– ەرتەڭ استانادا «ەلىمنىڭ ءبىر ەركەسى مەن بولامىن!» اتتى شىعارماشىلىق كەشىڭىز وتپەكشى. بارىنەن بۇرىن وسى كەشتە توسىن سىي بولاتىنى ءبارىمىزدى ەلىكتىرىپ قويعانى راس…
– بۇل رەسمي تۇردە حابارلانىپ, كەڭ اۋقىمدا وتەتىن استاناداعى العاشقى كەشىم بولعالى وتىر. جاڭالىقتار جەتەرلىك. بۇرىنعى كەشتەرىمنەن وزگەشە بولارى انىق. «سازگەن سازى» فولكلورلىق-ەتنوگرافيالىق ءانسامبلىنىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ءان ورىندايمىن. سىيلاس ارىپتەستەرىم دە كەش قوناعى رەتىندە ونەر كورسەتەدى. بۇرىن كوكەيىمدە جۇرگەن كوپ ويدى كورەرمەنمەن بولىسۋگە ۇيالاتىنمىن. قازىر اقىل توقتاتتىم. سوندىقتان ەش جەردە ەستىلمەگەن قاعازعا تۇسىرگەن ويلارىمدى دا وقيمىن…
ءالى بولماعان ءىستى جاريا ەتۋدى ۇناتپاعاندىقتان, كەشتىڭ بار قۇپياسىن جايماي-اق قويايىن. «سالەمنىڭ دە ءساتى بولادى» دەيدى عوي. ءساتى تۇسكەندە بارلىعى دا بەلگىلى بولادى. كەلگەندەردىڭ كوڭىلىنەن شىعادى دەپ ۇمىتتەنەمىن.
– «بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» رەپەرتۋارىڭىزعا قالاي قوسىلىپ ەدى؟
– اۋرۋحانادا مازام قاشىپ, قاتتى قينالىپ جاتقان كەزىم بولاتىن. ۇيقىدان ءان سالىپ وياندىم. تاڭەرتەڭ دارىگەر «سەن اقىنسىڭ با, ءانشىسىڭ بە؟ تۇنىمەن «قايران قايعىسىز, قامسىز كۇندەرىم, سايران, ساۋىقتى راقات تۇندەرىم» دەپ ايقايلاپ جاتتىڭ» دەدى. قاپەلىمدە كىمنىڭ ولەڭى ەكەنى ەسىمە تۇسپەدى. «اقىندىعىم ۇستاپ, ولەڭ شىعارا باستاعان شىعارمىن» دەپ ويلادىم ىشتەي. بۇل وقيعادان كەيىن ءبىراز ۋاقىت ءوتتى. ۇمىتىلىپ تا كەتتى. ءبىر كۇنى كىتاپحانادا ماتەريال جيناپ وتىرسام, شاكارىمنىڭ كىتابى قولىما تۇسە قالدى. سويتسەم, اۋرۋحانادا جاتىپ ايتقانىم – «بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» ولەڭىنىڭ ءسوزى ەكەن. سودان كەيىن, اۋەنىن ۇيرەنە باستادىم. ونى حالىققا تاراتۋدان بۇرىن جۇرەك شەرىمەن بولىسكىم كەلدى. جالپى, وسى ءان باعىمدى اشىپ, مەنى ونەر جولىنا اكەلدى.
– ءبىر اڭگىمەڭىزدە «الەمدىك دەڭگەيدەگى ارتىستەردىڭ حيت اندەرىن زەرتتەپ ءجۇرمىن» دەگەنسىز. سونىمەن, ولاردىڭ حيت بولۋ سەبەبى نە ەكەن؟
– الەمگە ايان حيت اندەر بار. قاي تىلدە ايتىلىپ جاتقانىن بىلمەسە دە, ونى كەز كەلگەن تىڭداۋشى ءتۇسىنىپ, كوڭىلگە قوندىرادى. نەگە؟ سونشالىقتى سىرى جوق ەكەن. مەنىڭ ۇققانىم, ءان مەن تىڭداۋشى اراسىن بايلانىستىراتىن ورتاق دۇنيەلەر – ەڭبەكتەگەن بالا مەن ەڭكەيگەن قارياعا دەيىن جاتتاپ الاتىنداي تىلگە جەڭىل ءسوزى جانە قۇلاققا جاعىمدى اۋەنى بولۋ كەرەك.
الىسقا بارماي-اق, مىنانى ايتايىن. قازاعىمنىڭ حالىق اندەرى مەن ءشامشى اندەرى – ناعىز حيت قوي. ءبىر عانا «ءبىر بالا» ءانىن ەسكە تۇسىرەيىك. ءداستۇرلى مانەردە دە, ەستراداعا سالىپ ايتساڭ دا جاراسادى. قاراپايىم عانا حالىق ءانى «ەركەم-اي» – ءتىپتى, ءحيتتىڭ ءحيتى. ءتۇرلى اسپاپپەن وركەستر ورىنداسا دا – ادەمى, مۋزىكاسىنا سايكەس بي دە قويۋعا بولادى.
قانشا ۋاقىت وتسە دە ەسكىرمەيتىن, قانشا ەستىسەڭ دە جالىقتىرمايتىن ومىرشەڭ تۋىندىلار بىزدە وتە كوپ. سول قازىنامىزدى ءوزىمىزدىڭ ساحنا شەڭبەرىنەن شىعارىپ, وزگە ەلدەرگە كەڭىنەن جەتكىزسەك, الەمدە دە مويىندالىپ, ءوز بيىگىنەن تۇسپەيتىنى ءسوزسىز.
– قازىرگى قازاق ەستراداسىنا كوڭىلىڭىز تولا ما؟
– بارعا دا, جوققا دا ۇنەمى شۇكىرشىلىك ەتەمىن. بۇگىنگى ونەردىڭ جاي-كۇيىنە كوڭىلىم تولادى. ارينە, جاستاردىڭ قارنىم اشاتىن كەمشىل تۇستارىن دا كورەمىن. بىراق, تۇسىنىستىكپەن قاراۋ كەرەك. سۇرانىسقا ساي تالپىنىس جاساپ جۇرگەن جاس ونەرپازداردىڭ بەتىنەن قاعۋ دۇرىس ەمەس. ءبىز دە سونداي بولدىق, كورە-كورە, جۇرە-جۇرە تانىمىمىز كەڭەيىپ, ءوز قاتەمىزدى تۇزەدىك. ورتامىزعا جاس انشىلەر قوسىلىپ جاتسا, مەن قايتا قۋانامىن. تىلەكشى بولامىن. ءار قازاق ءان ايتسا, ارتىق ەمەس.
وسى ورايدا ايتارىم, بىزگە كاسىبي ماماندار جينالىپ, ولەڭ سوزىنە ءمان بەرىپ, ءاندى تالقىعا سالاتىن كوركەمدىك كەڭەس جەتىسپەيدى. ونەر ادامىنىڭ باسپالداعى بولادى. كەڭەس قۇرىلسا, انشىگە سول باسپالداقپەن جوعارى ورلەۋگە سەپتەسىپ قانا قويماي, ءجونى ءتۇزۋى قالىپ, ءان قورجىنداعى دۇنيەلەر سۇرىپتالار ەدى.
– سىزدىڭشە, ونەر ادامىن نە توزدىرادى؟
– بولماي جاتىپ بولدىم, تولماي جاتىپ تولدىم دەۋ – تالانت وتىن سوندىرەدى. وسىدان اۋلاق بولۋ كەرەك.
ءاردايىم رەپەرتۋارىما تاعى نە قوسسام ەكەن دەپ ويلانىپ جۇرەمىن. ميرەي ماتيو, پاتريسيا كااس, سەلين ديون, سالۆاتورە ادامونىڭ اندەرىن تىڭدايمىن, ىزدەنەمىن. ونەر ادامىن وسىرەتىن دە, وشىرەتىن دە حالىق بولعاندىقتان, ءبىر شىققانىمدى قايتالاعىم كەلمەيدى. ءاربىر تويعا دا زور جاۋاپكەرشىلىكپەن دايىندالامىن. جەرگىلىكتى جۇرتتىڭ ادەت-عۇرپىن ەسكەرىپ, كورەرمەن تامسانا قارايتىنداي قويىلىمدار جاسايمىن. ءۇش مىڭ ادامنىڭ الدىنا ءان سالۋعا قالاي دايىندالساڭ, ءۇش ادامنىڭ الدىنا دا ءدال سولاي شىعۋ كەرەك. بۇل ۇستانىمىم وزگەرگەن ەمەس.
– ءبىز – تىڭداۋشىمىز, ءسىز – ورىنداۋشىسىز. تىڭداۋشى ءاندى جۇبانىش, سۇيەنىش, سەزىم پەرنەلەرىن ءدوپ باساتىن كۇش رەتىندە باعالايدى. مۇڭلى مۋزىكا تىڭداپ, كوڭىلى بوساپ, جىلاپ تا الادى. ىرعاقتى اۋەنگە جادىراپ, بيلەيدى. ال سىزگە ءان قالاي اسەر ەتەدى؟
– ون سەگىز مىڭ عالام دىبىس پەن قوزعالىستان تۇرادى. قۇداي بەرگەن قابىلەتتى دۇرىس پايدالانىپ, شىرقالار ءاندى جەتى نوتاعا سىيعىزىپ, مىنەز-قۇلقىن بەرگەندە عانا تىڭداۋشى وزگەشە كۇيگە بولەنەدى…
سۇراعىڭىزعا قايتا ورالسام, ساحناعا كوتەرىلەردە سۇيىكتىممەن العاش كەزدەسكەندەي بولامىن. جۇرەگىم اۋزىما تىعىلىپ, قاتتى تولقيمىن. ءان ارقىلى ءوزىمدى, جۇرەك تۇكپىرىندەگى سەزىمدى, مۇڭىم مەن قۋانىشىمدى, ىشكى سىرىمدى جەتكىزەمىن, اقتارىلىپ, جانىم جەڭىلدەپ قالادى. مۋزىكانىڭ قۇدىرەتى عوي – ءان سالعاندا, جاۋىرىنىم كادىمگىدەي تەرلەپ كەتەدى.
– ليريكالىق اندەردى كەرەمەت جاقسى ورىنداپ, كوڭىلدى اندەردى كوڭىلسىز قىلىپ ايتاتىن انشىلەر بار. ونىڭ ءمانى نەدە؟
– كوڭىل, شىركىن, شارتاراپقا قۇيقىلجىسا دا, ارتىنان ەرىپ كەتپەي, ءاندى تاڭداي ءبىلۋ ماڭىزدى. ءان ادامنىڭ كويلەگى سياقتى. جاسىنا ساي ءارى ۇيلەسىپ تۇرۋ كەرەك. ادامنىڭ سوزىنە قاراپ, ءوزىن تانۋعا بولادى, ءانشىنىڭ اداميلىعى دا ءان ارقىلى تانىلادى. ءاننىڭ ءوز ىشكى بولمىسىڭمەن ۇيلەسىمى ايتىلعان كەزدە بىردەن بايقالادى. مىسالى, ماعان روك باعىتىندا نەمەسە بليۋز جانرىندا ءان ايتۋ ىڭعايسىز, تابيعاتىما كەلمەگەندىكتەن, ايتا المايمىن دا.
– ادەتتە كۇنىڭىز نەدەن باستالادى, قالاي وتەدى?
– اتقان كۇنىم ۇنەمى ءبىر ىسپەن باستالادى – ۇلىم قامبارعا شاي بەرىپ, تاماقتاندىرىپ, مەكتەبىنە شىعارىپ سالامىن. ال, ودان كەيىنگىنىڭ ءبارى ورايىنا قاراي رەتتەلە بەرەدى. كىتاپ وقىپ, مۋزىكا تىڭداپ, كەستە توقىپ, ءىس تىگىپ, تۇنىمەن وياۋ وتىراتىن كەزدەرىم دە ءجيى بولادى. قۇمالاقشى قۇمالاقتى شاشىپ تاستايدى ەمەس پە, مەن دە سول سياقتى «اباي جولىنىڭ» كەز كەلگەن بەتىن اشىپ, جالعاستىرىپ وقي بەرەمىن. حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ شىعارمالارىن وقىعاندى دا جاقسى كورەمىن.
– حالىققا ۇسىنار توسىن سىيىڭىز كوپ بولعاي!
سۇحباتتاسقان:
ءمادينا جاقىپ
