بيىل لەنينگراد قالاسىنىڭ (قازىرگى سانكت-پەتەربۋرگ) قورشاۋدان ازات ەتىلگەنىنە 75 جىل تولدى. سوناۋ سۇراپىل جىلدارى شاھار تۇرعىندارى 900 كۇن مەن ءتۇن جاۋمەن ارپالىسىپ, ءتۇرلى قيىندىقتى كوردى. قالا قورشاۋدا بولعان كەزدە ءبىر جارىم ميلليونداي ادام قازا تاۋىپ, ونىڭ كوپ بولىگى اشتىقتان كوز جۇمدى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاعى ەڭ ۇزاققا سوزىلعان بۇل شايقاس «لەنينگراد بلوكاداسى» دەگەن اتپەن تاريحتا قالدى. سول قيىنشىلىق جىلدارى جامبىل بابامىز اۋىر ازاپتى باستان كەشىپ جاتقان تۇرعىندار مەن جاۋىنگەرلەرگە «لەنينگرادتىق ورەنىم!» دەگەن جىرىن ارناپ, ولاردىڭ رۋحىن كوتەردى. قيىن-قىستاۋ كەزدە قازاق اقىنىنىڭ جۇرەگىنەن شىققان شىنايى ولەڭ دوستىقتىڭ ۇرانىنا اينالىپ, حالىقتىڭ ەڭسەسىن تىكتەدى.
وسى تاريحي قالانى قورعاۋعا قازاقستاندىقتار دا از ۇلەس قوسقان جوق. وتانىمىزدان مايدانعا اتتانعان مىڭداعان جاۋىنگەرلەر لەنينگراد تۇبىندە جانقيارلىقپەن شايقاستى. قيىندىقتان ەلدىڭ بەلى قايىسقان كەزدە مۇزداي قارۋلانعان جاۋعا قارسى تاباندى كۇش كورسەتۋ ءۇشىن ەلىمىزدە جاساقتالعان 310 جانە 314-اتقىشتار ديۆيزياسى كومەككە كەلدى.
ەندىگى ءسوز بۇگىنگى باس قالا, بۇرىنعى اقمولادا جاساقتالعان 310-اتقىشتار ديۆيزياسى تۋرالى ايتساق دەيمىز. بۇل ديۆيزيا 1941 جىلدىڭ شىلدەسىندە جاساقتالىپ, قىسقا مەرزىمدە دايىندىقتان وتەدى. وعان اقمولا, قوستاناي, قاراعاندى وبلىستارىنىڭ تۇرعىندارى الىندى. ديۆيزيا قۇرامىنىڭ 40 پايىزىن قازاقتار قۇرادى. ونىڭ كومانديرلەرى مەن ساياسي قىزمەتكەرلەرى بۇرىن اسكەري سالادا قىزمەت ىستەپ ىسىلعان, تاجىريبەلى مامانداردان تاعايىندالدى. دالىرەك ايتقاندا, ديۆيزيا كومانديرى – پولكوۆنيك ن.زاميروۆسكي, كوميسسار – پولكوۆنيك س.شامانين, شتاب باستىعى پولكوۆنيك م.كرۋجكوۆ بولدى. جاڭا جاساقتالعان ديۆيزيانىڭ كىشى كوماندالىق قۇرامى الماتى مەن تاشكەنتتىڭ اسكەري ۋچيليششەلەرىن بىتىرگەن جاس كومانديرلەردەن تۇردى.
تاريحي دەرەكتەردە 310-اتقىشتار ديۆيزياسى تۋرالى ءبىراز مالىمەت بار. ءبىز ولاردى تۇگەل بايانداماي, نەگىزگى شەشۋشى شايقاستاردى عانا ايتۋدى ءجون كوردىك. سول سوعىس باستالعان جىلدىڭ تامىز ايىنىڭ سوڭىنا تامان ديۆيزيا لەنينگراد تۇبىندەگى تيحۆين ستانساسىنا كەلىپ توقتايدى. بۇل كەزدە جاۋ قورشاۋىندا قالعان قالانىڭ جاعدايى مۇشكىل ەدى. ويتكەنى فاشيستەر شاھارعا جاقىن ستانسالاردى باسىپ الىپ, قورشاۋ شەڭبەرىن تارىلتا ءتۇستى. ولار قىس تۇسكەنشە لادوگا كولىنە جەتىپ, سولتۇستىكتەن كەلە جاتقان فين اسكەرىمەن قوسىلۋدى كوزدەدى. بىراق نەمىس باسقىنشىلارىنىڭ بۇل ويى ىسكە اسپادى. سوعىس كەزىندە لادوگا كولى «ءومىر جولى» اتالدى. ويتكەنى وسى جولمەن قالاعا قاجەتتى ازىق-تۇلىك پەن قارۋ-جاراق تاسىمالداندى. ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان ديۆيزيا وسى جولدى جاۋدان تاباندىلىقپەن قورعادى.
وسىنداي قىسىلتاياڭ شاقتا ديۆيزياعا جاۋدىڭ اسكەرىن توقتاتۋ تۋرالى بۇيرىق بەرىلدى. ديۆيزيا جاۋىنگەرلەرى بىردەن شابۋىلعا شىعىپ, ءۇش كۇندىك اۋىر ۇرىستاردىڭ ناتيجەسىندە 10 شاقىرىم العا جىلجىپ, تورفيانيك سەلوسى مەن سينياۆينو كولىن جانە مگا ستانساسىنان 5 شاقىرىم №7 جۇمىسشى پوسەلكەسىن ازات ەتتى. جاۋ اسكەرى ءبىراز شىعىنعا ۇشىراپ, كەرى شەگىندى. وسى ۇرىستا ديۆيزيا جاۋىنگەرلەرى بىرنەشە ءفاشيستى قولعا ءتۇسىرىپ, ولاردان تانك, كولىك, قارۋ-جاراقتار ولجالايدى. العاشقى سىناقتان سۇرىنبەي وتكەن جاۋىنگەرلەردىڭ رۋحى كوتەرىلىپ, مايدانعا قىلىشتاي قايرالا ءتۇستى. ەندى ديۆيزيا جاۋ بەكىنىسى مىقتاپ ورناعان ەڭ ءبىر قيىن نۇكتە – گايتولوۆو سەلوسىنا شابۋىل جاساپ, قيىندىقپەن ونى تولىقتاي فاشيستەردەن تازارتادى. بۇل جەردە دە ونداعان ادامدى تۇتقىنداپ, 4 تانكى, 3 اۆتوماشينا, 3 زەڭبىرەك, 20 قول جانە ستانكولىق پۋلەمەتتەر, 4 مينومەت جانە كوپتەگەن قارۋ-جاراقتى قولعا ءتۇسىردى. وسى سەلونى الۋدا كورسەتكەن ەرلىگى ءۇشىن لەنينگراد مايدانىنىڭ اسكەري كەڭەسى ديۆيزياعا العىس جاريالادى.
1941 جىلى 21 قازاندا ديۆيزيا جاۋىنگەرلەرى گونتوۆايا ليپكا ءۇشىن كەسكىلەسكەن ۇرىس جاساپ, ەلدى مەكەندى باسىپ الدى. وسى تۋرالى 26 قازاندا سوۆينفورمبيۋرو «لەنينگراد مايدانى ۋچاسكەلەرىنىڭ بىرىندە پودپولكوۆنيك ميلكادزە جانە مايور م.ميحايلوۆتىڭ بولىمشەلەرى وتە ماڭىزدى پۋنكتى الىپ, كوپ اسكەري مۇلىككە يە بولدى» دەپ حابارلايدى. بۇل اسكەري بولىمشەلەر اتالعان ديۆيزيانىڭ قۇرامىنداعى ميلكادزە كومانديرلىك ەتەتىن 666-پولك جانە ميحايلوۆ كومانديرلىك ەتەتىن 1084-پولك بولاتىن.
1944 جىلى قاڭتاردا ءتورت جىلعا جۋىق قورشاۋدا قالعان لەنينگراد جاۋدان تولىق ازات ەتىلدى. قورشاۋدى بۇزۋعا جان اياماي كۇرەسكەن 310-اتقىشتار ديۆيزياسى ەرلىكتىڭ ەرەن ۇلگىسىن كورسەتتى. ديۆيزيا قۇرامىنداعى 574 جاۋىنگەر ەرجۇرەكتىگى ءۇشىن وردەن, مەدالدارمەن ماراپاتتالدى.
ودان كەيىن ديۆيزيا نوۆگورود جانە پسكوۆ وبلىستارىن فاشيستەردەن تازارتۋعا بەلسەندى قاتىستى. 1944 جىلى نوۆگورودتى الۋ كەزىندە ديۆيزيا قالاعا العاش بولىپ كىردى. سول ءۇشىن وعان «نوۆگورودتىق» اتاق بەرىلدى. ءدال وسى جىلى ديۆيزيا «قىزىل تۋ» جانە «لەنين» وردەنىمەن ناگرادتالدى. ەندى ديۆيزيا جاۋىنگەرلەرى باتىسقا قاراي جاۋدى تۇرە قۋىپ, پولشانى نەمىس اسكەرىنەن ازات ەتىپ, شىعىس پومەران, بەرلين اسكەري توبىن تالقانداۋعا قاتىسىپ, ەلباعا دەيىن بارىپ, جەڭىستى گەرمانيا جەرىندە قارسى الدى. سوعىس جىلدارىندا ديۆيزيانىڭ قاھارماندىعى قۇرمەتىنە التى رەت ماسكەۋدە ساليۋت بەرىلدى.
وسىلاي ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس شەجىرەسىندە 310-اتقىشتار ديۆيزياسى ءوز تاريحىن وشپەستەي ەتىپ قالدىردى. ديۆيزيا قۇرامىندا قازاقتىڭ ەرجۇرەك ۇلدارى شايقاستى. سونىڭ ءبىرى وسى وڭىردە تۋعان, 21 جاسىندا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتانعان ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش قورعانىس ءمينيسترى, ارميا گەنەرالى, حالىق قاھارمانى ساعادات نۇرماعامبەتوۆ بولدى.
قورىتا كەلگەندە, اقمولادان اتتانعان اتاقتى 310-اتقىشتار ديۆيزياسى جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەرلىگى ەل جادىنان وشپەي, جىل وتكەن سايىن جاڭعىرا بەرەدى دەپ ويلايمىز.
