رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, بۇگىندە ەلىمىزدەگى تۇرعىنداردىڭ 20 پايىزى اللەرگيادان زارداپ شەگەدى ەكەن.
استانادا دا بۇل كورسەتكىش ءوسىپ بارادى. تۇشكىرتىپ-پىسقىرتىپ, كىسىنىڭ ابدەن بەرەكەسىن قاشىراتىن وسى اۋرۋدىڭ, اسىرەسە, ماۋسىمدىق ءتۇرى كەڭ ەتەك جايعان. ودان ساقتانۋدىڭ, لاجى كەلسە, ءبىرجولا قۇتىلۋدىڭ قانداي جولدارى بارىن بىلمەك بولىپ ەلورداداعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ ءىس باسقارماسىنا قاراستى مەديتسينالىق ورتالىققا باس سۇقتىق. ءبىزدىڭ سۇراقتارىمىزعا اتالمىش مەكەمەنىڭ ءى ساناتتى اللەرگولوگ-دارىگەرى ايگۇل سىزدىقوۆا جاۋاپ بەردى.
اياز دا – اللەرگەن
– جاز باستالىپ, كوك شىعىسىمەن, اللەرگياسى بار ادامدار اۋرەگە تۇسەدى. وسىنداي ماۋسىمدىق اللەرگيا كەزىندە بىزگە جۇگىنەتىن ناۋقاستاردىڭ دا سانى كۇرت ارتادى, – دەپ باستادى اڭگىمەسىن كەيىپكەرىمىز. – مىسالى, قازىرگى ۋاقىتتا ماعان كۇنىنە 30-دان اسا پاتسيەنت كەلەدى. جالپى, الەم حالقىنىڭ 10 پايىزى پوللينوزعا شالدىققان. ءبىزدىڭ وڭىردە وسى دەرتتىڭ ءورشيتىن ءۇش مەزگىلى بار. العاشقىسى ءساۋىردىڭ ورتاسىنان مامىردىڭ سوڭىنا دەيىن سوزىلادى. بۇل شاقتا قايىڭ, ەمەن, تەرەك, شاعان سياقتى اعاشتار توزاڭدانادى. كەلەسى كەزەڭدە, ياعني ماۋسىم-شىلدە ايلارىندا اتقوناق, تارعاق ءتارىزدى شابىندىق ءشوپتەر گۇلدەيدى. ال ءۇشىنشى ارالىق ءدال قازىر ءوتىپ جاتىر. اللەرگيكتەردىڭ ءبىرازىنا جۋسان ءيىسى جاعىمسىز اسەر ەتۋدە.
ايگۇل امانگەلدىقىزىنىڭ ايتۋىنشا, ماۋسىمدىق اللەرگيانى قوزدىراتىن فاكتورلار قاتارى تەك وسىمدىكتەرمەن شەكتەلمەيدى. بىلە بىلسەك, قىستىڭ قاقاعان سۋىعى دا قاۋىپتى اللەرگەندەر تىزىمىنە جاتاتىن كورىنەدى.
– استانانىڭ قىسى قاتال عوي. اۋا تەمپەراتۋراسى بەلگىلى ءبىر گرادۋسقا دەيىن تومەندەگەندە, ول دا تەرىنى, تىنىس جولدارىن تىتىركەندىرەدى. مۇنداي اللەرگيامەن اۋىراتىنداردىڭ كوپشىلىگى – سوزىلمالى ناۋقاسقا شالدىققان, اللەرگيانىڭ باسقا دا تۇرلەرىمەن اۋىراتىن نەمەسە تۇقىمىندا سوعان بەيىمى بار كىسىلەر. سونداي-اق تەرىسى نازىك ءارى سەزىمتال جانداردا دا سۋىققا اللەرگيا ءجيى كەزدەسەدى. ستاتيستيكا بويىنشا مۇنداي دەرت 70 پايىز جاعدايدا ايەلدەردى توڭىرەكتەيدى, – دەدى مامان.
تسيۆيليزاتسيانى «سۇيەتىن» اۋرۋ
بۇدان بولەك, اللەرگيانىڭ تۇرمىستىق, ەپيدەرمالىق, دارىلىك پرەپاراتتىق جانە تاعامدىق دەپ اتالاتىن تۇرلەرى بولادى. تۇرمىستىق اللەرگيانى تۋعىزۋشى نارسەلەردىڭ ءبىرى – ۇيدەگى شاڭ-توزاڭ. ونىمەن اۋىراتىن ادامداردىڭ بولمەدە شاڭ جينايتىن جيھاز كوپ بولعان سايىن مازاسى قاشادى. ماسەلەن, ولار ءۇشىن توسەك-ورىن, جۇمساق ويىنشىق, كىلەم, بەتى اشىق كىتاپ, كيىم, جۇننەن توقىلعان جامىلعى – ءبارى-ءبارى قولايسىز اسەر ەتۋى مۇمكىن. جينالعان شاڭنىڭ ءار گرامىندا 14 مىڭعا جۋىق مايدا كەنە ءومىر سۇرەدى ەكەن. ال ەپيدەرمالىق اللەرگيكتەرگە ۇيىندە مىسىق, يت, قويان, تىشقان سەكىلدى جانۋارلاردى اسىراۋعا بولمايدى. ەگەر حايۋاناتتارعا دەگەن ماحابباتىڭىز ەرىك بەرمەي جاتسا, سۋ تاسباقاسىن باعىپ كورىڭىز. ول الدىنداعىلارعا قاراعاندا الدەقايدا قاۋىپسىزدەۋ. دارىلىك پرەپاراتتىق اللەرگەندەرگە انتيبيوتيك, ءتاتتى سيروپ, انەستەتيك, انالگەتيك كىرەدى. بۇگىندە ءدارىحانا سورەلەرىندە قاپتاپ تۇرعان نەبىر بيولوگيالىق بەلسەندى قوسپالاردىڭ (باد) قۇرامىندا دا اللەرگيا تۋعىزۋشى ەلەمەنتتەر بار. تاعامدىق اللەرگيا سيىر ءسۇتى, جۇمىرتقا, تاۋىق, بالىق, بيداي, قىزىل ءتۇستى جەمىس-جيدەك, تسيترۋستىق جەمىس-جيدەك سياقتى ازىق-تۇلىككە اللەرگيالىق دەرماتيت نەمەسە رينيت تۇرىندە بايقالادى. ءبىر قىزىعى, اللەرگيا ءبىر تۇردەن ەكىنشى تۇرگە اۋىسۋى دا مۇمكىن. مىسالى, ەگەر ادامنىڭ قايىڭ توزاڭىنا اللەرگياسى بولسا, وندا اعاش باسىندا وسەتىن جەمىستەرگە دە اللەرگياسى ءبىلىنۋى مۇمكىن.
– تسيۆيليزاتسيا نەعۇرلىم وركەندەگەن سايىن حالىقتىڭ اللەرگياعا شالدىعۋ ىقتيمالدىعى دا سوعۇرلىم جوعارىلايدى. لاس اۋا, زياندى ازىق-تۇلىك, كوشەدەگى قوقىس – اللەرگەندەردىڭ ناعىز وشاقتارى. ونىڭ ۇستىنە, شەكتەن تىس ستەريلدى ورتا دا اللەرگيانىڭ پايدا بولۋىنا اكەلىپ سوعادى, – دەدى دارىگەر.
توزىمدىلىك قالاي قالىپتاسادى؟
مەديتسينانىڭ قارىشتاپ دامۋى قانشاما اۋرۋدىڭ الدىن وراپ, توسقاۋىل قويۋدا. سونداي پايدالى ەم-دومنىڭ ءبىرى اللەرگيكتەرگە ارنالعان. بۇل ءادىس اللەرگەندى-سپەتسيفيكالىق يممۋندىق تەراپيا (اسيت) دەپ اتالادى.
– بۇگىندە ءبىزدىڭ ورتالىقتاعى ناۋقاستاردى وسى تاسىلمەن ەمدەيمىز. ياعني, اللەرگەننىڭ كىشكەنتاي مولشەرىن ادامعا ەگۋ ارقىلى ونىڭ اعزاسىندا انتيدەنەلەردى شىعارامىز. ۇزاقتىعى 3 نەمەسە 5 جىلدىق ەمدىك كۋرس اياقتالعان سوڭ, پاتسيەنت الگى اللەرگەنگە ەداۋىر ءتوزىمدى قالىپقا كوشەدى. ءماسەلەن, مەنىڭ ءتاجىريبەمدە مۇنداي تەراپيانىڭ ارقاسىندا ناۋقاستاردىڭ جارتىسىنان كوبى قۇلان-تازا ايىعىپ شىقتى. اللەرگيادان قۇتىلۋ ولارعا قانداي باقىت سىيلادى دەسەڭىزشى! جاقىندا عانا كىشكەنتاي قىز بالانىڭ كول-كوسىر قۋانىشىنا كۋا بولدىق. ول ءبۇلدىرشىننىڭ ءۇي جانۋارلارىنا اللەرگياسى بار ەدى. سونىڭ كەسىرىنەن سۇيىكتى ءيتىنىڭ جانىندا ۇزاعىراق بولا المايتىن. اسيت-ءتىڭ ارقاسىندا جانۋارلاردىڭ ءجۇنىنە, سىلەكەيىنە جاۋاپ بەرەتىن تىتىركەندىرگىشتەردى جويدىق, – دەدى ءدارىگەر.
اسيت ەم-دومىن قىستا جۇرگىزگەن ءتيىمدى ەكەن. ارينە, بۇدان ەكپەنى سالدىرىپ السام, جايباراقات ءومىر سۇرە بەرەمىن دەگەن قاتە پىكىر تۋماۋى كەرەك. ماماندار تەراپيا كەزىندە دە اللەرگيا تۋعىزۋشى اللەرگەننەن مەيلىنشە قاشىق ءجۇرىپ, دۇرىس تاماقتانىپ, سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا كەڭەس بەرەدى. اۋرۋعا دۇرىس كوڭىل بولمەسەڭىز, ونىڭ سوڭى قاۋىپتى دەرتكە ۇلاسۋى ابدەن مۇمكىن.
بوتاگوز ماراتقىزى
