حوستەلدەر تۋريستەر تۇراعىنان گورى ميگرانتتار مەكەنىنە اينالعان
وسىدان ءبىر جىلداي ۋاقىت بۇرىن, جەلتوقسان ايىندا استانا قالاسىنىڭ جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ باستىعى باقىتجان مالىباەۆتىڭ حالىققا ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋىندە قالا تۇرعىندارىنىڭ ءبىرى تۇرعىن ۇيلەردى جايلاپ العان حوستەلدەر تۋرالى ماسەلە كوتەرگەن بولاتىن (informburo.kz, 7 جەلتوقسان, 2016).
«پاتەرلەردە حوستەل اشۋعا قانداي زاڭعا سۇيەنىپ رۇقسات بەرىلىپ وتىر؟ سوڭعى كەزدە تەرروريزم مەن ەكسترەميزم وقيعالارى كوبەيىپ كەتتى, ال ءبىز كورشىمىزدىڭ كىم ەكەنىن بىلمەيمىز. ءبىر پاتەردە 20-30 ادام تۇرادى. نە حوستەلدەرگە تىيىم سالۋ كەرەك, نە زاڭدى وزگەرتۋ كەرەك» دەپ تىنىشتىعىنا الاڭداعان استانالىق تۇرعىنعا بەرگەن جاۋابىندا باقىتجان اسەمبەكۇلى مۇنداي پروبلەمانىڭ بار ەكەنىن مويىنداپ, حوستەلدەردىڭ قىزمەتىن رەتتەۋدى جەرگىلىكتى ماسليحاتقا ۇسىناتىنىن, ءتىپتى ءتيىستى مينيسترلىك ارقىلى كوتەرەتىنىن جەتكىزگەن بولاتىن. سودان بەرى ءبىر جىل ءوتتى. الايدا booking.com, apartamenty.kz سايتتارىنان استاناداعى ەكى حوستەلدىڭ ءبىرى – كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەردە ورنالاسقانىن بايقادىق.
ءتۇن قاتىپ, تۇنەمەلىك ىزدەدىك
ءمان-جايعا ىشتەن قانىعۋ ءۇشىن ءارى ارزان تۇنەمەلىكتە بوتەن جاندارمەن بولمە ءبولىسىپ جاتۋدىڭ قانداي ەكەنىن ءوز باسىمىزدان وتكەرمەك بوپ حوستەلدەردىڭ بىرەۋىنە قونۋدى ۇيعاردىق. تاڭداۋىمىز رەسپۋبليكا داڭعىلى مەن اباي كوشەسى قيىلىسىنداعى «مەرەي-ينتەركونتينەنتال» ەليت كلاسس كەشەنىندەگى شاعىن حوستەلگە ءتۇستى.
– ءسىز قانشا كۇنگە كەلدىڭىز؟ ءبىر ايعا ما, الدە؟.. – ۆاحتەر كەلىنشەك ەسىكتەن كىرەر-كىرمەستەن سۇراقتىڭ استىنا الدى.
– ءبىر اي بولسا قانشا الاسىزدار؟
– ايىنا – 25000 تەڭگە. اپتاسىنا – 10000. ال ءبىر تۇنگە – 2500 تەڭگە.
– اۋەلى تۇنەپ كورەيىن. دوسىم كەلگەن سوڭ اقىلداسىپ شەشە جاتارمىز. جورتا فوتوسۋرەت وڭدەۋمەن اينالىساتىن فريلانسەر-ديزاينەردىڭ رولىنە ەنە قويدىم.
باقسام, باسقالارى دا ءوزىم سەكىلدى «پرولەتارياتتىڭ ۇل-قىزدارى» ەكەن. تۇرعىن ۇيلەرگە ليفت ورناتۋشى تارازدىق نۇربايدىڭ ەلوردادا جۇرگەنىنە ءۇش-ءتورت ايدىڭ ءجۇزى بولىپتى. اۋەلى سول جاعالاۋداعى حوستەلدەردىڭ بىرىندە تۇرىپ كورگەن. قازىر سالىپ جاتقان قۇرىلىسى رەسپۋبليكا داڭعىلى بويىندا بولعان سوڭ, ءبىر اپتا بۇرىن وسىندا كوشىپ كەلىپتى. داۋرەن اتتى باكەنە بويلى, قىرىقتى ماڭايلاپ قالعان سامپىلداق جىگىت قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ بەلسەندى مۇشەسى بولسا كەرەك. كوسارەۆ كوكەسى, احمەتبەكوۆ اعاسىمەن بانكەتتە قالاي بوكال تۇيىستىرگەنىن ايتىپ ءبىر ماقتانىپ الدى. ال مەنىڭ ءسال-اق الدىمدا كەلگەن ازامات اتتى قىزىلوردالىق جىگىت ءوزىن «فوتوسالوندا ىستەيمىن» دەپ تانىستىردى. سوسىن «فوتو وڭدەۋدى ماعان دا ۇيرەتشى» دەپ جابىسا كەتتى. قىسقاسى, نەسىن ايتاسىز, ءبىز تۇسكەن حوستەلدە بەيساۋات جۇرگەن تۋريست كورمەدىك, ەسەسىنە «تۇراقتى تۇرعىن» – ىلعي ەڭبەك ميگرانتى.
تىيىمى كوپ, تۇرلاۋى جوق
ۆاحتەر ايەل سالعاننان «كەلىسىم شارت تولتىرامىز» دەدى.
– ءبىر-اق كۇنگە بولا ما؟
– ءيا, بىزدە بۇل – مىندەتتى. قولىڭ سۇعاناق, ءتارتىبىڭ ناشار بىرەۋ بولساڭ قايتەمىن؟ كەلىسىمشارتتا كورسەتىلگەن تالاپتارعا كوندىكپەسەڭ, ءبىر-ەكى ەسكەرتۋ جاساپ شىعارىپ سالامىز. اقشاڭ قايتارىلمايدى.
بارلىق شارت پەن ەرەجەنى مۇندا تىزبەلەپ وتىرۋعا ورىن تار. ماسەلەن, ءۇي ىشىندە اياق كيىممەن جۇرۋگە; اراق ءىشىپ, شىلىم شەگۋگە; باسقالاردىڭ مازاسىن الۋعا, تۇنگى ون بىردەن كەيىن شۋلاۋعا بولمايدى. ىدىستى جۋىپ, ارتىڭدى جيناپ ءجۇرۋ كەرەك. «بىراق ۇدايى بۇلاي بولا بەرمەيتىنىن حوستەلدەگى ۆاحتەردەن باستاپ, «تۇراقتى تۇرعىنداردىڭ» اڭگىمەسىنە دەيىن اڭعارتادى: «ءوزىڭ مومىن جىگىت سياقتىسىڭ. ايتپەسە, تالايلار ءجۇر اقشاسىن تولەگەسىن «پراۆا كاچات» ەتىپ» دەپ ۆاحتەر ايەل باسقالارعا كوزىن الارتا قارايدى.
– باستىسى, «كرىسالار» بولماسا بولدى, – دەيدى نۇرباي.
– «كرىساسى» نەسى؟ مىناداي ۇيدە تىشقاندار بولا ما نە؟ – دەپ جان-جاعىما الاق-جۇلاق قاراپ قويامىن.
– جوعا, ۇرلىقشىلاردى ايتامىن. تالاي زاتىمىز جوعالعان. كىمنەن كورەسىڭ. ال ەندى ءىشىپ كەلىپ, باستى اۋىرتاتىندار بولىپ تۇرادى…
ۆاحتەرىمىز تۇراقتى كليەنتتەردىڭ سىرىن ابدەن ءبىلىپ العانعا ۇقسايدى. ازىن-شوعىڭ اقشاڭا بولا استى-ۇستىڭە تۇسەيىن دەپ تۇرعان جوق. شكاف جەتپەي تۇر ەدى, تۇپكى بولمەدەن وزىمىزگە كوتەرگىزىپ اكەلدى. جاڭادان كەلگەندەرگە قايتا-قايتا «دوموفوننىڭ كىلتىن ساتىپ الىڭدار. مەن بەيۋاقتا ارقايسىسىڭا تۇرىپ ەسىك اشىپ جۇرە المايدى ەكەنمىن» دەپ تىكەسىنەن ايتا سالدى. شىدامىن تەكسەرىپ كورەيىن دەپ, ادەيى ازاماتقا قوسىلىپ ءتۇن ورتاسىندا «حاددەرسفيلد» پەن «مانچەستەر سيتي» اراسىنداعى ويىندى تاماشالادىق. گول سالاتىن ساتتەر كەلىپ قالعاندا, «ووو, قانە, قانە» دەپ قيقۋلاپ قويامىز. ءبىر ۋاقتا ۆاحتەرىمىز جەكىپ تاستادى. امال جوق, سىقىرلاعان اعاش كەرۋەتتىڭ ەكىنشى قاباتىنداعى ءبىزدىڭ ەسكى پويىزداردا كەزدەسەتىن كوكجولاق ماتراسقا جۋىلا-جۋىلا ءتۇسى وڭىپ, ماتاسى سەلدىرەپ كەتكەن توسەكتىستى قاپتاپ, قيسايا كەتتىك. تاڭ اتقانشا مازا بولمادى. ءتۇن ورتاسىندا جۇمىستان ورالعان بىرەۋدىڭ اۋزىنان اراق ءيىسى مۇڭكىپ سالا بەردى. وعان توسەككە باسى تيە قورىلعا باسقان كورشىلەرىم «كورىك بەردى».
زاڭ كاسىپكەرلىككە كەدەرگى جاساي المايدى
اتالمىش ماسەلەگە بايلانىستى قالالىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنە سۇراۋ سالدىق. ءباسپاسوز وكىلى سوفيا قىلىشبەكوۆانىڭ مالىمەتىنە سەنسەك, ۋچاسكەلىك پوليتسەيلەرگە حوستەلدەردەن شاعىم ءجيى تۇسەدى. جىل باسىنان بەرى قر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق كودەكسىنىڭ 437-بابى بويىنشا (تىنىشتىقتى بۇزعانى ءۇشىن) – 60 ادام, 441-بابى بويىنشا (كەيبىر قوعامدىق ورىنداردا تىيىم سالىنعانىنا قاراماستان شىلىم شەككەنى ءۇشىن) – 80 ادام, 492-بابى بويىنشا (كوشى-قون زاڭىن بۇزعانى ءۇشىن) 100 شاقتى ادام جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپتى.
سونىمەن قاتار, جاقىندا جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى «ۋچاسكە» جەدەل الدىن الۋ شارالارىن ۇيىمداستىرىپ, تۇرعىن ۇيلەردە ورنالاسقان قىرىق شاقتى حوستەلدى انىقتادى. الايدا سوفيا انۋاربەكقىزىنىڭ ايتۋىنشا, ولاردى تەك اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق فاكتىسىنە عانا تەكسەرۋگە بولادى. سول سەبەپتى رەيد ناتيجەسىندە تۇرعىنداردى ىشكى ىستەر ورگاندارىمەن قويان-قولتىق جۇمىس ىستەۋگە ۇندەۋ ءۇشىن, سونداي-اق, ميگراتسيالىق باقىلاۋدى كۇشەيتىپ, ىزدەۋدەگى جانداردى تەزىرەك تابۋ ءۇشىن حوستەلدەردەن قۇجاتى جوق ادامدارعا ورىن بەرمەۋدى تالاپ ەتكەن ارنايى حات (شىع. №30-30-4-59/30-5002. 13.11.2017 ج.) استانا قالاسى اكىمدىگى اتىنا جونەلتىلىپتى.
الايدا «استانا كونۆەنشن بيۋرو» مەكەمەسىنىڭ باس مامانى دانيل شالۋموۆتىڭ ايتۋىنشا, حوستەلدەردىڭ قىزمەتى 2016 جىلى شىققان «ورنالاستىرۋ قىزمەتى تۋرالى جالپى ەرەجە» دەپ اتالاتىن ارناۋلى ستاندارت (قر ست 2847-2016) اياسىندا رەتتەلەدى. ادەيى اشىپ قارادىق. وندا تۇرعىن ۇيلەردە ورنالاسقان حوستەلدەرگە 20-25 ادامعا دەيىن رۇقسات بەرەتىن «شاعىن حوستەل» ساناتى بەرىلگەن. دەگەنمەن نورماتيۆتىك نورمالاردا اتالمىش ستاندارتقا ءالى كۇنگە دەيىن سىلتەمە نورما بەرىلمەگەن. سونداي-اق حوستەلدەردەگى ءتارتىپتى, گيگيەنانى ت.ب. قاداعالاۋ جاۋاپكەرشىلىگى ەشقانداي مەملەكەتتىك ورگانعا تولىق جۇكتەلمەگەن. حوستەل نارىعىنىڭ جۇيەسىزدەۋ دامىپ جاتقانىنىڭ دا ءبىر سەبەبى وسى.
دانيل شالۋموۆتىڭ ايتۋىنشا, ەكسپو-2017 كەزىندە قالادا 95 حوستەل نەمەسە 4,5 مىڭ كويكا-ورىن بولدى. قازىر تۋريستەر اعىنى ازايعان سوڭ, ولاردىڭ سانى 65-كە ازايدى. وڭىرلەردەن كەلگەن ەڭبەك ميگرانتتارى مەن كۇي تالعامايتىن بەكپەكەرلەر (سومكە اسىنىپ الىپ, جەر-جاھاندى شارلايتىن ساياحاتشىلاردى وسىلاي اتايدى – رەد) قىمبات قوناق ۇيدەن گورى, وسى حوستەلدەردى قولاي كورەدى.
«Urban Hostel» يەسى, جاس كاسىپكەر ميراس قىرعىزالىنىڭ بۇل جونىندە ويى باسقاشا. «ەگەر حوستەلدەر تۇرعىن ۇيگە جاپسارلاس ورنالاسقان بولسا, بولەك كىرەبەرىسى بولعانى دۇرىس. سونداي-اق, كەز كەلگەن كوممەرتسيالىق باعىتتاعى عيماراتتىڭ ەۆاكۋاتسيالىق جوسپارى, اپاتتى جاعدايدا شىعاتىن قوسىمشا ەسىگى, ءورت ءسوندىرۋ, العاشقى مەديتسينالىق قىزمەت ينۆەنتارى بولۋى ءتيىس. بىراق ونى تەكسەرىپ جاتقان ەشكىم جوق. ءبىر جاعى تۇرعىن ۇيدە ورنالاسقان حوستەلدەرگە تىيىم سالعان دا دۇرىس ەمەس» دەيدى. ويتكەنى كاسىپكەرلىك تۋرالى كودەكستىڭ 5-بابى بويىنشا ءار ادام جەكەمەنشىك جىلجىمايتىن مۇلكىن قاندايدا دا ءبىر زاڭ رۇقسات ەتەتىن قىزمەتكە پايدالانۋعا قۇقىلى. ميراستىڭ حوستەلى بولەك عيماراتتا ورنالاسقان. «وتىز-قىرىق ادامعا ەركىن قىزمەت كورسەتە الامىز, ەشكىمنىڭ مازاسىن المايمىز. الايدا بارلىق حوستەلدەردەن مۇندايدى تالاپ ەتىلسە, نارىقتاعى باعا وزگەرەدى.
P.S: حوستەل – ەلىمىزدىڭ ءىرى قالالارىندا قالىپتاسىپ قالعان بيزنەس ءتۇرى. ەلورداداعى 200-دەي قوناقۇيگە تۇنەمەلىك اقىسى الدەقايدا ارزان حوستەلدەر كادىمگىدەي باسەكە تۋدىرىپ تۇر. تەك ءبىر كىناراتى – ولاردىڭ كوبىنىڭ ءالى ستاندارتقا سايكەسپەيتىن تۇستارى جەتەدى ءارى تۋريستەردەن گورى, ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ مەكەنىنە اينالىپ كەتكەنگە ۇقسايدى.
ادىلبەك جاپاق
