جاڭالىقتار

باياندىلىق باستاۋى

ەل دامۋىنىڭ سيمۆولىنا اينالعان كورىكتى ەلوردامىز بارشا قازاقستاندىقتىڭ ماقتانىشى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. جاھان جۇرتشىلىعى قازاقستاندى استانا اتا­ۋىمەن دە تاني باستاعانى شىندىق. قازاقتىڭ كىندىك قالاسىندا بارشا ادامزاتتى بەيبىتشىلىككە شاقىرعان جيىندار وتكىزىلىپ كەلەدى. بۇل جەردە دۇنيە جۇزىندەگى دىندەر مەن مادەنيەتتەردىڭ قاقتىعىسىن دالەلدەيتىن گيپوتەزا مەن فوبياعا سوققى بەرىلىپ, وركەنيەتتەر مەن دىندەردى ۇنقاتىسۋعا جەتەلەگەن القالى باسقوسۋلار وتكىزىلىپ كەلەدى. كۇنى كەشە عانا اياقتالعان «الەمدىك دىندەر مەن ءدىن ليدەرلەرىنىڭ ءداستۇرلى IV سەزى» مۇنىڭ ايقىن كورىنىسى. جيىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعى كەلەشەكتە دە بەيبىتشىلىك ءۇشىن «ءبىر جاعادان باس, ءبىر جەڭنەن قول شىعارا بەرۋگە» ۋاعدالاسىپ تارقاستى. استانا تورىنە جينالعان الەمدىك ءدىن ليدەرلەرى بەيبىتشىل سيپاتتا جاھان جۇرتشىلىعىنا ءۇن قاتتى. بۇل وتانىمىزدىڭ يميدجىنە وڭ اسەر ەتىپ قانا قويماي, الەمدىك تاتۋلىقتىڭ نىعايا تۇسۋىنە دە سەرپىن بەردى.

قازاق حالقى ارقاشان بەيبىتشىلىك پەن تاتۋلىقتىڭ قادىرىن بىلگەن جۇرت. حالقىمىزدىڭ قابىرعالى تاريحىنا كوز جۇگىرتەر بولساق, بابالارىمىزدىڭ اسان قايعى ىزدەگەن «جەرۇيىققا» ۇمتىلىپ, ەلدە «قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان» قوعام ورناتۋعا قۇشتار بولعانىن كورەمىز. بۇل ۇعىم اتاقتى توماس موردىڭ «ۋتوپياسى» نەمەسە ءال-فارابي بابامىزدىڭ «قايىرىمدى قالانىڭ تۇرعىندارىنداعى» قوعام سياقتى كورىنۋى مۇمكىن. وسى اتالعان تۇسىنىكتەردىڭ, كىرشىكسىز قوعامنىڭ وزىندىك پارامەترلەرى دە جوق ەمەس. اتالعان دانىشپانداردىڭ ءبارى ىشكى ىنتىماعى جاراسقان, حالقى باقىتتى, ادىلەتتىلىك ورناعان قوعامدى اڭساپ وتكەن. مۇنداي ولكەدە ادامدار اراسىنداعى تاتۋلىق پەن ءوزارا سەنىم ورناپ, باقىتسىزدىق اتاۋلى الىستاي تۇسەدى. وتانىن جۇرەگىمەن جانە اقىلىمەن سۇيە بىلگەن ادام ۇلتارالىق جانە دىنارالىق تاتۋلىققا ماڭىز بەرىپ, مەملەكەتشىلدىك ۇستانىمنىڭ ماڭىزىن جەتە تۇسىنبەك.

تاريحقا كوز جۇگىرتسەك, قازاق حاندىعى قۇرىلىپ, ەلدىكتى نىعايتۋ كۇن تارتىبىنە شىققان ۋاقىتتا اتاقتى ءاز جانىبەك حاننىڭ وردا­سىنا ءيسى قازاقتىڭ يگى جاقسىلارى جينالادى. جيىندا الاشتىڭ ابىز اقساقالى بولعان اسان قايعى كوپشىلىككە ءبىر جۇمباق جاسىرادى. ول قولىنداعى قامشىسىن حان ورداسىنداعى ۇلكەن كيىزدىڭ ورتا­سىنا قويىپ, «ارالارىڭدا كيىزدى باسپاي قامشىنى الىپ بەرەتىن كىمىڭ بار؟» دەپ سۇرايدى. كوپشىلىك توسىلىپ, قامشىنى الۋدىڭ جو­لىن تاپپايدى. سوندا اسان قايعى «حاندا قىرىق كىسىنىڭ اقىلى بو­لار. بالكىم, سەن الىپ بەرەرسىڭ؟» دەپ حانعا قارايدى. ءاز جانىبەك ورنىنان تۇرىپ, كيىزدى بۇكتەگەن كۇيدە قامشىعا جەتەدى. قامشىنى الىپ, اسان قايعىعا بەرەدى. حاننىڭ تاپقىرلىعىنا رازى بولعان اسان قايعى بۇل جۇمباقتىڭ ماعىناسىن بىلايشا ءتۇسىندىرىپ بەرەدى:

«قامشى كيىزدىڭ ورتاسىندا بولعاندىقتان, ونى الۋ دا وڭايعا سوقپادى. وعان قول جەتكىزۋ ءۇشىن كيىزدى بۇكتەۋگە تۋرا كەلدى. استانانىڭ دا وسى سەكىلدى ەلدىڭ ورتاسىندا ورنالاسقانى ءجون. ويتكەنى, ەلوردا مەملەكەتتىڭ جۇرەگى ىسپەتتى. استانامىز ەلدىڭ شەكارالاس بولىگىندە ورنالاسسا, تۇتقيىلدان كەلگەن جاۋ ەلدىڭ جۇرەگىنە قانجار سۇققانمەن بىردەي بولادى. استا­نا ەلدىڭ ىشىندە ورنالاسسا كيىزدى بۇكتەگەندەي ەتىپ جەتكەنشە ءبىز دە قام جاسارمىز. ەل ىرگەسىندە دە قالىڭ ەل بار. سوندىقتان ەل استاناسىن تۇركىستاننان ۇلىتاۋعا اۋىستىرعان ءجون» دەپ تۇيىندەيدى. ابىز قارتتىڭ بۇل كەڭەسى تاريحي سەبەپتەرگە بايلانىستى ۋاقىتىندا ورىندالماسا دا, اراعا عاسىرلار سالىپ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ۋاقىتىندا جۇزەگە استى. ەلوردانىڭ الماتىدان استاناعا كوشۋىندە وسىنداي ستراتەگيالىق ءھام زاما­ناۋي ماڭىزى بار بابالار وسيەتى جاتىر دەۋگە بولادى.

قازاقستان حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندالعان كوپتەگەن ءىرى باستامالار يەسى. ال كەز كەلگەن باستامانى ۇسىنۋشى ءبىرىنشى كە­زەكتە ءوز مۇددەسىن دە ەسكەرەتىنى ايدان انىق. باستامانىڭ وزگەلەر تاراپىنان ۇسىنىلۋى ونىڭ بەت-بەينەسىن وزگەرىستەرگە ۇشىراتادى. ەلىمىزدىڭ باستاماسىمەن ومىرگە كەلگەن ءىس-شارالاردىڭ بارلىعى مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگى, ازاماتتاردىڭ بەيبىت ءومىر ءسۇرۋى جانە وتانىمىزدىڭ وركەندەۋى ءۇشىن جاسالۋدا دەسەك قاتەلەسپەيمىز. بۇل باستامالار الەم قاۋىمداستىعى تاراپىنان قولداۋ تاپتى. اتالعان يدەيالاردىڭ استارىندا بۇكىل ادامزاتتى تاتۋلىققا, بەيبىت دامۋعا شاقىراتىن ومىرشەڭ ويلار جاتىر. ال وسى باستامالاردىڭ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تورىنەن باستاۋ الۋى – ءبىزدىڭ باستى جەتىستىگىمىز!

قورىتا كەلگەندە, بەيبىتشىلىك پەن جاسامپازدىقتىڭ ۇلگىسىندەي بولعان ەلوردامىزدىڭ مەرەيتويى قۇتتى بولسىن دەگىم كەلەدى. اسپانى­مىز اشىق, تاۋەلسىزدىگىمىز باياندى بولسىن, اعايىن!

ساكەن ەسىركەپوۆ,
استانا قالاسى ءدىن ىستەرى دەپارتامەنتىنىڭ جەتەكشى مامانى

تاعىدا

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button