикасы Президенті актілерінің, орталық және жергілікті мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілерінің нормаларын орындауына жәрдемдеседі.
Сессиялардың күн тәртібіне енгізілетін мәселелерді алдын ала қарау, мәслихат шешімдерін іске асыруға жәрдемдесу және бақылау функцияларын жүзеге асыру үшін мәслихатта 4 тұрақты комиссия құрылды. Бұл – бюджет, экономика, өнеркәсіп және кәсіпкерлік мәселелері жөніндегі; заңдылық, құқық тәртібі және жұртшылықпен жұмыс мәселелері жөніндегі; әлеуметтік-мәдени даму мәселелері жөніндегі; құрылыс, экология, көлік және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиялар. Жалпы елордалық мәслихат жұмысының 30 жылында депутаттық мандатқа 156 адам ие болды.
Қоғамдық маңызы бар мәселелерді талқылау үшін депутаттардың, атқарушы органдардың, ұйымдардың, бұқаралық ақпарат құралдарының және азаматтардың қатысуымен көпшілік тыңдаулар өткізіледі. Бұдан басқа, комиссиялар мәслихат шешімдерінің, қабылданған бағдарламалардың және мемлекеттік билік пен басқару органдарының басқа да актілерінің орындалуын бақылауды жүзеге асырады. Тұрақты комиссиялар оларды сайлаған мәслихат алдында жауапты және жылына кемінде 1 рет өз қызметі туралы есеп береді.
Біздің басты міндетіміз – еліміздің бас қаласында жайлы әрі қауіпсіз өмір сүруге жағдай жасау. Елордалық мәслихаттың жұмысы осыған негізделген. Ол үшін қалалық әкімдіктің барлық мемлекеттік органдарымен және құрылымдық бөлімшелерімен белсенді ынтымақтастық орнатылды.
Қазір елордалық мәслихат депутаттары үшін сайлаушылармен өзара қарым-қатынас барысында ашықтықтың жоғары деңгейін сақтау өте маңызды. Депутаттардың әрқайсысы мәслихат сайтында халықпен кері байланыс орнату үшін өзінің Whatsapp нөмірлерін жариялады, кездесулер мен қабылдаулар кестесі әзірленіп, бекітілді. Мысалы, бір мандатты сайлау округтері бойынша 17 депутат үш қабылдау өткізеді, өз округтерінде, сайланған партияның қоғамдық қабылдау бөлмесінде және мәслихаттың қабылдау бөлмесінде азаматтарды қабылдайды. Өткен жылы біз арнайы қабылдау бөлмесін аштық. Осылайша депутаттардың әрқайсысы кестеге сәйкес айына бір рет азаматтарды қабылдайды.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында: «Азаматтық қоғамды қолдау және нығайту, оларды шешу мақсатында неғұрлым өзекті жалпымемлекеттік міндеттерді талқылауға тарту қажет» деп нақты атап өтті. Бұл қағида азаматтық қоғам құрудың жетекші қағидасы ретінде қарастырылуы керек. Бүгінгі таңда халық қалаулыларының сайлаушылары алдында есеп беруін реттеу халықпен тығыз байланыс орнатуға және олардың жұмысының ашықтығын арттыруға үлкен мүмкіндіктер ашты.
Кадр мәселесін шешу үшін қоғамдық негізде «Жастар мәслихаты» жобасы іске қосылды. Оған ең белсенді қаланың жас тұрғындары таңдалды. Қазіргі таңда белсенді жастар VIII шақырылым мәслихат депутаттарының қоғамдық көмекшілері болып жұмыс істейді. Олардың көпшілігі қазірдің өзінде жұмысқа орналасып, жалақы алады.
Бюджетті қалыптастыру және бөлу мәселесі – өзекті мәселенің бірі. Осыған байланысты біз мемлекеттік органдардан бюджеттік өтінімдерді қарау практикасын қабылдадық және табысты іске асырып жатырмыз. Оның құрамына бюджеттік комиссияның келісімі мен бекітілуіне дейін тікелей мәслихат төрағасы мен бюджеттік комиссиясының төрағасы кіреді. Мәслихат сессиясында бюджет бекітілгенге дейін 2-3 ай ішінде бюджеттік өтінімдерді қарауды бастаймыз және шығыстардың басым бағыттарын дербес айқындап, бірқатар әлеуметтік нысанның құрылысын аяқтауды қаржыландыру бойынша тиімді ұсыныстарды әзірлейміз.
Елордамыздың салалық мәселелерін шешу үшін әкімдікпен бірлесіп алдағы 3 жылға арналған түрлі салада бірқатар кешенді даму жоспары әзірленіп, іске асты. Мысалы, денсаулық сақтау жүйесін дамытудың кешенді жоспары. Соның шеңберінде біз медициналық нысандарды салу сәтінен бастап жөндеу жүргізілмеген нысандарға күрделі жөндеуге қаражат бөлдік. Қажетті заманауи жабдықтар сатып алынды, ақ халатты абзал жандарға жалақы мен басқа да төлемдердің ұлғаюы қолдау тапты. Өткен жылдың соңында бірнеше емхана мен қалалық ауруханалардың жаңартылған ғимараттары қала тұрғындарына есігін айқара ашты.
VIII шақырылым жұмысының басынан бастап, елордада қылмысқа қарсы күрес, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі 2023-2025 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары әзірленіп, іске аса бастады. Онда қажетті автокөлік, есірткі заттарын жедел анықтау үшін жабдықтар сатып алу; учаскелік және модульдік полиция пункттерін салу; бейнебақылау камераларын орнату; тәртіп сақшыларына арналған спорт кешенін жөндеу және т. б. мәселелер қамтылды. Осындай жоспар Төтенше жағдайлар департаментімен сәтті жүзеге асуда.
Зәулім ғимараттар салынған елордада өрт қауіпсіздігі үшін арнайы техника, жеке құрамға киім-кешек пен жабдық қажет екенін түсінеміз. Елорданың тұрғын алаптарында заманауи өрт сөндіру депосын салу қажет. Бізде олардың 16-сы бар және көпшілігі өрт болған жағдайда құтқарушылардың жедел келуін қажет етеді. Біз барлық ескі өрт сөндіру бөлімдерінде құрылыс компанияларына басшы депутаттар есебінен күрделі жөндеу жүргіздік. Олардың көмегімен батыс стандарттары бойынша бірнеше полиция бекеті салынды. Әріптестерімізбен бірге Ақтөбе облысына бардық. Осы қаланың тәжірибесіне сүйеніп, өрт сөндіру бөлімдерінің арзан модульдерін салуға кірістік. Олар стандартты өрт сөндіру бекеттерімен салыстырғанда төмен бағамен сипатталатын ангар-рамалық форматта салынған. Кешенде оқу мұнарасы, спорт алаңы, жанармай құю бекеті, су ыдысы, БӨП, арнайы техникаға арналған ангарлар қарастырылған.
2007 жылы тамызда өткен Парламент отырысы мен жергілікті мәслихат депутаттарын сайлау алғаш рет көппартиялы жүйе бойынша өтіп, халыққа қоғамдық өмірге белсенді қатысуға мүмкіндік берді. Бұл сайлау саяси партиялардың рөлін күшейтті және жеңімпаз партия мүшелерінен тұратын мәслихаттардың жаңа түрін құруға септігін тигізді. Жыл сайын біз мәслихат жұмысындағы басымдықтарды, соның ішінде азаматтарды қабылдау барысында олардың өтінішін талдап, iKomek қызметі арқылы және т. б. ресурстар арқылы негізгі мәселелерді анықтаймыз.
Бір мандатты округтер бойынша сайланған депутаттар ұсыныстар мен проблемалық мәселелерді шешу бойынша жол карталарын әзірлеп, округтердің тұрғындарына ерекше назар аударуда. Жол картасында айғақталған мәселелердің барлығы сайлау процесінде депутаттыққа кандидаттар жинады. Бүгінгі таңда мәселелердің 40 пайызға жуығы бір жыл ішінде шешілгенін атап өткім келеді. Биыл жол картасының барлық мәселесі, кейбір жүйелік мәселелерден басқа, толықтай шешіледі деуге негіз бар.
Елордалық мәслихаттың жоспарлы іс-шараларынан басқа, апта сайын жергілікті жерлердегі ахуалмен танысу үшін 3-4 көшпелі кеңес өткіземіз, мүдделі мемлекеттік органдардың ұжымдарымен әңгімелесеміз. Сапарлардан кейін басым бағыттар бойынша мәслихаттың жекелеген кеңейтілген отырысын өткіземіз. Осының арқасында біз осы бағыттардың проблемалық сұрақтарына жедел жауап бере алып, әртүрлі түзету жасай аламыз.
Қазіргі таңда көтерілген мәселелердің басым бөлігін шештік, ал басқалары депутаттардың ерекше бақылауында деп сеніммен айта алатынымды атап өткім келеді. Біз барлық әлеуметтік нысанның құрылыс барысын үнемі бақылауда ұстаймыз, олардың жабдықталуын тексереміз, құрылыс орындарына барамыз. VIII сайланымның бірінші жылында біз 200-ден астам көшпелі жиналыс өткіздік. Олардың көпшілігі әлеуметтік салаға қатысты болды. Депутаттар нақты уақыт режимінде Астананың Бас жоспарына қала тұрғындарының тілектерін енгізу үшін Бас жоспар базасындағы көшпелі отырыстарында шешті. Елорда тұрғындары санының алғашқы болжанғанынан әлдеқайда асып кетуіне байланысты құжат айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Нәтижесінде Бас жоспар қабылданды және бекітілді.
Елордалық мәслихат депутаттарының бастамасы бойынша тұрғын үй сертификаттарының сомасы 1,5 миллион теңгеге дейін ұлғайды, оларды алушылар санаты кеңейді. Емдеу-сауықтыру мекемелерінің санын беске дейін ұлғайту туралы шешім бекітілді. 2024 жылдың басынан бастап мүгедектер күніне біржолғы төлемді арттыру жоспарлануда. Ол I топтағы мүгедектігі бар адамдар үшін 69 мың теңгені, II топ үшін 34,5 мың теңгені және III топ үшін 17250 теңгені құрайды. Бурабай ауданында орналасқан қарттарға, мүгедектерге және мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған оңалту орталығының аумағында медициналық корпус салу мәселесі көтерілді. 2024 жылы тіс протездеу және санация қызметтерімен 3400 адамды қамту туралы шешім қабылданды және қолдау тапты. Оның орташа құны бір адамға 204 мың теңгені құрайды. Бұл – депутаттар жасаған жұмыстың аз ғана бөлігі.
Қызметтес болған азаматтар мен әріптестерімді мәслихат тарихындағы маңызды мерейтоймен құттықтаймын. Баршаңызға зор денсаулық, отбасыларыңызға бақыт және тәуелсіз еліміздің тұрғындарына қызмет етуде табыс тілеймін! Жыл бойы бүкіл ел бойынша мәслихаттардың 30 жылдығына орайластырылған мәдени және спорттық іс-шаралар өтеді. Астана қаласы мәслихатының депутаттары қайырымдылық акциялардың бастамашысы болады. Сонымен қатар ғылыми-практикалық конференциялар жоспарланған. Осы мерейтойды қала тұрғындарымен бірлесіп, лайықты деңгейде қарсы алатынымызға сенімдімін. Мерейлі жыл бірінші кезекте халық үшін пайдалы істермен аталып өтеді.
Ерлан КАНАЛИМОВ,
Астана қаласы мәслихатының төрағасы
Астана қаласы мәслихатының хатшылары:
Миронов Александр Сергеевич – I шақырылым мәслихатының хатшысы
Демидов Александр Иванович – II шақырылым мәслихатының хатшысы
Лукьянец Вера Григорьевна – II шақырылым мәслихатының хатшысы
Редкокашин Владимир Николаевич – III-IV шақырылым мәслихатының хатшысы
Оспанов Ермек Сабырбекұлы – IV шақырылым мәслихатының хатшысы
Есілов Сансызбай Сейтжанұлы – V шақырылым мәслихатының хатшысы
Нұрпейісов Жанат Ғазизұлы – V шақырылым мәслихатының хатшысы
Шайдаров Мәжит Зейноллаұлы – VI шақырылым мәслихаты хатшысының міндетін атқарушы
Каналимов Ерлан Ермекұлы – VII-VIII шақырылым мәслихатының төрағасы
